1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

* Vazir – devonxona boshlig‘i, bosh vazir
* Ulamo – din olimlari
* Hojib – harbiy unvon
* Xonaqoh – g‘aribxona, musofrxona



Mudofaa ishlari. Ismoil Somoniy saroyning maxsus, muntazam sarbozlaridan iborat yaxshi qurollangan harbiy qo‘shin tuzadi. Yaxshi va uzoq xizmat qilgan sarbozlar “hojib” lavozimiga ko‘tarilgan. Hojiblarning boshlig‘i “hojib ul­hujob” yoki “hojibi ul­buzruk” deb yuritilar edi. Bunday unvon Somoniylar saroyidagi oliy unvon hisoblanardi.

15-§. SOMONIYLAR DAVRIDA IJTIMOIY-IQTISODIY HAYOT


Qishloq xo‘jaligi. IX–X asrlarda Movarounnahr va Xorazm aholisining asosiy qismi sug‘orma dehqonchilik bilan shug‘ullanar edi. Sug‘orish tarmoqlari vositasida sug‘orilib obod etilgan serunum vohalarda g‘allakorlik, sholikorlik, paxtachilik, sabzavotchilik, polizchilik va bog‘dorchilik yuqori darajada rivoj topgan edi.
Dehqonchilik solig‘i – xirojdan xazinaga tushadigan daromad davlat kirim chiqimining kattagina qismini qoplar edi. Shuning uchun ham somoniylar mamlakatda dehqonchilik xo‘jaligini rivojlantirishga katta e’tibor berdilar.
IX–X asrlarda Movarounnahr va Xurosonda chorvachilik yuksak darajada bo‘lgan. Chorvachilik mamlakat aholisini chorva mahsulotlari bilan ta’minlabgina qolmasdan, xo‘jalikning hamma sohalari uchun ot-ulovlar ham yetkazib bergan. Ayniqsa, davlatning harbiy qo‘shinlari, xususan, suvoriy qismlarni ot-ulov bilan ta’min etish muhim ahamiyat kasb etgan.
Xorazm'>Hunarmandchilik. Movarounnahr va Xorazm shaharlarida to‘qimachilik, kulolchilik, chilangarlik, miskarlik, zargarlik, shishasozlik va duradgorlik kabi kasb-hunarlar rivoj topadi. Natijada shaharlarning umumiy qiyofasi tubdan o‘zgaradi. Unda katta-katta gumbazli, toq-u ravoqli va peshtoqli imoratlar, ustaxonalar, masjid, madrasa, maqbara, xonaqoh va karvonsaroylar qad ko‘tardi. endilikda shaharlar o‘ndan ortiq darvozali kattagina hunarmandchilik markaziga aylanib qoldi.
⦁ Samarqandda yuqori navli qog‘oz ishlab chiqarilar edi. ⦁ Shosh o‘zining ko‘nchilik mahsulotlari va charm mollari bilan, ⦁ Eloq esa kumush va qo‘rg‘oshin konlari hamda kumush tanga chiqaradigan zarbxonasi bilan mashhur edi. ⦁Xorazmda qayiqsozlik taraqqiy topadi. Xorazm va Termizda yasalgan qayiqlar Amudaryo bo‘ylab to Orol dengizigacha muttasil mol tashib savdogarlarning yukini yengil, uzog‘ini yaqin qilgan. Bu davrda shaharlar bilan bir qatorda qishloqlar ham mamlakatning iqtisodiy hayotida katta o‘ringa ega edi. ⦁ Buxoroning Zandana qishlog‘ida to‘qilgan mallarang bo‘z “zandanicha”, ⦁ Samarqandning Vador qishlog‘ida tayyorlangan mato “vadoriy” nomlari bilan Sharqda mashhur edi.