1 author: Murodjon Isagaliev Fergana State University, Uzbekistan, Fergana 23

Agroekologik sharoitga ko‘ra koeffitsiyentlar.

Yer yuzining qiyaligi		Qiya tekislik ekspozitsiyasi		Agroiqlimiy potentsial
gradus	^K1	Ekspozitsiya	^K2	Σx> 10^oС	^K3
<0,5	1,3	Janubiy	1,2	>2500	1.3
0.6-1.5	1.15	Sharqiy	1.1	2400-2500	1.15
1.6-3.0	1.0	G‘arbiy	1.0	2300-2400	1.0
3.1-5.0	0.9	Shimoliy	0.9	2200-2300	0.9
>0.50.	0.8	-	-	<2200	0.8

Yildan yilga aholini o‘sishi hisobiga sug‘oriladigan yerlarning kishi boshiga to‘g‘ri keladigan miqdori kamaymoqda. Qurilish, sanoat, yashash joyi uchun va boshqa turli maqsadlarga yer ajratilmoqda. Albatta ajratiladigan yer uchun xo‘jalik va boshqa yer egasi haq olishi kerak. Buni aniqlash uchun ham V.N.Li tomonidan mukammal bo‘lmasada quyidagi formula tavsiya etiladi.

Yerga to‘lanadigan kompensatsiyalovchi narxi (N_k) quyidagicha tasvirlanadi.

^Nk^=NYER^+NYERU^+NYeRO^+NDB^+NKAP

N_YER - yer narxi;

N_YERU - yer ustki qurilmalari narxi;

N_YERO - yer osti qurilmalari, kommunakatsiyalari narxi; N_DB - maydondagi daraxtlar va butalar narxi;

N_KAP - bir gektar yerni o‘zlashtirish uchun sarflangan kapital mablag‘.

Bu formulaga ko‘ra yerga qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun negiz (bazis) tariqasida qaraladi.

Poliz ekinlari, qovun, tarvuz ekish maqsadlari uchun ajratiladigan yerlarining narxini aniqlashda qiyinchiliklar soni ortadi, bunga sabab ekiladigan ekin turi, ya’ni asosiy maydonni egallaydigan ekin turi negizida narx belgilanadi. Bunday qiyinchiliklar bog‘dorchilikda ham paydo bo‘ladi. Bog‘dorchilikda qiya tekislik ekspozitsiyasi, samarali xarajatlar individual tanlanishi kerak bo‘ladi.

Yerni iqtisodiy baholash yo‘llari ko‘p bo‘lib, bu borada tuproqshunoslik va agrokimyo ilmiy tadqiqot instituti xodimlari tomonidan ishlangan usuldan ham foydalanish mumkin. Bu usulni to‘la va mukammal deb bo‘lmasada, hozirgi kunda nisbiy baholash maqsadlarida qo‘llasa bo‘ladi.