1- Ma�ruza. Kirish. Fizika predmeti. Fan sifatida. Fizika metodologiyasi. Fizika mazmuni va strukturasi. Fizikaning boshqa fanlar bilan aloqasi. Xalq xo�jaligi va ishlab chiqarishning rivojlanishida fizikaning roli. O�qituvchi tayyorlashda umumiy fizikaning roli (2 s).
2- Ma�ruza. Kirish. Mexanika predmeti. Mexanika rivojining qisqacha obzori. Abstaksiyalar va modellarning cheklanganligi. Fizik kattaliklar va ularni o�lchash. O�lchov birliklari. Asosiy va hosilaviy birliklar. Koordinat sistemalari. Fazo va geometriya. Vektorlar va koordinatlar usulida ifodalash (2 s).
1- bob. Moddiy nuqta kinematikasi
3- Ma�ruza. Moddiy nuqta kinematikasi. Fazo va vaqt xossalari haqida Nyuton tasavvurlari. Nyuton mexanikasida sanoq sistemasi. Vaqt va uzunlik etaloni. Harakatning nisbiyligi. Moddiy nuqta haqida tushuncha. Radius vektor, siljish vektori, tezlik, tezlanish, tezlanishning tangensial, normal tashkil etuvchisi, harakat qonuni, harakat traektoriyasi va bosib o�tilgan yo�l. Harakatning mustaqillik prinsipi. To�g�ri chiziqli harakat. Tekis harakat va tekis tezlanuvchan harakat (2 s).
4- Ma�ruza. Nuqtaning egri chiziqli va aylana bo�ylab harakati. Burchak siljish, burchak tezlik, burchak tezlanish, chiziqli va burchak kattaliklar orasidagi bog�lanish. Burchak tezlik va tezlanish vektorlari (2 s).
2 - bob. Qattiq jism kinematikasi
5- Ma�ruza. Qattiq jism kinematikasi. Qattiq jism xarakatining tashkil etuvchilari. Ilgarilanma harakat. Yassi harakat. Burchak siljish va tezlik vektori. Burchak tezlanish. Oniy aylanish o�qi (2 s).
3 - bob. Tebranma harakat
6- Ma�ruza. Tebranma harakat. Garmonik tebranish. Amplituda. Chastota. Siljish, faza. Garmonik tebranma harakatda tezlik va tezlanish. Tebranma va aylanma harakat orasidagi bog�lanish, vektor diagramma. Chastotalari bir xil va turlicha yo�nalishdagi tebranishlarni qo�shish. Tepki. O�zaro perpendikulyar tebranishlarni qo�shish. Lissaju figuralari (2 s).
4- bob. Moddiy nuqta dinamikasi
7- Ma�ruza. Moddiy nuqta dinamikasi. Nyutonning 1- qonuni. Inersial sanoq sistemasi. Kuch haqida tushuncha. Kuchlar va uni o�lchash. Massa � inertlik o�lchovi. Massaning additivligi. Impuls. Massaning tezlikka bog�liqligi.
8- Ma�ruza. Moddiy nuqta momentlari. Impuls, kuch, inersiya momenti. Markaziy kuchlar ta�siridagi harakatda moddiy nuqta impuls tenglamasi. Moddiy nuqta harakat tenglamasi (2 s).
10- Ma�ruza. Ish.Quvvat. Ish va quvvat birliklari. Energiya. Kinetik energiya. Potensial va potensial bo�lmagan kuchlar. Potensial energiya. Potensial energiya va kuch orasidagi bog�lanish. Potensial kuchlar maydonidagi moddiy nuqtaning to�la energiyasi va energiyaning saqlanish qonuni. Massa va energiyaning bog�lanish qonuni (2 s).
5- bob. Moddiy nuqtalar sistemasi dinamikasi
11- Ma�ruza. Moddiy nuqtalar sistemasi dinamikasi. Saqlanish qonunlari va moddiy nuqtalar sistemasi. Ichki va tashqi kuchlar. Berk sistema. Moddiy nuqtalar sistemasining harakati va uning tenglamasi. Momentlar tenglamasi. Massa markazi. Massa markazining koordinatalari. Massa markazining tharakati. Impulsning saqlanish qonuni va uning xulosalari (2 s).
12- Ma�ruza. O�zgaruvchan massali jism kinematikasi. Reaktiv harakat. Harakatning norelyativistik tenglamasi. Meshcherskiy va Siolkovskiy formulalari, pog�onali raketa. Xarakteristik tezlik. O�zgaruvchan massali jismning relyativistik harakati haqidagi ma�lumotlar. Kosmik parvozlarga mo�ljallangan reaktiv dvigatellarining imkoniyatlari haqida ma�lumotlar (2 s).
13- Ma�ruza. Urilish tushunchasi. Diagramma yordamida urilish jarayonini ifodalash. Urilishda saqlanish qonunlari. Energiyaning saqlanish qonuni. Impuls saqlanish qonuni. Impuls momenti saqlanish qonuni. Elastik va noelastik urilish. Massa markazi sistemasi. Neytronlar sekinlashuvining elastik urilish sifatida qarash. Noelastik urilishlarga misollar. Elementar zarralarning to�qnashuvlari.
14- Ma�ruza. Fizikada saqlanish qonunlarining roli. Fazo va vaqtning simmetriya xossasi bilan saqlanish qonunlari orasida bog�lanish. Impuls saqlanish qonuni, impuls momenti va energiya saqlanish qonunlarini fazoning bir jinsliligi va izotropligi, vaqtning bir jinsliligi orqali izoxlanishning umumiy g�oyalari (2 s).
6- bob. Qattiq jism mexanikasi
15- Ma�ruza. Qattiq jism mexanikasi. Qattiq jism moddiy nuqtalar sistemasi kabi. Qattiq jismning ilgarilanma va aylanma harakati. Oniy aylanish o�qi. Erkinlik darajasi va bog�lanishlar haqida tushuncha.
16- Ma�ruza. Qattiq jismning qo�zg�almas o�q atrofida aylanma harakati. O�qqa nisbatan kuch impulsi. Juft kuchlar momenti. Juft kuchlar. Qattiq jismning inersiya momenti va impuls momenti. Gyuygens - Shteyner teoremasi. Momentlar tenglamasi. Aylanma harakat qiluvchi qattiq jismning kinetik energiyasi. Qattiq jism impuls momentining saqlanish qonuni va uning xossalari (2 s).
17- Ma�ruza. Qattiq jismning qo�zg�almas o�q atrofidagi aylanma harakati. Aylanishning erkin o�qi. Giroskop. Giroskop pretsessiyasi. Giroskopik mayatnik. Giroskopik kuchlar. Erkin bo�lmagan giroskop. Qattiq jismning yasssi harakati. Maksvell mayatnigi. Fizik mayatnik. Bir nuqtaga mahkamlangan qattiq jism harakati.
18- Ma�ruza. Qattiq jismning muvozanat shartlari. Muvozanat turlari. Jismning og�irlik markazi (2 s).
7- bob. Ishqalanish kuchlari
19- Ma�ruza. Ishqalanish kuchlari va harakat. Suyuqlikda ishqalanish. Jismning qovushoq muhitdagi harakati. Stoks formulasi. Quruq ishqalanish qonunlari. Tinch holatda va sirpanishdagi ishqalanish. Tebranishdagi ishqalanish. Tabiat va texnikada ishqalanish kuchlarining ahamiyati (2 s).
20- Ma�ruza. Suyuqlik va gazlar mexanikasi. Suyuqlik va gazlarda bosim. Tinch holdagi suyuqlik va gazlarda bosim taqsimoti. Paskal qonuni. Arximed kuchi jismning suzish sharti (2 s).
21- Ma�ruza. Ideal suyuqlik oqimi. Oqimning uzluksizlik tenglamasi. Ideal suyuqlik uchun Bernulli tenglamasi va uning xossalari. Torrichelli formulasi. Oqayotgan sharra formasi (2 s).
22- Ma�ruza. Qovushoq suyuhlikning harakati. Laminar va turbulent oqim. Reynolds soni. Puazeyl qonuni. Suyuqlik va gazning jism atrofida aylanib oqishi. Chegaraviy qatlam. Uyurma hosil bo�lishida oqimning uzilishi. Peshona qarshiligi, ko�tarish kuchi. Jukovskiy ishlari. Magnus effekti. Gazda siqilish. Impuls tezligi. Zarba to�lqini. Tovush tezligidan katta tezliklarda harakatlanuvchi jism atrofidan aylanib o�tish (2 s).
8-bob. Noinersinal sanoq sistemalari
23- Ma�ruza. Noinersial sanoq sistemalarida harakat. Noinersial sanoq sistemasining inersiya kuchi. Tekis aylanuvchi noinersial sanoq sistemalarida markazga intilma inersiya kuchi. Koriolis kuchi. Yerda inersiya kuchining namoyon bo�lishi. Fuko mayatnigi (2 s).
9-bob. Maxsus nisbiylik nazariyasi
24- Ma�ruza. Maxsus nisbiylik nazariyasi (MNN) Eynshteyn postulatlari. MNN da sanoq sistemasi. MNN da bir vaqtlilikning nisbiyligi. Lorens (Lorens Xendrik Anton - nemis fizigi, 1853 � 1928 yillar) almashtirishlari. Nisbiylik prinsipi va yorug�lik tezligining o�zgarmasligi haqidagi postulat. Koordinata almashtirishlarining chiziqli ekani. Lorens almashtirishlari. Galiley almashtirishlari. Lorens almashtirishlarining chegaraviy holidir. Fazo va vaqtga zamonaviy qarashlar. Bir vaqtlilik va sababiylikning nisbiyligi. Oraliqning invariantligi, fazosimon va vaqtsimon oraliq. Harakatlanuvchi jism uzunligi qisqarishining formulasi. Harakatlanuvchi jism o�lchami qisqarishining realligi. Jismning absolyut kattaligi va qisqarish haqida. Harakatdagi soat yurishining sekinlashuvi. Xususiy vaqt. Vaqt sekinlashuvining darajasi. Egizaklar paradoksi. Tezliklarni qo�shish formulasi. Aberratsiya, Fizo tajribasining interpretatsiyasi. Tezlanishning almashtirishlari. Fizik o�zaro ta�sirlardagi chegaraviy tezlik (2 s).
10- bob. Elastiklik kuchlari
25- Ma�ruza. Elastiklik kuchlari. Qattiq jismlarning elastiklik xossalari. Elastik deformatsiyalar uchun Guk qonuni, bir tomonlama cho�zilish, siqilish, hamma tomondan siqilish, siljish, burilish. Elastiklik moduli.Puasson koeffitsienti. Elastiklik chegarasi. Mustahlamlik. Mo�rtlik. Qoldiq deformatsiya. Elastik deformatsiya turlari (2 s).
11-bob. Tebranish va to�lqin. Akustika.
26- Ma�ruza. Tebranish. Elastik va kvazielastik kuch. Kuch ta�sirida xarakat. Ishqalanishsiz xarakat. Ishqalanishsiz sodda mexanik tebranish sistemasining xaraakt tenglamasi. Prujinali, matematik, fizik va buralma mayatniklar. Tebranishning xususiy chastotasi. Tebranayotgan jismning kinetik, potensial va to�la energiyasi. Xo�l ishqalanishda tebranish sistemasi xarakatininig tenglamasi. So�nuvchi tebranish chastotasi. So�nish koeffitsenti, logarifmik dekrement, asllilik va ularning sistema parametrlari bilan bog�lanishi. Tebranishini kompleks ko�rinishda ifodalanishi (2 s).
27- Ma�ruza. Majburiy tebranishlar. Rezonans. Chiziqli va nochiziq tebranish sistemasi xaqida tushuncha. Avtotebranish. Mexanik tebranishlarning texnikadagi roli. Bog�lagan sistemalarda tebranishlar haqida tushuncha. Amplituda-chastota va faza-chastota xarakteristikasi. Sistemaga davriy va nodavriy kuchning ta�sirini izoxlash (2 s).
28- Ma�ruza. To�lqin. Bir jinsli elastik muxitda tebranishningt tarqalishi. Bo�ylama va ko�ndalang to�lqin. Unda amplituda, faza, tezliklar. To�lqining faza tezligi. Yassi garmonik yuguruvchi to�lqining tenglamasi. Yuguruvchi to�lqinda siljish, deformatsiya, tezlik. Yuguruvchi to�lqin energiyasi. Umov vektori. Trubada tarqaluvchi to�lqining ochiq va berk oxiridan (kesimdan) qaytishi (2 s).
29- Ma�ruza. To�lqin interferensiyasi va difraksiyasi. Turg�un to�lqin. Turqun to�lqinda nisbiy deformatsiya, siljish va tezlik. Turg�un to�lqinda energetik munosabat (kinetik va potensial energiyaning o�zaro almashinishi) (2 s).
30- Ma�ruza. Akustika. Tovushning tabiati. Tovush qattiqligi. Tovushda bosim. Tovush manbalari va qabul qiluvchilari. Odamning tovush chiqarish va qabul qilish a�zolari. Tovushning ob�ektiv va sub�ektiv xarakteristikalari. Tovush tezligi. Akustikada Doppler effekti. Tovush energiyasi. Ultratovush. Infratovush. Berk xajmda tovush to�lqini. Rezonator (2 s).
12-bob. Butun olam tortishish qonuni.
31- Ma�ruza. Butun olam tortishish qonuni. Sayyoralar xarakati. Keppler qonunlari. Nyutonning olam tortishish qonuni, tortishish doimiysi va uni o�lchash. og�ir va inert massa. Inersiya kuchi vaog�irlik kuchining ekvivalentliginig Eynshteyn prinsipi (2 s).
32- Ma�ruza. Butun olam tortishish qonunidan kelib chiquvchi xulosalar. Tortishish maydoni kuchlanganligi va potensiali. Ostragradskiy- Gauss teoremasi. Markaziy gravitatsion maydondagi harakatda energiya va impuls momenti saqlanish qonunini tatbiq etish. Yer sun�iy yo�ldoshlari. I, II, III kosmik tezliklar. Yo�ldosh orbitasi. Orbita ko�rinishiga Yerning shakli va atmosferasining ta�siri. Ikki jism masalasi. Keltirilgan massa qo�yilishi. Yorug�likning Quyosh tortishi ta�sirida burilishi va Merkuriy perigeliyini izoxlash. Klassik tortishish nazariyasining qanoatlantirmasligi (2 s).
Mexanikadan adabiyotlar
1. Namunaviy dasturda.
Asosiy.
1. Sivuxin.D.V. Umumiy fizika kursi. I-jild. Mexanika. Toshkent. O�qituvchi. 1981.
2. Strelkov.S.P. Umumiy fizika kursi. Mexanika. Toshkent. O�qituvchi 1977.
3. Xaykin.S.E. Fizicheskie osnov� mexaniki. Moskva. Nauka. 1971-g.
Qo�shimcha.
1. Axmadjonov O. Fizika kursi. Mexanika va molekulyar fizika. Toshkent. O�qituvchi. 1987-yil.
2. U. Kittel, U. Nayt, M. Ruderman. Mexanika. �Nauka�. 1984-g. F.Krauford. Volno�. Moskva, �Nauka�, 1974 god.
2. Mexanikadan kutubxonadagi adabiyotlar.
1. Sivuxin.V. Umumiy fizika kursi. Mexanika. �O�qituvchi�, Toshkent, 1981yil.
2. Strelkov S.P. Mexanika. �O�qituvchi�, Toshkent, 1977 yil.
3. Xaykin S.E. Fizicheskie osnov� mexaniki. Moskva. �Nauka�, 1971.
4. Axmadjonov O. Fizika kursi. Mexanika va molekulyar fizika. Toshkent. O�qituvchi. 1987 yil.
5. Berkleevskiy Kurs fiziki. 1-jild. Mexanika. Moskva. �Nauka�. 1984g., F.Krauford. Voln�. Mokva, �Nauka�, 1974 god.
4. Detlaf. A.A, Yavorskiy.B.M., Miyakovskaya L.B. Kurs fiziki. Tom I, �V�sshaya shkola�, Moskva, 1977g.
5. ZismanG.A., Todes O.M. Kurs ob�ey fiziki. Tom I, Moskva, �Nauka�, 1974g.
6. Putilov K.A. Fizika kursi. I-tom. �O�qituvchi�, Toshkent, 1981yil.
7. Arxangelskiy M.M. Kurs fiziki. Mexanika. �Prosveshenie�, Mokva, 1975g.
8. Rimkeevich P.A. Kurs fiziki. �V�sshaya shkola�, Moskva, 1975g.
9. Pol R.V. Mexanika, akustika, uchenie o teplote. Moskva, �Nauka�, 1971g.
10. Savelev I.P. Umumiy fizika kursi. I-tom. �O�qituvchi�, Toshkent, 1973 yil.
11. Gershenzon Ye.M., Malov N.N. Kurs ob�ey fiziki. Moskva, �Prosveshenie� 1987g.
12. Matveev A.N. Mexanika i teorii otnositelnosti. �V�sshaya shkola�, Moskva, 1978g.
13. Aleksandrov N.V., Yashkin A.Ya. Kurs fiziki. Mexanika. �Prosveshenie�, Moskva, 1978g.
14. Shebalin O. D. Fizicheskie osnov� mexaniki i akustiki. �V�sshaya shkola�, Moskva, 1981g.
15. Frish S.E., Timoreva A.V. Umumiy fizika kursi. I-tom. �O�qituvchi�, Toshkent, 1972 yil.
16. Raxmatullaev M. Umumiy fizika kursi. Mexanika. �O�qituvchi� Toshkent, 1995 yil.
Tuzuvchi: f-m.f.n, dots. O�.A.Abduboqiev
3.02 Molekulyar fizika
(ma�ruza-54 soat)
So�z boshi
Ushbu ishchi o�quv dasturi oliy o�quv yurtlari chiqarilgan na�munaviy dastur (Toshkent-1996 y �O�qituvchi� 27-bet) asosida ishlab chiqilgan. Dastur Andijon Davlat Universiteti fizika yo�nalishida o�qiyotgan bakalavrlarga mo�ljallangan.
Molekulyar fizika fani predmeti. temperatura, bosim, issiqlik xarakati. Termodinamik va statistik usullar. Xolat tenglamasi (4 s).
Termodinamik jarayonlar. Ideal gaz qonunlari. Termodinamik jarayonlarni grafik ravishda tasvirlash (2 s).
Termodinamikaning birinchi qonuni(2 s).
Termodinamik sistemaning to�liq ichki energiyasi. Issiqlik va ish (2 s)
Termodinamik sistemaning issiqlik sig�imi. Mayer formulasi (2 s).
Gazlarning molekulyar-kinetik nazariyasi va ularning asosiy tenglamasi (2 s). Gaz molekulalarining tezliklar bo�yicha taqsimoti. Maksvel va Bolsman taqsimotlari (4 s).
Molekulalarning erkin yugurish masofasi. Energiyaning erkinlik darajasi bo�yicha teng taqsimlanish qonuni. Gazlarning issiqlik sig�imi (2 s).
Gazlarda ko�chish xodisasi. Diffuziya, ichki ishqalanish(qovushqoqlik), issiqlik o�tkazuvchanlik (4 s).
Gazlarni siyraklashtirish (2 s).
Berk jarayonlar. Termodinamikaning ikkinchi qonunni. Karno sikli. Issiqlik mashinalari va ularning F.I.K. (2 s).
Entropiya. Klaizius teoremasi (2 s).
Termodinamikaning asosiy tenglamasi. Siyrak gazlar. Joul-Tomson effekti (2 s).
Yuqori vakuum nasoslari (2 s).
Real gazlar. Van-der-Vaals tenglamasi. Real gazlarning ichki energiyasi(2 s). Gazlarni suyultirish (2 s).
Suyuqliklar. Suyuqliklarni tuzilishi (2 s).
Suyuqliklarning issiqlik sig�imi va o�tkazuvchanligi (2 s).
Suyuqliklarning sirt tarangligi. Xo�llanuvchanlik. Kapillyar xodisalar. Bug�lanish va kondensatsiya. Qattiq jismlarning turlari (2 s).
Monokristallar. Polikristallar. Amorf qattiq jismlar. Kristall panjara(2 s).
Elementar katak kristall singoniyalari. Nuqtaviy translyatsion simmetriya. Kristal atomlarining bog�lanish turlari (2 s).
Kristallarda nuqsonlar vaularning turlari. Diskolatsiyalar. Kristallarning issiqlik sig�imi (2 s).
Dyulong-Pti, Eynshteyn va Debay formulalari (2 s).
Kristaldagi yo�nalishlar. Miler indekslari. Polimorfizm. Metallar. Dielektriklar. Yarim o�tkazgichlar (2 s).
Adabiyotlar:
1. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi, II jild., Molekulyar fizika Toshkent, �O�qituvchi�, 1981-y.
2. Kikoin I.G. Molekulyar fizika. Toshkent, �O�qituvchi�. 1978-y.
3. Putilov K.A. Fizika kursi. I jild., Toshkent, �O�qituvchi�. 1981-y
4. Axmadjonov O. Fizika kursi. Mexanika va molekulyar fizika. Toshkent., O�qituvchi. 1987-yil.
5. Pol R.V. Mexanika, akustika, uchenie o teplote. Moskva, �Nauka�, 1971 g.
6. Savelev I.P. Umumiy fizika kursi. I-tom. �O�qituvchi�, Toshkent, 1973-yil.
7. Gershenzon Ye.M., Malov N.N. Kurs ob�ey fiziki. Moskva, �Prosveshenie� 1987 g.
Mexanikadan amaliy mash\ulot ishchi dasturi .
( fizika ixtisosligi I bos=ich bakalavr).
Mexanik xarakatga doir masalalar yechish ( 4 soat ).
Tekis �zgaruvchan xarakatga doir masalalar yechish ( 2 soat ).
Aylanma xarakatga doir masalalar yechish ( 2 soat ).
Dinamikaga doir masalalar yechish ( 4 soat ).
Nyuton =onunlari. Impulsga doir masalalar yechish ( 4 soat ).
Molekulyar fizikadan amaliy mashg�ulot (54 soat)
Avogadro soni, modda miqdori, konsentratsiya, molyar massa, molekulyar massa va molekulalar sonini hisoblashga doir masalalar yechish (2 soat).
Idel gaz tushunchasi. Ideal gazning bosimi. Gaz molekulalarining o�rtacha kinetik energiyasi va gazning mutloq harorati orasidagi bog�lanishga doir masalalar yechish (4 soat).
Idel gaz qonunlari. Sharl qonuni. Boyl-Mariott qonuni, Gey-Lyussak qonuni. Ideal gaz qonunlari yordamida gazning holat parametrlarini aniqlash (4 soat).
Klapeyron tenglamasi va Mendeleev-Klapeyron tenglamasini qo�llashga doir masalalar yechish (2 soat).
Idel gazning parsial bosimi. Gaz aralashmalari va Dalton qonuni. Gaz aralashmalarining molyar massasini va holat parametrlarini hisoblash (2 soat).
Atmosfera bosimining balandlikka bog�liqlik masalasi. Barometrik formulani qo�llash va Bolsman taqsimotiga doir masalalar yechish (2 soat).
Molekulalar tezliklarining Maksvell taqsimoti. Eng ehtimolli tezlik, o�rta arifmetik tezlik va o�rta kvadratik tezlikni hisoblash (2 soat).
Molekulalarning o�rtacha erkin yugurish yo�li, uzunligi va molekulalarining to�qnashuvlar sonini hisoblash (2 soat).
Ko�chish hodisalari. Diffuziya oqimi va diffuziya koeffitsientini hisoblash (2 soat).
Impuls oqimini va qovushoqlik koeffitsientini hisoblash (2 soat).
Issiqlik oqimi, issiqlik o�tkazuvchanlik va ko�chish koeffitsientlari orasidagi bog�lanishga doiro masalalar yechish (2 soat).
Ideal gazning ichki energiyasini hisoblash va ichki energiyaning erkinlik darajalari bo�yicha taqsimotiga doir masalalar yechish (2 soat).
Gazga berilgan issiqlik miqdori, gazning ishi, sistemaning gaz ustidan bajargan ishi va gaz ichki energiyasining o�zgarishi orasidagi bog�lanishga doir masalalar yechish (4 soat).
Gaz hajmining o�zgarishida bajarilgan ishni hisoblashga doir masalalar (2 soat).
Ideal gazlarning issiqlik sig�imlarini hisoblashga doir masalalar (2 soat).
Issiqlik mashinalarining foydali ish koeffitsientlari va ideal gaz jarayonlarida entropiya o�zgarishini hisoblash (2 soat).
Real gazning holat tenglamasi. Real gazning holat parametrlarini va ichki energiyasini hisoblash (4 soat).
Suyuqlik sirtining tuzilishi. Suyuqliklarning sirt tarangligi va kapillyar hodisalarga doir masalalar yechish (2 soat).
Qattiq jism tuzilishi. Kristall panjara parametrlarini �isoblash (4 soat).
Qattiq jism issiqlik sig�imini hisoblash (4 soat).
Adabiyotlar:
1. Sivuxin. D.V. Umumiy fizika kursidan masalalar to�plami. Termodinamika va molekulyar fizika. O�qituvchi. Toshkent-1983.
2. Saxarov D.I. Fizikadan masalalar to�plami. O�qitkvchi., Toshkent-1965.
3. Volkenshteyn V.S. Umumiy fizika kursidan masalalar to�plami. O�qituvchi. Toshkent-1969.
4. Chertov A., Vorobev A. Fizikadan masalalar to�plami. O�zbekiston. Toshkent-1997.
5. Irodov I.Ye. Zadachi po ob�ey fizike. M.,Nauka,1979.
6. Gurev I.Ye., Kortnev A.V i dr. Sbornik zadach po ob�emu kursu fiziki. M., V�sshaya shkola, 1972.
Tuzuvchi: f.m.f.n. Sh.Ermatov.
3.03 Elektr va magnetizm
(ma�ruza-54 soat)
So�z boshi
Ushbu ishchi dastur Andijon Davlat Universiteti 2-bosqich elektr va magnetizm fanidan tuzilgan. Dasturda asos 1996 yili �O�qituvchi� nashriyoti tomonidan chiqarilagn va Toshkent Davlat Universiteti tayyorlagan � Universitet ta�limi uchun fizika va astronomiya mutaxasisliklari bo�yicha dasturlar� to�plami olingan. Xususan 12-16 betlarda keltirilgan elektr va magnetizm dasturidan foydalanilgan. Bu dasturda deyarli o�zgartirishlar kiritilmadi. Ba�zi ma�ruzalarning kichik qismi bir oz siljitildi. Masalan Maksvel tenglamalariga oid bo�limda siljish toki tushunchasi oldinroq, ya�ni o�zgaruvchan tok bo�limida reaktiv qarshiliklardan tok o�tishi va zanjir qonuniyatlarini tushuntirishda bayon etilgan. Shuning uchun Maksvel tenglamalariga kelganda siljish toki to�g�risida eslatma beriladi.
Elektromagnit maydonning umumiy tavsifi. Mikroskopik zaryad tashuvchilari. Elektromagnitik o�zaro ta�sirining tabiatdagi roli. Elementar zaryad va uning invariantligi (2 s).
Zaryadning saqlanish qonuni. Doimiy elektr maydon. Elektr maydonning fizik mohiyati. Zaryad birligi. Zaryadlarning chizig�iy, sirtiy va hajmiy zichligi (2 s).
Zaryadlarning o�zaro ta�siri. Kulon qonuni. Kulon qonunini tajribada tekshirish. Nuqtaviy zaryad tushunchasi. Elektr maydon kuchlanganligi (2 s).
Nuqtaviy zaryad maydoni. Elektr maydonining mohiyati. Kulon qonunini maydon nuqtai nazaridan talqin qilish (2 s).
Superpozitsiya prinsipi. Maydon kuch chiziq-lari. Elektrostatik maydon induksiya vektori. Elektr maydon oqimi. Gauss teoremasi (2 s).
Elektrostatik maydon potensiali. Elektrostatik maydonning potensiali (2 s). Elektrostatik maydonda bajarilgan ish. Potensiallar farqi. Potensial gradienti. Ekvipotensial sirtlar (2 s).
Puasson va Laplas tenglamalari (2 s).
Elektr maydonda o�tkazgichlar. Elektr induksiyasi hodisasi. O�tkazgich potensiali. Elektrofor. Elektrostatik generator. Elektrofor mashina. O�tkazgich sirtiy zichligi bilan o�tkazgich egriligi orasidagi bog�lanish. Elektr sig�imi (2 s).
Kondensatorlar. Kondensatorlar sig�imini hisoblash. Elektr maydonda dielektriklar (2 s).
Dielektriklar qutblanishining molekulyar nazariyasi. Qutblanishning miqdoriy xarakteristikasi, qutblanish vektori. Qutblanishning elektr maydonga ta�siri (2 s).
Bog�langan zaryadlar. Dielektriklar uchun Gauss teoremasi. Elektr induksiyasi. Ikki dielektrik chegarasida kuch chiziqlarining sinishi (2 s).
Elektrostatik maydon energiyasining zichligi. Elektr toki. Tok zichligi. Elektr tokining ta�siri. Qarshilik va uning temperaturaga bog�liqligi. Om qonuni. Om qonunining differensial ko�rinishi (2 s).
Berk zanjir uchun Om qonuni. Elektr yurituvchi kuch. Tarmoqlangan zanjirlarning xususiy holati. Shunt tanlash usullari. Elektr tokining ishi, quvvati. Tok manbaining foydali ish koeffitsienti (2 s).
Metallarda elektr o�tkazuvchanlik. Rikke-Mandelshtamm-Papaleksi va Styuart-Tolmen tajribalari. Metallarda elektr o�tkazuvchanlikning klassik elektron nazariyasi (2 s).
Qattiq jismlarda zonaviy nazariya to�g�risida tushuncha. Yarim o�tkazgshichlarda xususiy o�tkazuvchanlik. Kirishmali o�tkazuvchanlik. Donorlar va akseptorlar. Kontakt hodisalar. Chiqish ishi. Kontakt potensiallar fo�arqi. Yarim o�tkazgich kontaktining to�g�rilagich mexanizmi. Yarim o�tkazgichli diod va tranzistor. Mikroelektronika to�g�risida tushuncha. Nometall o�tkazgichlar. Gazlarning elektr o�tkazuvchanligi. Ionlash va rekombinatsiya. Ion quyuni, gazlardagi razryadlarning asosiy turlari. Uzluksizlik tenglamasi. Moddaning plazma xolati. Yuqori haroratli plazma (4 s).
Elektromagnitlarda elektr toki. Dissotsiatsiya va rekombinatsiya. Tok zichligi formulasi. Fazaviy qonunlar. Vakuumda elektr toki. Termoelektron emissiya. Termoelektron emissiya hodisasining qo�llanilishi. Lampalar. To�yinish tokinining temperaturaga bog�liqligi. Statsionar magnit maydon. Tok elementlarining o�zaro ta�sir qonuni. Toklar o�zaro ta�sirining maydon nuqtai nazaridan tushuntirish (2 s).
Magnitaviy o�zaro ta�sir kuchlari. Bio-Savar qonuni. Qonunni qo�llash bo�yicha xususiy hollar. Amper qonuni. Statsionar holatdagi magnit induksiya vektorining uyurmaliligi to�g�risidagi teorema. Magnit oqim. Magnit maydon uyurmaviyligi. Magnetiklarda magnit maydon. Magnit induksiyasi. Magnitlash mexanizmi. Hajmiy va sirtiy toklar. Tutash muxit modeli tasavvuri. Magnit maydon kuchlanganligi. Magnit maydon uchun chegaraviy shartlar. Tokli konturning magnit maydon energiyasi (2 s).
Magnitlar mavjudligidagi magnit maydon energiyasi. Magnit maydon energiyasi zichligi (2 s).
Induktivlik. Tashqi magnit maydondagi magnit energiya. Magnit maydondagi magnit kuch. Tokka ta�sir qiluvchi kuchlar. Lorens kuchi. Magnit momentga ega bo�lgan konturga ta�sir qiluvchi kuchlar va kuch momenti. Energiya ifodasidan kuchni hisoblash (2 s).
Magnetiklar. Diamagnitlar va paramagnitlar. Diamagnetizm tabiati. Larmor protsessi. Paramagnetiklarning qabul qiluvchanligini haroratga bog�liqligi. Kyuri qonuni. Ferromagnetiklar. Elektromagnit induksiya va kvazistatsionar o�zgaruvchan toklar. Xarakatlanuvchi o�tkazgichdagi induksion toklar (2 s).
Faradeyning elektromagnit induksiya qonuni. Faradey qonunining differensial ifodasi. O�zinduksiya hodisalari. Kvazistatsionar o�zgaruvchan tok zanjiri. O�zgaruvchan tok zanjirida qarshilik, sig�im va indktivlik. Impendans kvazistatsionar toklar. Vektor diagrammalar va kompleks amplitudalar. Magnitik zanjirlarni hisoblash. O�zgaruvchan tok ishi va quvvati. O�zgaruvchan tok zanjiridagi rezonans. O�zgaruvchan tok zanjirlari. Sinxron va asinxron yuritkichlar. Fuko toklari. O�zaro induksiya zanjirlari. Transformatorlar. Uch fazali tok (2 s).
Texnikada va elektromagnitik energiyani uzatishda uch fazali tokdan foydalanish afzalligi. Skin samarasi. Skin samarasining texnikada qo�llanilishi. Elektromagnit to�lqinlar. Maksvell tenglamalari. Siljish toki.Elektromagnit to�lqinlarning tizimi va har birining fizik ma�nosi. Elektromagnit to�lqinlar energiyasi. Elektromagnit energiyasining saqlanish qonuni. Elektromagnit energiya oqimining zichligi (2 s).
Umov-Poyting vektori. Elektromagnit to�lqinning uzatish yo�li bo�ylab xarakati. Elektromagnit to�lqin nurlanishi. Elektromagnit to�lqinlanish to�g�risida asosiy ma�lumotlar (2 s).
Chiziqli ossillyator. Nurlangan elektormagnit maydon ifodasi. Chiziqli ossillyator g�oyasining fandagi ahamiyati. Vakuumda elektormagnit to�lqinlar. Maydon to�lqinlarining vektori va ular orasidagi munosabat. Fazaviy tezlik. To�lqin energiyasining oqim zichligi (2 s).
| 
