1 author: Murodjon Isagaliev Fergana State University, Uzbekistan, Fergana 23

Ma’lumotlarni matematik usulda qayta ishlash natijalari.

Gumus miqdori, % Mx.	Paxta, ts/ga My.	O‘rtacha hatolik, m.	O‘rta kvadratik cheklanish, δ.	Aniqlik qiymati, R, %.	Variatsiya koef- fitsienti, V, %.	O‘rta- chani ishonch darajasi, t	Kuzatish soni (to‘plam), N	Korre- lyatsiya koeffitsi- enti, r
1,0		0,04	0,19	4	19	25	18
-	21,9	-	-	-	-	19,7	18	0,63

Tuproqni tabiiy va iqtisodiy baholashda yuqorida qayd qilinganidek tuproqni ayrim xossasi yoki xossalari bilan qishloq xo‘jalik ekinidan olangan hosil o‘rtasidagi bog‘lanishlarni topish zarur bo‘ladi.

Matematik qoidaga ko‘ra ikki kattalik orasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanishga korrelyatsion bog‘lanish deyiladi.

Bu kattalik, ya’ni korrelyatsiya koeffitsiyenti +1 dan -1 gacha oralikda bo‘ladi.

Plyus belgi bog‘lanishni ijobiyligini, minus belgi esa salbiyligini ko‘rsatadi.

Korrelyatsiya koeffitsiyenti +1 ga qancha yaqin bo‘lsa, bu ikki ko‘rsatkich o‘rtasidagi aloqadorlik shuncha yaqin ekanligidan dalolat beradi. Korrelyatsiya koeffitsiyenti 0,51 - 0,70 bo‘lsa aloqadorlik o‘rtacha, 0,71-0,90 oralig‘ida zich, ya’ni yaxshi >0,9 bo‘lsa, juda yaxshi hisoblanadi.

Korrelyatsiya koeffitsiyenti quyidagi formula asosida hisoblanadi.

 ^{ax ay}
Σ ax·au - o‘rta arifmetik qiymatdan ayrilgan har bir omil kattaligi, o‘zaro ko‘paytirilganlarni jami.

Misol tariqasida yuqoridagi gumus uchun olingan maydonlardagi hosildorlik bilan gumus miqdori o‘rtasidagi korrelyatsion bog‘lanishlarni ko‘rib chiqishimiz mumkin.

Buning uchun jadval usulidan foydalanish bir muncha qulayliklar yaratadi. Demak maxsus (34) jadvalga berilgan qiymatlarni, ya’ni gumus va hosildorlik miqdorini joylashtiramiz, hisob kitoblarni shu asnoda davom ettiramiz. Eng avvalo har bir omil uchun o‘rta arifmetik qiymatlarni topamiz.

Olingan natija, ya’ni korrelyatsiya koeffitsiyenti +0,63 ni tashkil qiladi, demak bizni sharoitimizda gumus miqdori bilan olingan hosil o‘rtasidagi bog‘liqlik kuchsiz bo‘lsada bor, ya’ni gumus miqdori ortishi bilan paxta hosili ham oz bo‘lsada ortadi.

Korrelyatsiya koeffitsiyentini hatoligi (m_r) quyidagicha hisoblanadi.

_{m r}  

1  r ²

1  0 ,37

 

4 , 24
  0 ,32

Aloqaning ishonch darajasii (t)

r

t  

m _r

0 , 63

0 ,32
 1,97
 3 ,

demak o‘zaro bog‘liqlik mavjud.