1- bob. Moddiy nuqta kinematikasi

Optika

Optika fanining vujudga kelishi va unda O�rta Osiyo allomalarining tarixiy o�rni. Elektromagnit to�lqinlar. Sferik to�lqinlar. Elektromagnit to�lqinlarning impulsi va energiya zichligi. Yorug�lik bosimi, uning kashf etilishi, namoyon bo�lishi va qo�llanilishi.

Elektromagnit to�lqinlarning superpozitsiyasi. Turg�in to�lqinlar. Asosiy fotometrik tushuncha va kattaliklar. Nurlanishning amplitudaviy va fazaviy spektrlari. Spektr eni va davri orasidagi munosabat. Yutilish chizig�ining shakli. Kvazimonoxromatik to�lqinlar. Izotrop muxitlarda yorug�likning tarqalishi, sinishi va qaytishi. Normal va anormal dispersiya. Frenel formulalari. Yorug�likning to�la qaytishi.

Geometrik optika va optik asboblar. Optik tizimlarning aberbatsiyasi. Interferensiya. Maykelson interferometri. Nyuton halqalari. Dielektrik ko�zgular. Yarim shaffof moddalar.

Difraksiya. Frenel zonalari usuli. Frenel-Krixgof difraksiyasi. Difraksion panjara. Frangofer difraksiyasi. Fure o�zgartirishlarini amalga oshiruvchi element-linza. Linza yordamida difraksiya tasvirini xosil qilish. Yorug�likning sochilishi. Plank doimiysini aniqlash. Mutlaq qora dism nurlanishi. Uning elementar kvant nazariyasi.

Uzluksiz va impulsli maromda ishlaydigan lazerlar. Nurlanish quvvatini oshirish. Lazer nurlanishi. Xarakatlanuvchi muxitlar optikasi. Doppler samarasi. Nointegral tizimda optik o�lchamlar. Gallaktika spektrlarida qizil siljish.

Atom fizikasi

Mikrodunyodan massa va energiya. Atomning yadroviy tuzilishi. Tompson modeli. Atomning blonetal modeli. Yadro zaryadi. Chedvik tajribasi.

Rentgen nurlanishi. Rentgen nurlarining turlari va spektrlari. Mozli qonuni. Atomnineg energetik xolatlariningdiskretligi. Bor postulatlari. Frang-Gers tajribasi. Atom nurlanish spektridagi qonuniyatlar. Ridberg doimiysi. Doiraviy orbitalarni kvantlash. Satxlarning energetik diagrammasi. Vodorod atomining izotoplari.

Elektromagnit to�lqinlarning korpuskulyar xususiyatlari. Eyshnteyn formulasi. Elektronlarning metaldan chiqish ishini aniqlash uslubi. Kompton samarasi. Yorug�lik bosimi.

Spontan nurlanish. Majburiy nurlanish. Eynshteyn usuli bilan Plank formulasini keltirib chiqarish. Atomdagi xarakat miqdori momentlari. Elektronning orbital magnit momenti va Larmor teoremasi.

Adabiyotlar.

1. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi. I-jild. Toshkent., �O�qituvchi�. 1981 y.

2. Strelkov S.P. Umumiy fizika kursi. Toshkent. �O�qituvchi�. 1977 y.

3. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi II-jild. Molekulyar fiz. Tosh. �O�qituvchi�. 1981 y.

4. Kikoin I.G. Molekulyar fizika. Toshkent. �O�qituvchi�.1978 y.

5. Kalashnikov S.G. Elektr. Toshkent. 1979 y.

6. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi. III-jild. Toshkent., �O�qituvchi�. 1981 y.

7. Landsberg G.S. Optika. Toshkent. O�qituvchi. 1981 y

8. Shpolskiy E.V. Atomnaya fizika. 1-2 tom., Moskva., Nauka., 1983 g.

9. Bekjonov R.B., Axmadjonov B., Atom fizikasi. Toshkent., �O�qituvchi�., 1979 y.

10. Sivuxin D.V. Ob��y kurs fiziki. Atomnaya i yadernaya fizika., 1- tom., Moskva., �Nauka�., 1976 g.

XV. Umumiy fizika kursi

(informatika va KT ixtisosligi uchun)

(ma�ruza-108)

Universitetning matematika fakultetini �informatika� yo�nalishi uchun. Umumiy fizika kursining fizikaviy mexanika va molekulyar fizika bo�limlari uchun 1- semestrda 48 soat ma�ruza, 22 soat amaliy mashg�ulot uchun, 48 soat laboratoriya ishlariga xamda elektr va magnetizm bo�limlari uchun 2-semestrda 30 soat ma�ruza, 16 soat amaliy mashg�ulot, 30 soat laboratoriya ishlariga, optika va atom fizikasi bo�limlari uchun 3 � semestrda 30 soat ma�ruza. 16 soat amaliy mashg�ulot, 30 soat laboratoriya ishlariga bakalavr ishchi o�quv dasturlari � Universitetlar fizika va astronomiya mutaxasisliklari uchun tayyorlangan dasturlar to�plami�ga asosan tuzildi.

Mexanika

Fizikaviy tushunchalar va kattaliklarni aniqlash. Birliklarning Halqaro tizimi. Koordinatalar tizimi. Koordinatalar va vektorlarni proeksilarini almashtirish.

Moddiy nuqta ko�chishi, tezlikni va tezlanishni vektor va koordinatalar ustida ifodalash.

Qattiq jism kinematikasi. Qattiq jismning erkinlik darajalari. Ilgarilanma xarakat. Burchak tezlik vektori. Berchak tezlanish.

Galiley almashtirishlari. Sanoq tizimlari orasidagi fizikaviy o�timshlar. Inersial sanoq tizimlari va nisbiylik tamoyillari. Yorug�lik tezligining doimiyligi. Ryomer tomonidan yorug�lik tezligini o�lchanishi. Yorug�lik aberbatsiyasi. Efir haqidagi tushunchalar asosida Maykelson-Morli tajribasi natijalarini izoxlash. Fizo tajribasi katta tezliklar Galiley almashtirishlarini qo�llash mumkin emasligini ko�rsatuvchi birinchi tarixiy eksperimental tajriba ekanligi.

Lorens almashtirishlari. Nisbiylik tamoyili va yorug�lik tezligning domiyligi haqidagi postulat. Xarakatlanayotgan jism uzunligi qisqarishini ko�rsatuvchi formula. Egizaklar paradoksi. Tezliklarni qo�shish formulasi. Aberbatsiya. Fizo tajribasining talqini. Fizik ta�sirlar uzatilishining chegaraviy tezligi.

Moddiy nuqta dinamikasi. Kuch va o�zaro ta�sir. Nyutoning birinchi va ikkinchi qonuni. Massa- inertlik o�lchovi. Nyutoning uchinchi qonuni.

Moddiy nuqtalar tizimining impuls momenti. Massalar markazi. Moddiy nuqtalar uchun momentlar tenglamasi. Saqlanish qonunlarining mazmuni. Xarakat tenglamalari va saqlanish qonunlari. Impuls momentining saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanishqonuni. Kuchning ishi. Potensial kuchlar va ish. potensial va kinetik energiya. O�zaro ta�sirlar energiyasi.

Noinetsianal sanoq tizimlarida vaqt va fazo. Inersiya kuchlari va ularning mavjud ekanligi. Inersiya kuchlarini aniqlash.

To�g�ri chiziqli ilgarilanma xarakat qiluvchi noinersial sanoq tizimlari. Vaznsizlik. Gravitatsiyaviy va inert massa. Umumiy nisbiylik nazariyasining asosiy tasavvurlari.

Qattiq jism dinamikasi. Qattiq jismning xarakat tenglamalari tizimi. O�qqa nisbatan inersiya momentini hisoblash. Aylanma xarakat kinetik energiyasi. Ishqlanish mavjudligidagi xarakat.

Quruq va Qovushqoq ishqalanish. Ishqalanish kuchlarining ishi. Tebranishlardagi ishqalanish.

O�zgaruvchan massali jismlar xarakati. Reaktiv xarakat. Siolkovskiy formulasi. Reaktiv dvigatellarni kosmik parvozlarda ishlatish imkoniyatlarining umumiy tavsiflari. To�qnashuvlar uchun saqlanish qonunlari.

Impulsning saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanish qonuni. Impuls momentining saqlanish qonuni. Elastik va noelastik to�qnashuv. Tortishish maydonidagi xarakat

Nyutonning tortishish qonuni. Gravitatsiyaviy radius. Osmon jismlarining xarakat qonunlari. I ,II, III kosmik tezliklar.

Tebranma xarakat. Garmonik tebranishlar va ularni kompleks ko�rinishda ifodalash. So�nuvchan tebranishlar. Ko�p erkinlik darajasiga ega bo�lgan tizimlar. Qattiq jismlardagi deformatsiya va kuchlanishlar.

Elastik va qoldiq deformatsiya. Bir o�qli siqilish va cho�zilish deformatsiyasi. Egilish vo�a bukilish. Guk qonuni. Yung moduli. Puasson koeffitsenti. Mustaxkamlik va mo�rtlik. Elastik deformatsiya energiyasi.

Gazlar va suyuqliklar mexanikasi. Gidrostatik qonunlar. Oqim nayi va uzluksizlik tenglamasi. Bernulli tenglamasi. Dinamik bosim. Suyuqlikning qovushqoqligi. Laminar va tubulent oqim. Puayzeyl qonuni. Peshana qarshiligi va ko�tarish qonuni. Jukovskiy ishlari.

To�lqining amplitudasi, fizikasi va tarqalish tezligi. To�lqin tenglamasi. To�lqinlarning interferensiyasi va difraksiyasi.Tovushning tabiati. Tovushning balandligi. Tovush bosimi. Tovush to�lqinining energiyasi. Ultratovush. Rezanatorlar.

Molekulyar fizika

Molekulyar fizika predmeti. Modda haqida molekulyar-kinetik tasavvurlarning rivojlanishi. Modda xossalarini o�rganishdagi dinamik, statistik va termodinamik usullar. Makroskopik tizimlarning xarakterli tomonlari. Statistik usul.

Asosiy matematik tushunchalar. Tasodifiy hodisalar. Ehtimollik. Taqsimot funksiyasi. Gauss taqsimoti. Tizimning makroskopi va mikroskopik xolati.Spinlar tizimining o�rtacha qiymati. Puasson taqsimoti. Fluktuatsiyalar. Muvozanatsiz va muvozanatli jarayonlar, qaytunchan va qaytmas jarayonlar.

Molekulalarning tezliklar bo�yicha taqsimoti. Tezliklarning Maksvell taqsimoti. Teng taqsimot qonuni. Fermi-Dirk va Boze-Eynshteyn taqsimoti.Maksvell-Bolsman taqsimoti.

Energiyaning erkinlik darajasi bo�yicha taqsimoti va Broun xarakati. Teng taqsimot qonuni.

Gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi. Bosim ko�taruvchi kuch. Issiqlik va xarorat. Yuqori va past xarorat. Ish, ichki energiya va issiqlik miqdori. Issiqlik miqdori. Issiqlik sig�imi. Ideal gaz issiqlik sig�imi nazariyasining tajriba ma�lumotlaridan cheklanish. Vodorod issiqlik sig�imini kvant nazariyasi nuqtai nazaridan tushuntirish. Entropiyaning fizik ma�nosi. Ideal gazlarda entropiya o�zgarishini hisoblash. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Siklik jarayon. Siklda ish.F.I.K. Karno sikli va uning F.I.K i. Karno teoremalari. Klauzius tengsizligi. Termodinamika ikkinchi qonunini entropiya qonuni orqali ta�riflash. Termodinamikaning ikkinchi qonuni uchun Klauzius ta�riflari va ularni ekvivelentligi.

Ideal gazlarda jarayonlar. Politropik jarayon. Politropik jarayon tenglamasi. Adiabatik jarayon. Molekulalararo ta�sirlar mavjud bo�lgan gazlar va suyuqliklar. Real gaz holat tenglamasi. Ekspermental izotermalar. Metastabil xolatlar. Kritik xolatlar va ularning xossalari. Van der-Vals gazining ichki energiyasi. Joul-Tompson differensial va integral samarasi.

Suyuqlik chegarasida bo�ladigan hodisalar. Sirt taranglik. Ikki muxit chegarasidagi muvozanat shartlari. Suyuqlikning egri sirtida yuzaga keluvchi kuchlar. Kapillyar hodisalar. Suyuqliklar strukturasi. Kristall suyuqliklar. Suyuq kristallarning xossalari va ularning qo�llanilishi. Raul qonuni. Genri qonuni. Osmotik bosim qonunyatlari.

Qattiq jism. Qattiq jism simmetriyasi. Kristall panjara. Kristolografik koordinata tizimi. Kristallning erishi va sublimatsiyasi. Birinchi va ikkinchi tur o�tishlar. Nokristall moddalar. Ko�chish jarayonlarining elementar kinetik nazariyasi. Erkin yugurish yo�li. To�qnashish va to�qnashishlar takroriyligi. Qovushqoqlik va impuls ko�chishi. Issiqlik o�tkazuvchanlik va energiya uzatish. Diffuziya va modda ko�chishi.

Elektr va magnetizm

Elektromagnit maydonning umumiy tavsifi. Mikroskopik zaryad tashuvchilar.Elementar zaryad va uning invariantligi. Zaryadning saqlanish qonuni. Doimiy elektr maydon. Kulon qonuni. Gauss teoremasi. Kulon qonunining differensial ko�rinishi.

Elektrostatik maydonning potensiali. Nuqtaviy xaryadlar tizimining potensial va zaryadlar taqsimotining uzluksizligi. Kulon qonunidan va Gauss teoremasidan foydalanib, elektr maydon kuchlanganligini topish. O�tkazgichlar sirtida zaryadlar taqsimoti. Zaryadning sirt zichligi bilan o�tkazgich sirti egriligi orasidagi bog�lanish.Elektr maydon induksiya qonuni.

O�tkazgich potensiali. Kondensatorlar va ularning sig�imlari. Elektr maydonda dielektriklar. Elektr induksiyasi va dielektrik singdiruvchanlik. Elektrostatik maydon energiyasi. Elektr maydondagi kuchlar. Dipol va uzluksiz zaryadlangan jismlarga ta�sir qiluvchi kuchlar.

O�zgarmas tok qonunlari. Tashqi elektr yurituvchi kuchlar. Joul-Lens qonunining differensial ko�rinishi. Tok o�tishda bajarilgan ish va quvvat. Chizig�iy zanjirlar. Kirxgof qoidasi. Elektr o�tkazuvchanlik. Elektr o�tkazuvchanlikning klassik nazariyasi va undagi qiyinchiliklar. Elektr o�tkazuvchanlikni xaroratga bog�liqligi. O�ta o�tkazuvchanlik hodisasi. Energetik satxlarning yoyilishi va zonalarni vujudga kelishi. Yarimo�tkazuvchilarda xususiy o�tkazuvchanlik. Elektron va kovak o�tkazuvchanlik. Donorlar va akseptorlar. Yarimo�tkazgichli diod va tranzistor.

Termoelektr yurituvchi kuch. Gazlarning elektr o�tkazuvchanligi. Ionlanish va ionlarning rekombinatsiyasi. Moddaning plazma xolati. Vakuumda elektr toki. Termoelektron emmisiya. Statsionar magnit maydon. Tok elementlarining o�zaro ta�sir qonuni (Laplas-Bio-Savar-Amper qonuni).

Magnit induksiya vektori. Amper qonuni. Magnit maydonning uyurmaviy xarakteri. Magnetiklar mavjudligidagi magnit maydon. Elementar tok maydoni. Magnitlash mexanizmi. Magnit maydon kuchlanganligi. Doimiy magnitlar. Magnetik ichidagi magnit singdiruvchanlikni, induksiyani va maydon kuchlanganligini o�lchash. Magnit maydon energiyasi zichligi. Induktivlik. Tokka ta�sir q iluvchi kuchlar. Lorens kuchi. Magnetik momentga ega bo�lgan konturga ta�sir qiluvchi kuchlarni kuch momenti.

Ferromagnetizm. Gisterizis sirtmog�i. Ferromagnit xossalarni xaroratga bog�liqligi. Elektromagnit induksiya va kvazistatsionar o�zgaruvchan toklar. Faradeyning elektromagnit induksiya qonuni. Faradeyning elektromagnit induksiya qonunining differensial ifodasi.

O�zgaruvchan tok zanjirida qarshilik,sig�im va induktivlik. Impedans. Fuko toki. O�zgaruvchan tok zanjiridagi rezonanslar.o�zaro induksiyani hisobga oladigan zanjirlar. Transformatorlar va avtotransformatorlar. Uch fazali tok haqida asosiy tushuncha.

Maksvell tenglamalari va elektromagnit to�lqinlarning asosiy xususiyatlari. Siljish toki. Maksvell tenglamalari tizimi va xar birining fizik ma�nosi. Elektromagnit energiya oqim zichligi. Umov-Poyting vektori.

Optika

Yorug�likning elektromagnit tabiati. Optika fanining vujudga kelishi va unda O�rta Osiyo allomalarining tarixiy o�rni. Elektromagnit to�lqinlar. Yassi elektromagnit to�lqinlar va ularni kompleks tarzda ifodalash. Sferik to�lqinlar. Elektromagnit to�lqinlarning impulsi va energiya zichligi. Yorug�lik bosimi, uning kashf etilishi, namoyon bo�lishi va qo�llanilishi.

Elektromagnit to�lqinlarning superpozitsiyasi. Turg�in to�lqinlar. Asosiy fotometrik tushuncha va kattaliklar. Energetik kattaliklar bilan yorug�likni tavsiflovchi kattaliklar orasidagi munosabat. Nurlanishning amplitudaviy va fazaviy spektrlari. Spektr eni va davri orasidagi munosabat. Yutilish chizig�ining shakli. Kvazimonoxromatik to�lqinlar. To�lqinlarni modullashtirish va to�lqil paketi. Kogerentlik vaqti. Kogerentlik uzunligi. Yorug�likning dielektriklarda tarqalashi. Izotrop muxitlarda yorug�likning tarqalishi, sinishi va qaytishi. Normal va anormal dispersiya. Frenel formulalari. Yorug�likning to�la qaytishi. Yorug�likni qaytishi va sinishida energetik nisbatlar.

Geometrik optika va optik asboblar. Optik tizimlarning aberbatsiyasi. Interferensiya. Ikki nur interferensiyasi. Maykelson interferometri. Gyuygens tamoyili. Yung tuzilmasi. Oq nur interferensiyasi. Fabri-Pero interferometri. Nyuton halqalari. Dielektrik ko�zgular. Yarim shaffof moddalar.

Difraksiya. Frenel zonalari usuli. Frenel-Krixgof difraksiyasi. Difraksion panjara. Nurlarning panjaralarga qiya tushishi. Frangofer difraksiyasi. Fure o�zgartirishlarini amalga oshiruvchi element-linza. Linza yordamida difraksiya tasvirini xosil qilish. Optik asboblarni ajrata olish qobilyati. Bir va ikki o�qli kristallar. Yorug�lik nurini ikkilanib sinishi. Jismni deformatsiyasi, elektr va magnetik maydon ta�sirida bo�ladigan sun�iy anizotropiya. Yorug�likning sochilishi. Yorug�likning sochilishi jarayonlari tabiati. Plank doimiysini aniqlash. Yorug�likni kuchaytirish va generatsiya qilish. Mutlaq qora jism nurlanishi. Uning elementar kvant nazariyasi.

Uzluksiz va impulsli maromda ishlaydigan lazerlar. Nurlanish quvvatini oshirish. Lazer nurlanishi. Lazer spekrlari. Garmoniklar generatsiyasi. Chiziqli qutblanish to�lqini. Yorug�likni parametrik kuchaytirish. Yorug�likni parametrik generatorlari. Xarakatlanuvchi muxitlar optikasi. Doppler samarasi. Optik o�lchamlarda ko�ndalang Doppler samarasi. Nointegral tizimda optik o�lchamlar. Galaktika spektrlarida qizil siljish.

Atom fizikasi

Mikrodunyoda massa va energiya. Atomning yadroviy tuzilishi. Tomson modeli. Zarralarning elastik sochilishi. Alfa zarralarning moddada sochilishi. Atomning planetar modeli. Yadro zaryadi. Chedvik tajribasi.

Rentgen nurlanishi. Rentgen nurlarining turlari va spektrlari. Rentgen nurlarining moddada yutilishi va sochilishi. Mozli qonuni. Atomning energetik holatlarining diskretligi. Bor postulatlari. Frang-Gers tajribasi. Uyg�onish va ionlanish potensillarini aniqlash usullari. Atom nurlanish spektridagi qonuniyatlar. Balmerning umumlashgan formulasi. Ridberg doimiysi. Doiraviy orbitalarni kvantlash. Satxlarning energetik diagrammasi. Uzuluksiz spektr chegarasi. Vodorod atomining izotoplari. Izotopik siljish.

Elektromagnit to�lqinlarning korpuskulyar xususiyatlari. Eyshnteyn formulasi. Elektronlarning metaldan chiqish ishini aniqlash uslubi. Kompton samarasi. Yorug�lik bosimi.

Nurlanish generatorlari. Spontan nurlanish. Majburiy nurlanish. Eynshteyn usuli bilan Plank formulasini keltirib chiqarish. Induksiyalangan nurlanish va uning xususiyatlari. Atomdagi xarakat miqdori momentlari. Elektronning orbital magnit momenti va Larmor teoremasi.

Adabiyotlar.

1. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi. I-jild. Toshkent., �O�qituvchi�. 1981 y.

2. Strelkov S.P. Umumiy fizika kursi. Toshkent. �O�qituvchi�. 1977 y.

3. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi II-jild. Molekulyar fiz. Tosh. �O�qituvchi�. 1981 y.

4. Kikoin I.G. Molekulyar fizika. Toshkent. �O�qituvchi�.1978 y.

5. Kalashnikov S.G. Elektr. Toshkent. 1979 y.

6. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi. III-jild. Toshkent., �O�qituvchi�. 1981 y.

7. Landsberg G.S. Optika. Toshkent. O�qituvchi. 1981 y

8. Kalitievskiy N.I. Volnovaya optika. Moskva . Nauka. 1978 g

9. Sivuxin D.V. Ob�iy kurs fiziki. Optika. Moskva . Nauka. 1980

10. Shpolskiy E.V. Atomnaya fizika. 1-2 tom., Moskva., Nauka., 1983 g.

11. Bekjonov R.B., Axmadjonov B., Atom fizikasi. Toshkent., �O�qituvchi�., 1979 y.

12. Sivuxin D.V. Ob��y kurs fiziki. Atomnaya i yadernaya fizika., 1- tom., Moskva., �Nauka�., 1976

XVI. Umumiy fizika kursi

(matematika ixtisosligi uchun)

(ma�ruza-66)

Universitetning �matematika� yo�nalishi uchun Umumiy fizika kursining fizikaviy mexanika va molekulyar fizika bo�limlari uchun 4- semestrda 36 soat ma�ruza, 28 soat amaliy mashg�ulot uchun, 36 soat laboratoriya ishlariga xamda elektr va magnetizm bo�limlari uchun 5-semestrda 22 soat ma�ruza, 16 soat amaliy mashg�ulot, 16 soat laboratoriya ishlariga, optika va atom fizikasi bo�limlari uchun 6� semestrda 22 soat ma�ruza. 16 soat amaliy mashg�ulot, 16 soat laboratoriya ishlariga bakalavr ishchi o�quv dasturlari �Universitetlar fizika va astronomiya mutaxasisliklari uchun tayyorlangan dasturlar to�plami�ga asosan tuzildi.

Mexanika

Fizikaviy tushunchalar va kattaliklarni aniqlash.Birliklarning Halqaro tizimi. Koordinatalar tizimi. Koordinatalar va vektorlarni usulida ifodalash.

Moddiy nuqta kinematikasi. Moddiy nuqta ko�chishi, tezlikni va tezlanishni vektor va koordinatalar ustida ifodalash.

Qattiq jism kinematikasi. Qattiq jismning erkinlik darajalari. Ilgarilanma xarakat. Burchak tezlik vektori. Berchak tezlanish.

Galiley almashtirishlari. Sanoq tizimlari orasidagi fizikaviy o�tishlar. Inersial sanoq tizimlari va nisbiylik tamoyillari. Yorug�lik tezligining doimiyligi. Ryomer tomonidan yorug�lik tezligini o�lchanishi. Yorug�lik aberbatsiyasi. Fizo tajribasi katta tezliklar Galiley almashtirishlarini qo�llash mumkin emasligini ko�rsatuvchi birinchi tarixiy eksperimental tajriba ekanligi.

Lorens almashtirishlari. Nisbiylik tamoyili va yorug�lik tezligning domiyligi haqidagi postulat. Xarakatlanayotgan jism uzunligi qisqarishini ko�rsatuvchi formula. Egizaklar paradoksi. Tezliklarni qo�shish formulasi. Aberbatsiya. Moddiy nuqta dinamikasi. Kuch va o�zaro ta�sir. Nyutoning birinchi va ikkinchi qonuni. Massa- inertlik o�lchovi. Nyutoning uchinchi qonuni.

Moddiy nuqtalar tizimining impuls momenti. Massalar markazi. Moddiy nuqtalar uchun momentlar tenglamasi. Saqlanish qonunlarining mazmuni. Xarakat tenglamalari va saqlanish qonunlari. Impuls momentining saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanishqonuni. Kuchning ishi. Potensial va kinetik energiya. Noinetsianal sanoq tizimlarida vaqt va fazo. Inersiya kuchlari va ularning mavjud ekanligi. Inersiya kuchlarini aniqlash.

To�g�ri chiziqli ilgarilanma harakat qiluvchi noinersial sanoq tizimlari. Vaznsizlik. Gravitatsiyaviy va inert massa.

Qattiq jism dinamikasi. Qattiq jismning xarakat tenglamalari tizimi. O�qqa nisbatan inersiya momentini hisoblash. Aylanma xarakat kinetik energiyasi.

Quruq va Qovushqoq ishqalanish. Ishqalanish kuchlarining ishi. Tebranishlardagi ishqalanish.

O�zgaruvchan massali jismlar xarakati. Reaktiv xarakat. Siolkovskiy formulasi. Reaktiv dvigatellarni kosmik parvozlarda ishlatish imkoniyatlarining umumiy tavsiflari.

Impulsning saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanish qonuni. Impuls momentining saqlanish qonuni. Elastik va noelastik to�qnashuv.

Nyutonning tortishish qonuni. Gravitatsiyaviy radius. Osmon jismlarining xarakat qonunlari. I, II, III kosmik tezliklar.

Tebranma xarakat. Garmonik tebranishlar va ularni kompleks ko�rinishda ifodalash. So�nuvchan tebranishlar. Ko�p erkinlik darajasiga ega bo�lgan tizimlar.

Qattiq jismlarda deformatsiya va kuchlanishlar.Elastik va qoldiq deformatsiya. Bir o�qli siqilish va cho�zilish deformatsiyasi. Egilish va bukilish. Guk qonuni. Yung moduli. Puasson koeffitsenti. Mustaxkamlik va mo�rtlik.

Gazlar va suyuqliklar mexanikasi. Gidrostatik qonunlar. Bernulli tenglamasi. Dinamik bosim. Suyuqlikning qovushqoqligi. Laminar va turbulent oqim. Puazeyl qonuni. Peshona qarshiligi va ko�tarish qonuni. Jukovskiy ishlari.

To�lqining amplitudasi, fazasi va tarqalish tezligi. Tovushning tabiati. Tovushning balandligi. Tovush bosimi. Tovush to�lqinining energiyasi. Ultratovush. Rezonatorlar.

Molekulyar fizika

Molekulyar fizika predmeti. Modda haqida molekulyar-kinetik tasavvurlarning rivojlanishi. Modda xossalarini o�rganishdagi dinamik, statistik va termodinamik usullar. Makroskopik tizimlarning xarakterli tomonlari. Statistik usul.

Asosiy matematik tushunchalar. Tasodifiy hodisalar. Ehtimollik. Taqsimot funksiyasi. Gauss taqsimoti. Tizimning makroskopi va mikroskopik xolati.Spinlar tizimining o�rtacha qiymati. Puasson taqsimoti. Fluktuatsiyalar. Muvozanatsiz va muvozanatli jarayonlar, qaytunchan va qaytmas jarayonlar.

Molekulalarning tezliklar bo�yicha taqsimoti. Tezliklarning Maksvell taqsimoti. Teng taqsimot qonuni. Fermi-Dirk va Boze-Eynshteyn taqsimoti.Maksvell-Bolsman taqsimoti.

Energiyaning erkinlik darajasi bo�yicha taqsimoti va Broun xarakati. Teng taqsimot qonuni.

Gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi. Bosim ko�taruvchi kuch. Issiqlik va xarorat. Yuqori va past xarorat. Ish, ichki energiya va issiqlik miqdori. Issiqlik miqdori. Issiqlik sig�imi. Ideal gaz issiqlik sig�imi nazariyasining tajriba ma�lumotlaridan cheklanish. Vodorod issiqlik sig�imini kvant nazariyasi nuqtai nazaridan tushuntirish.

Entropiyaning fizik ma�nosi. Ideal gazlarda entropiya o�zgarishini hisoblash. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Siklik jarayon. Siklda ish.F.I.K. Karno sikli va uning F.I.K i. Karno teoremalari. Klauzius tengsizligi. Termodinamika ikkinchi qonunini entropiya qonuni orqali ta�riflash..

Ideal gazlarda jarayonlar. Politropik jarayon. Politropik jarayon tenglamasi. Adiabatik jarayon. Molekulalararo ta�sirlar mavjud bo�lgan gazlar va suyuqliklar. Real gaz xolat tenglamasi. Ekspermental izotermalar. Metastabil xolatlar. Kritik xolatlar va ularning xossalari. Van der-Vals gazining ichki energiyasi. Joul-Tompson differensial va integral samarasi.

Suyuqlik chegarasida bo�ladigan hodisalar. Sirt taranglik. Ikki muxit chegarasidagi muvozanat shartlari. Suyuqlikning egri sirtida yuzaga keluvchi kuchlar. Kapillyar hodisalar. Suyuqliklar strukturasi. Kristall suyuqliklar. Suyuq kristallarning xossalari va ularning qo�llanilishi. Raul qonuni. Genri qonuni. Osmotik bosim qonunyatlari.

Qattiq jism. Qattiq jism simmetriyasi. Kristall panjara. Kristolografik koordinata tizimi. Kristallning erishi va sublimatsiyasi. Birinchi va ikkinchi tur o�tishlar. Nokristall moddalar. Ko�chish jarayonlarining elementar kinetik nazariyasi. Erkin yugurish yo�li. To�qnashish va to�qnashishlar takroriyligi. Qovushqoqlik va impuls ko�chishi. Isiqlik o�tkazuvchanlik va energiya uzatish. Diffuziya va modda ko�chishi.