1 «Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Parrakli aralashtirgich bir yoki bir necha parrakdan iborat bo’ladi. Ular qovushqoqligi kichik bo’lgan suyuqlliklarni aralashtirish uchun muljallangan.
Balandligi diametriga nisbatan katta bo’lgan qurilmalarda (H/D1.5) aralashtirilayotgan suyuqlliklarning to’rbo’lentligini oshirish uchun vertikal valga ikki parrakli aralashtirgichlar bir-biriga nisbatan 90⁰ ga burilgan holatda, bir necha qatorda o’rnatiladi. Parraklar qatorining oraligi t(0.30.6)D chegaralarda belgilanadi.
Qovushqoqligi 10 MPa^.c va kizdiruvchi yuzali qurilmalardagi suyuqlliklarni aralashtirish uchun yako’rli va ramali aralashtirgichlar qo’llaniladi. Bunday aralashtirgichlarni shakli va o’lchamlari idishning ichki yuzasi va o’lchamiga monand bo’ladi. Oralik tirqish kengligi 310 mm dan ortmaydi.
Yaproksimon aralashtirgich parraklarining eni ancha keng bo’lib, ularning o’lchamlari quyidagi nisbatlardan aniqlanadi: d(0.30.5)D, b(0.51.0)D, h(0.20.5)D. Muhit qovushqoqligining ortishi va parrak enini kyengayishi bilan aralashtirgich tezligi kamayadi.
Propellerli aralashtirgichlarni asosiy ishchi qismi propeller - bir necha vintsimon suyri andozada bajarilgan parrakdan iborat bo’ladi. Sanoat ko’rxonalarida uch parrakli propellerlar keng tarkalgan. Propellerli aralashtir-gichlar qovushqoqligi 2Pa^.s bo’lgan suyuqlliklarni aralashtirish, eritmalar va emulsiyalar tayyorlash, katta hajmdagi suyuqlliklarni gomogenizasiya qilish uchun qo’llaniladi.
Propellerli aralashtirgichlarning o’lchamlari o’rtasida nisbatlar 3.5.1-jadvalda ifodalangan.
Turbinali aralashtirgichning asosiy ishchi organi vertikal o’qga o’rnatilgan yassi, qiya va egri chizik bo’yicha tayyorlangan kurakli (parrakli) turbina. Turbinali aralashtirgich ochik yoki yopik tipda bo’lib, asosan radial oqimilarni yuzaga keltiradi.
Turbinali aralashtirgichlarni samaradorligi juda yuqori bo’lib, katta hajmdagi suyuqlliklarni aralashtirish (500 MPa^.s), tarkibida katta o’lchamli (d25 mm) zarrachalar tutgan suspenziyalarni aralashtirish, eritish jarayonlarini amalga oshirish va boshqa maqsadlarda qo’llaniladi.
Suyuqllik sathini idish diametriga nisbati HD2 bo’lgan xollar uchun to’rbinali aralashtirgichlarni diametri d(0.150.65)D, aylanishlari soni n25 c^-1 va ularning chizikli tezligi 38 msek bo’ladi.
Mexanik aralashtirgichni aylanishi uchun zarur bo’lgan energiya miqdori ishqalanish kuchlarini yengish, uyurmalarni hosil bo’lishi va ularni buzilishi uchun sarflanadi. Zaruriy quvvat N suyuqllikni zichligi  (kgm?), qovushqoqligi  (Pa s), aralashtirgichni aylanish chastotasi n (c^-1) va uning diametriga d (m) boglik bo’ladi.
Aralashtirgich quvvatini ifodalovchi tenglama umumiy holda quyidagicha yoziladi
N  Cnd⁵ [ (nd)] ^x (3-84)
yoki
N(n³d⁵)  S (nd)^-x , (3-85)
bu yerda S- koeffisiyent; x- daraja ko’rsatkichi.
O’lchamsiz kompleks N(n³d⁵)Eu_mK_N - Eyler mezoni yoki quvvat
mezoni deb yuritiladi. (3-85) tenglamaning o’ng tomondagi qavs ichidagi ifoda esa nd?Re_m- Reynoldsning modifikasiyalangan kriteriysining ifodasidir.
Shunday qilib, mexanik aralashtirish jarayonida energiya sarfining umumiy tenglamasi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi
Eu_m  S Re_m^k , (3-86)
bu yerda k- daraja ko’rsatkichi.
Koeffisiyentlar k va S aralashtirgich to’ri, qurilmani tuzilishi va jarayon rejimiga boglik holda tajribalardan aniqlanadi.
Aralashtirish uchun zaruriy quvvat sarfi analitik yul bilan quyidagicha aniqlanadi.
Jarayon rejimi va aralashtirgichni shaklidan kat’iy nazar, muhitni qarshilik kuchi R Nyuton qonuniga binoan quyidagicha ifodalanadi
R  Fv²2, (3-87)
bu yerda - muhitni qarshilik koeffisiyenti; F- parrak aylanganda hosil bo’luvchi (sidiriluvchi) yuza, Fd²4,m²; v- parrak uchidagi nuqtaning chizikli tezligi, vdn, msek.
(3-87) tenglama tarkibiga kiruvchi F va v parametrlarning ifodalarini xisobga olib, ushbu tenglamani quyidagicha yozish mumkin
R  (0.25d²)(²d²n²2)  (³8)d⁴n² . (3-88)
Parrakni aylantiruvchi kuch R qiymati muhitni qarshiligiga teng deb kabo’l qilinadi (RP). U holda, aralashtirgich parragini aylanishi uchun zarur bo’lgan quvvat
N  Rv  (³8)d⁴n²(dn)  (⁴8)d⁵n³. (3-89)
⁴8K_N deb belgilasak, (3-89) tenglama quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi
N  K_Nd⁵n³, (3-90)
bu yerda K_N- quvvat koefffisiyenti, uning qiymati aralashtirish rejimi Re_m va aralashtirgich to’rlari bo’yicha K_N  f(Re_m) shaklidagi grafiklar (3.5 - rasm) asosida aniqlanadi. Bunday boglikliklar aralashtirgichlarning keng tarkalgan to’rlari uchun maxsus adabiyotlarda keltiriladi.