1 author: Murodjon Isagaliev Fergana State University, Uzbekistan, Fergana 23

Bir gektar sug‘oriladigan tuproqni narxi.

Tuproq ayirmasi raqami	Bonitet balli	Bonitet balliga mos hosil, ts/ga.	Bir ga maydondagi tuproq narxi mln. so‘m.
1.	52	20,8	0,96
2.	62	24,8	1,17
3.	64	25,6	1,21
4.	67	26,6	1,27
5.	71	28,4	1,36
6.	73	29,2	1,40

7.	75	30,0	1,44
8.	77	30,8	1,48
9.	78	31,2	1,50
10.	80	32,0	1,55

Keltirilgan ma’lumotlar nisbiy bo‘lib, hosildorlik o‘zgarishi bilan o‘zgarib turadi.

Yerni narxi bilan tuproq narxi bir xildagi narsa emas, bu to‘g‘rida biroz to‘xtalgan edik. Shu bois V.N.Li (1990) yerni baholashni quyidagicha taklif etadi.

N_YER = N_t · K₁ · K₂ · K₃

N_YER - yer narxi; N_t - tuproq narxi;

K₁,K₂,K₃ - agroekologik sharoitlar koeffitsiyentlari (jadvaldan olinadi).

Qishloq xo‘jalik yerlarining aniq narxi yo‘qligi tufayli bu yerlarni boshqa maqsadlar uchun ajratishda iqtisodiy tomonlarini asoslashda turli qiyinchiliklarga duch kelinadi. Misol uchun qurilish maqsadida hosildor yer ajratilishi kerak bo‘lsa, bu maydonni tuproq, yer narxi qancha ekanligi, ya’ni qurilish korxonasidan necha so‘m yer egasiga berilishi xanuz murakkabligicha qolmoqda.

Ma’lumki O‘zbekiston Respublikasida Davlat Yer kadastrini oldiga quyilgan vazifalaridan kelib chiqqan holda 1999 yil 28 avguvtda "Davlat Yer kadastri to‘g‘risida"gi qonun tasdiqlandi.

Qishloq xo‘jaligidagi islohatlarning yuqori bosqichiga o‘tilayotgan bir vaqtda yuridik va jismoniy shaxslar o‘rtasida yerga doir huquqiy munosabatlar, yer maydonining holatini baholash, undan foydalanganligi uchun olinadigan yer solig‘i, ijara haqini belgilash, pay munosabatlarini odilona hal qilish ko‘p jihatdan kadastr xujjatlariga, yer narxiga bog‘liq bo‘ladi.

"Yer to‘g‘risida"gi va "Davlat yer kadastri to‘g‘risida"gi qonunlarni buzgan, jumladan tuproqqa zarar keltiradigan, ya’ni uni zaharlagan, o‘nga nisbatan xo‘jasizlik qilgan har qanday shaxs moddiy va ma’naviy, hatto jismoniy javobgarlikka tortiladi. Bu borada moddiy javobgarlik summasini aniqlash qator tortishuvlarga olib keladi, sabab yagona narx belgilash qoidalari mukammal ishlanmagan.

Yuqorida keltirilgan V.N.Li ishlariga asosan nisbiy aniqlikda bo‘lsada yerga narx belgilash mumkin. Lekin buning uchun jadval ma’lumotlari bo‘lishi bilan birga tuproq narxi aniq va ravshan bo‘lishi kerak.

35. 
    jadval.