1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

12-§. ABBOSIYLAR DAVRIDA XUROSON VA MOVAROUNNAHR


Xalq noroziligining kuchayishi. VIII asrning 40-yillarida xalifalikda toj-u taxt uchun kurash kuchayadi. Muhammad payg‘ambar (s.a.v.)ning amakisi Abbosning evarasi Muhammad ibn Ali xalifalik uchun kurash boshlaydi. Umaviylar Muhammad (s.a.v.) avlodini qirib tashlashda ayblangan edi. Shu tariqa xalifalikda umaviylar hukmronligini ag‘darib tashlash uchun keskin harakat boshlanib ketdi.
Umaviylarga qarshi umumiy norozilik, ayniqsa, xalifa Marvon II (744–750) hukmronlik qilgan davrda nihoyatda kuchaydi. Bunga ⦁ xiroj solig‘i miqdorining oshirib yuborilgani hamda ⦁ aholining muttasil hasharlarga majburan jalb etilishi
sabab bo‘ladi. Umaviylarga qarshi kurashga da’vat qilish uchun Abbosiylar turli viloyatlarga ko‘plab targ‘ibotchilar yuboradilar. Shunday targ‘ibotchilardan biri kufalik Abu Muslim edi. U Xurosonga kelib, aholini payg‘ambar Muhammad (s.a.v.)
avlodlarini quvvatlashga chaqiradi.
Dastlab arab zodagonlari, so‘ngra mahalliy dehqonlar Abu Muslimni qo‘llab-quvvatlaydilar. Umaviylarga qarshi tashviqotning sadosi tez orada Xuroson, Movarounnahr va Toxariston viloyatlariga keng tarqaladi. Mamlakat aholisi xalifalikka qarshi qo‘zg‘aladi. Qo‘zg‘olonchilarning deyarli barchasi qora libos kiyib olgan edilar. Avvalo, qora kiyim motam ramzi, qolaversa, zabardast kuch bayrog‘i hamda shiddatli janglarda qo‘zg‘olonchilarni umaviy harbiylardan ajratib turadigan belgini anglatgan.
Umaviylarning ag‘darilishi. 747-yilda Abu Muslim aholini umaviylarga qarshi kurashga da’vat etadi. Tez orada Abu Muslim Xurosonning poytaxti Marv shahrini egallaydi. Xalifa Marvon o‘z ixtiyoridagi barcha harbiy kuchlarni qo‘zg‘olonchilarga qarshi safarbar qilsa-da, ammo umaviylar hokimiyatini saqlab qola olmaydi.