1-amaliy mashg‘ulot mavzu: avtomobil transportida iqtisodiy-matematik usullarni qo‘llab yechiladigan masalalar

10-AMALIY MASHG‘ULOT
MAVZU: TRANSPORT TARMOFIDA YALPI XIZMAT NAZARIYASI.
Ishning maqsadi: Transport tarmog‘ida yalpi xizmat ko‘rsatish, yopi; yalpi xizmat ko‘rsatish tizimining faoliyat ko‘rsatkichlarini o‘rganish.
Yopiq yalpi hizmat ko‘rsatish tizimining faoliyat ko‘rsatkichlari
Endi yopiq yalpi xizmat ko‘rsatish tizimining (YAXKT) tarkibi va ko‘rsatkichlarini asoslab beraylik. Aytaylik, YAXKTda n ta xizmat kanallari bo‘lib, ulardan xar biri bir vaqtda faqat bitta talabgorga xizmat ko‘rsatishi mumkin. Talabgorlar oqimini shakillantiruvchi m ta manba (avtomobillar) bor. Talabgor xizmat ko‘rsatish tizimiga kirgan fursatda tizimning hech bo‘lmaganda bitta kanali bo‘sh bo‘lsa, u ana shu bo‘sh kanalga xizmat olish uchun kiradi. Agar tizimning barcha kanallari band bo‘lsa, unda tizimga kiruvchi talabgor navbatda turadi.
Tizimdagi m ta talabgorlardan faqat bittasidan (bitta avtomobildan) shakllanadigan talabgorlar oqimi jadalligi quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda t_k avtomobil (talabgor)ning tizimdan chiqib ketgan fursatdan to yana tizimga qaytib kelguncha bo‘lgan o‘rtacha oralik vaqti.
Avtomobilni tizimga qaytish o‘rtacha vaqti t_k quyidagi ifoda orqali topiladi:

bu yerda t_ayl - avtomobilning o‘rtacha aylanish vaqti;
t_kut - avtomobilning xizmat Boshlanishini o‘rtacha kutish vaqti,
t_xiz - avtomobilga o‘rtacha hizmat ko‘rsatish vaqti;
Tizim kanalining xizmat ko‘rsatish jadalligi μ quyidagicha ifodalanadi:

YAXKTning faoliyatini quyidagi miqdoriy ko‘rsatkichlar asosida baholash mumkin:
- tizim faoliyatida xizmat bilan band bo‘lgan kanallarning o‘rtacha soni (n_band );
- xizmat bilan band bo‘lmagan, yaʼni talabgorlarni kirishini kutib turgan kanallar o‘rtacha soni (n_bo‘sh);
kanalni hizmat ko‘rsatmasdan bo‘sh turib qolish koeffitsiyenti (K^k_bT)

bu yerda n—tizimda xizmat ko‘rsatuvchi kanallarning umumiy soni;
t^k_kut - xizmat ko‘rsatuvchi kanalning talabgor kelishini kutib turish o‘rtacha vaqti:
t^k_kut - talabgor (Avtomobilni) xizmat boshlanishini o‘rtacha kutish vaqti;
m_nav - navbatda kutib turuvchi talabgor (Avtomobil)larning soni, yaʼni ular navbatining o‘rtacha uzunligi;
K^a_km - talabgor (avtomobil) larning navbatda kutib turish koeffitsenti

bu yerda m - tizimdagi talabgor (avtomobil)lar o‘rtacha soni. YAXKTning yuqoridagi ko‘rsatkichlari o‘zaro quyidagi tenglamalar bilan bog‘langandir:

bu yerda m_xt – hizmat tizimida talabgorlar o‘rtacha soni