1-Amaliy mashg’ulot. Uglevodlar va ularning sinflanishi. Oziq-ovqatmahsulotlaritarkibidauglevodlarnipolarimetrikusuldaaniqlashnio’rganish

Uglevodlarningtuzilishi,tasnifivaxossalari.Barchauglevodlarikkiguruhga:oddiyva murakkabuglevodlargabo‘linadi.Oddiyuglevodlardeb,gidrolizlanmaydigan va yanada oddiyroq birikmalar hosil qilmaydiganuglevodlargaaytiladi.Bumoddalardanko‘pchiliginingtarkibiumumiyC_nH_2nO_n formulaga mos keladi, ya’ni ularda uglerod atomlarining soni kislorodatomlarining soniga teng. Oddiy uglerodlar hosil qilib gidrolizlanadigan uglevodlarmurakkabuglevodlar(polisaxaridlarmonozalar) deyiladi.
Uglerod atomlarida gidroksil guruhlar joylashgan, ulardan biri esa aldegid(aldoza)yokiketon(ketoza)guruhigachaoksidlangan:

Monosaxaridlar molekulalarida 4 ta turli xil o‘rinbosarlar bilan bohlanganuglerodatomlarimavjud.Ularasimmetriknominiolgan.Monozalarmolekulalaridaasimmetrik uglerod atomlarining bo‘lishi tekis qutblangan yorug’lik nurini burishqobiliyatiga ega bo‘lgan optik izomerlarni paydo bo‘lishiga olib keladi. Burishyo‘nalishi "+" (o‘ngga surish) va "-" (chapga burish) bilanbelgilanadi. Nisbiyburilishmonozalarningmuhimxususiyatihisoblanadi.Vaqto‘tishibilanmonosaxaridlarningyangitayyorlanganeritmalarningqutblangannurniburishburchagi o‘zgarib boradi va ma’lum qiymatga yetganda o‘zgarishdan to‘xtaydi. Buhodisamutarotasiyadebnomlangan.Masalan,D-glyukozayangitayyorlanganeritmasiningnisbiyburishburchagi+106gateng.Vaqto‘tishibilanburishburchagikamaya borib, uning qiymati +52,5 ga yetgandan keyin o‘zgarishdan to‘xtaydi,odatdabuqo‘yidagichatasvirlanadi:+106--52,5.UglerodoxirgiasimmetrikatomidaONvaNguruhlariningjoylashuvigaqarabmonozalarniDvaL-qatorlargabo‘lishE.Fishertomonidantaklifqilingan.Gidroksilguruhglyukozadagi5uglerodatomining o‘ng tomonida joylashgan monosaxaridlarni D qatorga, chap tarafdajoylashgan monosaxaridlarni L-qatorga kiritilgan. Keyinchalik bunday maqsadlaruchungliseraldegidlargliserinaldegidininguzayishidankelibchiqqandebqaralgan: