1 «Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Sirkulyasiyaviy aralashtirish. Suyuqllik muhitini tezko’r aralashtirish, barkaror suspenziya va emulsiyalar tayyorlash uchun markazdan kochma yoki oqimichali tipdagi sirkulyasion nasos yordamida aralashtirish uslubidan foydalaniladi. Suyuqllik xaydaladigan kuvur qurilma devoriga urinma holatida, gorizontal yuzaga nisbatan kiya qilib o’rnatiladi. Kuvur uchiga maxsus uchliklar o’rnatiladi. Bu uchliklar yordamida suyuqllik qurilma hajmi bo’yicha sochib beriladi.
Sirkulyasion nasosning ish unumdorligi “qurilma-nasos-qurilma“ sistema-sidagi sirkulyasiya samaradorligini belgilaydi.
Aralashtirish jarayoni uchun zarur bo’lgan energiya sarfi ( - ) - ( - ) tenglamalar yordamida aniqlanadi.
Pnevmatik usul bilan suyuqlliklarni aralashtirish, gaz bilan tuyintirish, xidsizlantirish, xaydash va rangli gazlarni xul uslubda tozalash kabi texnologik operasiyalar bajariladi.
Pnevmatik aralashtirish usulini amalga oshirish uchun qurilma tubiga gaz taksimlash moslamasi - barbotyor o’rnatiladi. Barbotyorlar turlicha diametrdagi pyerforasiyalangan kuvurlardan (d1050 mm) xochsimon yoki spiralsimon shaklda tayyorlanadi (3.5. - rasm). Gaz sarfi uncha katta bo’lmagan xollarda, gaz suyuqllik hajmida erkin kalkib chikuvchi aloxida pufakchalar ko’rinishida taksimlanadi. Bunday xarakat rejimida dastlab pufakchalar diametri kattalashadi. So’ngra, pufakbaki kutarilish kuchi A(d³g6)(-_r) muhitni qarshilik kuchiga R_od_o tenglashganda, pufakchalar barbotyor teshiklaridan ajralib (uzilib) chika boshlaydi.
Kutarish kuchi va muhitning qarshilik kuchlari tengligi holatidan
(d³g6)( - _r)  d_o 
kelib chiqib, barbotyor teshigidan ajralayotgan gaz pufakchasining diametri aniqlanadi
d 6d_o[(-_r)g], (3-93)
bo yerda d- pufakcha diametri; , _r - suyuqllik va gazning zichliklari; - suyuqllikni sirt taranglik koeffisiyenti.
(3-93) tenglama pufakchalar hosil bo’lish tezligi kichik bo’lgan holatlar uchun qo’llaniladi. Ushbu tenglamaga binoan, gaz pufakchasining diametri barbotyor teshiklari o’lchamidan va suyuqllikni fizik xossalaridan boglik bo’ladi, ammo gaz sarfidan boglik emas.
Gaz sarfi G_o ortishi bilan vaqt birligi ichida barbotyordan ajralayotgan pufakchalar soni n (sek^-1) ham ko’payadi
n  6G_o(d³). (3-94)
Gaz sarfini kritik qiymati G_kr quyidagi tenglamadan aniqlanishi mumkin
G_kr  d³v_g6  (v_g6)[6d_o[g(-_r)]^23, (3-95)
bu yerda v_g- gaz pufakchalarini suyuqllik qatlami buylab kutarilish tezligi.
Gaz sarfi kritik qiymatdan ortib ketsa, barbotyor teshigidan ajralib chikayotgan pufakchalar oraligidagi masofa qiskarib, ular bir-biriga yopishib qoladi va pufakchalar zanjir shaklida yuqoriga kutariladi. Bu paytda pufakchalar diametri gaz sarfi ortishi bilan kattalashadi
d6G(v_g). (3-96)
Qurilmadagi suyuqllikni aralashish rejimi laminar bo’lgan holat uchun pufakchalarni kutarilish tezligi
v_g  d²g(-_r)(12 ). (3-97)
Barbotaj jarayonida pufakchalarning xarakat rajimi Re kriteriysi qiymati bilan aniqlanadi
Re  v_gd.
bu yerda  va  -suyuqllikni zichligi va qovushqoqligi.
Agar gaz tezligi kritik qiymatdan yuqori bo’lsa massaviy barbotaj rejimlari buziladi va jarayonga tegishli qonuniyatlar uz kuchini yukotadi. Bu paytda hosil bo’lgan gaz - suyuqllik aralashmasi ko’piklar deb yurtiladi.
Barbotyorga berilayotgan gazni ishchi bosimi R_b suyuqllikni moslama o’rnatilgan sathga nisbatan xisoblangan gidrostatik bosimidan (gH) katta bo’lishi kerak. Aksincha holatlarda barbotyorning ichki qismiga suyuqllik kirib qoladi.
Shunday qilib, siqilgan gazning ishchi bosimi (Pa)
R_b 1,2 gH  R_o , (3-98)
bu yerda 1,2- gaz bosimini kuvurlarda yukolishini (20%) xisobga oluvchi koeffisiyent; H- suyuqllik sathining balandligi; R_o-suyuqllik sathi ustidagi bosim.
Gazning hajmiy sarfi quyidagi empirik tenglama bo’yicha xisoblanadi
Q k F R_b , (3-99)
bu yerda k- tajribaviy koeffisiyent, uning qiymati aralashtirish intensivligi-dan boglik bo’ladi; masalan, sekin aralashtirish paytida k 0.240.30, o’rtacha tezlikda aralashtirish intensivligi uchun k  0.350.50 va intensiv aralashtirish paytida k 0.450.60; F - suyuqllikni erkin yuzasi, m².
Amaliyotdan ma’lumki, suyuqllikning 1 m² erkin yuzasini pnevmatik aralashtirish uchun o’rta xisobda 0.41.0 m³min gaz sarflanadi.

22.