1- bob. Moddiy nuqta kinematikasi

Seminar (30 soat)

Fizika o�qitish uslubiyoti va tarixi fanining maqsadi va vazifalari. Fan o�qitish maqsadlari bilan o�zaro bog�lanish (2 s).

FO�UT fanining rivojlanish tarixi (2 s).

Fizikani o�qitishning uch bosqichi. Fizikani o�qitishning ditaktik tamoyillari, funksiyalari (2 s).

FO�UT fanining predmeti, ilmiy tadqiqot ishlari. Maktab fizika kursi nazariyasini o�rganishning ilmiy bosqichlari, sxemasi. Fizika o�qitishning uslublari, usullari va dars shakllari, uslub tanlashga bo�lgan talablar (4 s).

Muammoli o�qitish uslubi. Fizikani o�rganishda o�quv eksperimenti. Masalalar yechish uslublari (4 s).

Fizikani o�qitishda O�TVdan foydalanish. Fizika kabinetini jixozlash va unga bo�lgan o�quv didaktik talablar (4 s).

Fizikani o�qitishda pedagogik texnologiyalar. Fizika mashg�ulotlarini turlari va ularga tavsiyalar (4 s).

Fizikadan fakultativ kurslar, sinfdan tashqari ishlar. Fizikadan o�quv-tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish. Bir soatlik dars matnini va bir choraklik o�quv materialini tuzish (4 s).

Test, yozma ish, tayanch ibora, matn, signallar tuzishga bo�lgan uslubiy talablar (4 s).

Izox: Yuqoridagi mavzular bo�yicha talabalar tayyorlanib (og�zaki, yozma axborotlar) seminar mashg�ulotlarida o�z muloxazalarini bildiradilar.

Adabiyotlar:

1. P.S.Kudyarvchev. Kurs istorii fiziki. 1974.

2. B.I.Spasskiy. Istoriya fiziki. 1970.

3. R.B.Bekjonov. o�zbekistonda yadro fizikasi tarixi. 1972.

4. Pyorishkin A.V., Razumovkiy V.G., Fabrikant V.A. O�rta maktabda fizika o�qitish asoslari. Toshkent, 1984 y.

5. Bugaev I.A. Metodika prepodovaniya fiziki v sr. shkole. Moskva. 1981g.

6. Malafeev R.I. Problemnoe obuchenie fiziki vsr. Shkole. Moskva. 1980 g.

7. Burov V.A., Dik Yu.I. taxririda ostida O�rta maktabda fizikadan praktikum. Toshkent. 1991 y.

8. Lanina I.Ya. Vneklassnaya rabota po fizike.

9. Kabardin O.F. metodika fakultativnik zanyatiy po fizike

10. Dadaxo�jaev E. Fizika kainetini jixozlash. Toshkent. 1984 y

11. Dadaxo�jaev E.Fizika kabineti-ta�lim markazi. Sovet maktabi jurnali.1985y. �2

12. Dadaxo�jaev E. Fizika ta�limida qayta qurish masalalari. Sovet maktabi jurnali. 1987y �6

13. Dadaxo�jaev E. Fizika o�qitish o�slublari (ma�ruza matnlari to�plami) Andijon 2000y.

14. Kamenskiy S.Ye., Orezov V.P Fizikadan masalalar yechish metodikasi. Toshkent, 1989 y

15. Pakrovskiy A.A taxriri ostida. Demonsratsionniy eksperiment po fizike. 1,2,3 chast, Moskva 1988-1990 y

Tuzuvchilar: dotsent Dadaxo�xaev E. va Abduraximov A.

3.17 a) Tanlov fan (Tf)

Elementar fizikadan masalalar yechish

( ma�ruza -24s, amaliy � 30s )

Ushbu tanlov fani 1- bosqich talabalariga I va II tanlov semestrlarda o�qitiladi. Ushbu fan bo�yicha 24 soat ma�ruza uchun va 30 soat amaliy mashg�ulot uchun vaqt ajratilgan.

Tanlov fan I bosqich kontrakt bilan kirgan talabalarga o�tilgani uchun ularni elementar fizikadan nazariy va amaliy bilimi yetarli bo�lmagani uchun darsni akademik litsey dasturi darajasida tashkil etishni rejalashtirildi.

I. Ma�ruza mavzulari

1. Kinematika asoslari 2 soat

2. Dinamika asoslari 2 soat

3. Dinamika qonunlarini tatbiq qilish 2 soat

4. Saqlanish qonunlari 2 soat

5. Molekulyar-kinetik nazariya asoslari 2 soat

6. Termodinamika asoslari 2 soat

7. Bug�lar, suyuqliklar va qattiq jismlarning xossalari 2 soat

8. Elektrostatika 2 soat

9. O�zgarmas tok qonunlari 2 soat

10. Elektromagnit hodisalar 2 soat

11. Geometrik optika va to�lqin optikasi 2 soat

12. Kvant mexanikasi 2 soat

Jami: 24 soat

II Amaliy dars rejasi

1. Kinematikaga doir masalalar yechish 2 soat

2. Dinamikaga doir masalalar yechish 2 soat

3. Saqlanish qonunlariga doir masalalar yechish 2 soat

4. Molekulyar-kinetik nazariya asoslariga doir masalalar yechish 2 soat

5. Termodinamika asoslariga doir masalalar yechish 2 soat

6. Tebranish va to�lqinlar mavzusiga doir masalalar yechish 2 soat

7. Elektrostatikaga doir masalalar yechish 2 soat

8. O�zgarmas tok qonunlariga doir masalalar yechish 2 soat

9. O�zgaruvchan tok qonunlariga doir masalalar yechish 2 soat

10. Geometrika optikaga doir masalalar yechish 2 soat

11. To�lqin optikasiga doir masalalar yechish 2 soat

12. Nisbiylik nazariyasiga doir masalalar yechish 2 soat

13. Kvant fizikasiga doir masalalar yechish 2 soat

14. Atom fizikasiga doir masalalar yechish 2 soat

15. Yadro fizikasiga doir masalalar yechish 2 soat

Adabiyotlar

1. Speranskiy M. K. �Fizikadan masalalar qanday yechiladi�.

2. Rimkevich A. P. �Fizikadan masalalar to�plami�.

Tuzuvchi : katta o�qit. R. Kobulov

3.17 b) Tanlov fan (Tf)

Zamonaviy texnika vositalari va axborot texnologiyalari

(ma�ruza-20 soat )

Tushuntirish xati

Hayotingizning barcha jabhalarini kompyuter axborot teznologiyalari tobora kirib kelayotgan turli kasb yo�nalishlari talabalariga axborot o�lchov tizimlari to�g�risida asosiy tushunchalar berishni taqazo qiladi. Axborot qurilmalarining asosiy qismi axborot olish, saqlash va qayta ishlash tizimlari tashkil etadi. Axborot olish jarayoni asosan o�lchash va qayd qilishga oid asoslangan.

Bu dastur hozirgi zamon axborot jamlash tizimlarining asosiy tushunchalarini va tuzilishini yoritishga qaratilgan, dasturda asosiy e�tibor axborot tushunchasini tushunchasini, axborot o�lchash qurilmalarini element bazasini axborotning matematik ifodalash usullarini yoritishga qaratilgan. Dasturni o�zlashtirish natijasida talabada shu soha bilan bog�liq bo�lgan adabiyotlar bilan yaqindan mustaqil tanishish maqsad qilib qo�yilgan.

Axborot tushunchasi. Uning ta�rifi. Uning entropiyasi, sig�imi, uzatish tezligi (2 s).

Shovqinlar mavjud bo�lgan holda signallarning uzatish tezligi (2 s).

Dskret matematika to�g�risida tushuncha. Bul algebrasi (2 s).

Soniy elementlar. Logik elementlar. Registrlar, hisobchilar, kommutatorlar, deshifratorlar (2 s).

Ikkilik sitemasi va elektron sxemalar. Bul algebrasi yordamida logik tizimlarni yaratish. Korno kartalari. Kodlar haqida qisqacha ma�lumotlar (2 s).

Inrerfeys turlari noelektrik parametrlarni o�lchash usullari. O�lchash natijalarini qayd qilish va qayta ishlash (2 s).

Drayverlar haqida qisqacha ma�lumotlar. Holat so�zi. Bayroqchalar va ularning vazifasi. Komplyatsiya amali (2 s).

Uzish amali. Uzish amalining bosqichlari. Portlar haqida ma�lumotlar (2 s).

Analog va diskret ko�rinishdagi parametrlarni o�lchash (2 s).

Determinlashgan va tasodifiy signallarni o�lchash asoslari. Konternikov teoremasi va undan foydalanish (2 s).

Amaliyot (20 soat)

Ikkilik tizimiga o�tish tizimini komplyatsiya qilish (2 s).

Ikkilik tizimidan o�nlik tizimiga o�tishni komplyatsiya qilish (2 s).

Ovoz chiqarish porti uchun drayver kiritish va komplyatsiya qilish (4 s).

Klaviatura portidan kotroller sifatida foydalanib signal kiritish drayverini yozish va uni komlyatsiya qilish (4 s).

Klaviatura portidan signal kiritish (2 s).

Sichqon portidan foydalanib signal kiritish uchun drayver tayyorlash va uni komplyatsiya qilish (4 s).

Drayver yordamida sichqon portidan signal kiritish. (2 s).

Seminar (20 soat)

Berilgan signalgi entropiyasini hisoblash. Siganlni uzatish tezligini jadvaldan foydalanib baholash (4 s).

Diskret to�plamlarni strukturalashtirish. Berilgan to�plam uchun noma va metrik parametrlarni hisoblash (4 s).

Berilgan diskret va uzluksiz to�plamlar uchun elementlarni orasidagi masofalarni hisoblash (2 s).

Logik elementlardan haqiqat jadvalidan foydalanib sxema tuzish (2 s).

Berilgan logik sxemalarni Bul algebrasi yordamida soddalashtirish (2 s).

Berilgan signallarni spektrlarga yoyish va grafigini chizish (2 s).

Signgallarni Fure spektriga yozish dasturini tuzish. Kompyuterga kiritish va komplyatsiya qilish. Berilgan siganallarni to�g�ri va teskasi tez diskret Fure o�zgartirish dasturini yozish. Dasturni komplyatsiya qilish (2 s).

Tasodifiy signallarning modellarini Monte-Karlo usulida hosil qilish (2 s).

Tuzuvchi : katta o�qit. X. Oxunov

4.05 Lazer fizikasi.

(3-kurs �Fizika-bakalavr� yo�nalishi uchun)

Tushuntirish xati

(ma�ruza-34 soat, seminar-20 soat)

Mazkur ishchi dastur universitetlarning �fizika-bakalavr� yo�nalishida tahsil oluvchilar uchun o�tiladigan �Lazer fizikasi� fanidan ma�ruza va seminar mashg�ulotlari uchun mo�ljallangan bo�lib, ish rejaga asosan ushbu fandan ma�ruza uchun 34 soat, seminar mashg�ulotlar uchun ajratilgan 20 soat ish hajmi uchun tuzilgan.

Dasturni fanning dolzarbligini, fanni o�rganishda bevosita umumiy fizikaning boshqa bo�limlaridagi bilimlar bilan moslikni ta�minlashni, darslik va qo�llanmalarning yo�qligini, o�quv adabiyotlarning taqchilligini e�tiborga olgan tayyorlandi.

I. Kirish. Spontan va majburiy nurlanish; yutilish. Lazerlarning ishlash prinsiplari. Lazer nurlarining xossalari. Monoxromatlik. Kogerentlik. Yo�nalganlik. Ravshanlik (2 soat).

II. Nurlanishning modda bilan ta�siri. Absolyut qora jism nurlanishi. Yutilish va majburiy nurlanish. Yutilish va majburiy nurlanish ehtimolligi. Ruxsat etilgan va man qilingan o�tishlar. O�tishning kesimi. Yutilish koeffitsienti, kuchayish koeffitsienti (4 soat).

Spontan nurlanish. Spontan nurlanishning klassik nazariyasi va kvantoelektrodinamik nazariyasi. Spontan nurlanishga Eynshteynning yondashuvi. To�yinish (4 soat).

III. Damlash (nakachka) jarayoni. Optik damlash. Damlashning F.I.K. i. Damlash tezligi. Elektrik damlash (2 soat).

IV. Passiv optik rezonatorlar (2 soat).

V. Lazerlarning ish rejimlari. Uzluksiz va nostatsionar ish rejimlari. Tezlik tenglamalari. 4 sathli lazerlar. 3 sathli lazerlar. Asslilikni modulyatsiyalash. Modlarni sinxronlash. Tezlik tenglamalarining qo�llanilish chegaralari (4 soat).

VI. Lazerlarning turlari. Qattiq jismli lazerlar. Rubinli lazerlar. Neodimli lazerlar. Gazli lazerlar. Neytral atomli lazerlar. Ionli lazerlar. Molekulyar gazli lazerlar. Suyuqlikli lazerlar. Ximiyaviy lazerlar. Yarimo�tkazgichli lazerlar (4 soat).

VII. Lazer nurining xossalari. Lazer nurini o�zgartirish (6 soat).

VIII. Lazerlardan ilmiy va amaliy maqsadlarda foydalanish. Fizika va ximiyada lazerlardan foydalanish. Biologiya va meditsinada lazerlardan foydalanish. Materiallarga qayta ishlov berishda lazerlardan foydalanish. Optik aloqa. O�lchash va nazoratda lazerlar. Termoyadro sintezida lazerlardan foydalanish. Ma�lumotlarni qayta ishlash va saqlashda lazerlar. Harbiy maqsadlarda lazerlardan foydalanish. Golografiyada lazerlar (6 soat).

Seminar uchun ishchi dastur

(20 soat)

Damlash jarayonining tezligi va effektivligi (2 soat).

Yassiparallel rezonatorlar. Konfokal rezonatorlar. Umumlashgan sferik rezonatorlar. Noturg�un rezonatorlar (4 soat) .

Yarimo�tkazgichli lazerlarning fotofizik xususiyatlari (4 soat).

Erkin elektronli lazerlar (4 soat).

Lazerlardan ilmiy va amaliy maqsadlarda foydalanish (8 soat).

Adabiyotlar:

1. Gaytler V. Kvantovaya teoriya izlucheniya.-M.:IL, 1956.

2. Dav�dov A. S. Kvantovaya mexanika.-M.: Fizmatgiz, 1963.

3. Zvelto O. Prinsip� lazerov.-M.: Mir, 1984.

4. Kachmarek F. Vvedenie v fiziku lazerov.-M.: Nauka, 1981

Tuzuvchi: katta o�qit. Sh. Ermatov , X. Madaminov

4.06. Hozirgi zamon fizikasining dolzarb muammolari

(ma�ruza-28soat)

Kirish. Hozirgi zamon fizikasining asosiy muammolari va uning vazifalari (2 s).

Energetika muammolari. Termoyadroviy energiya manbai. Quyosh energetikasi. Noan�anviy energiya manbalari. Energetikaning yangi yo�nalishlari (2 s).

Fizikaviy materialshunoslikning zamonaviy yo�nalishlari (2 s).

Suyuq kristallar (2 s).

Yarim o�tkazgichlar. Kosmik materiallar (2 s).

O�tkazuvchan va o�ta o�tkazuvchan materiallar (2 s).

Yangi texnologiyalar va materiallar. Modda tuzilishini o�rganishning akustik usullari (2 s). Aloqa va avtomatika yo�nalishi muammolari. Optik kvant generatorlari. Lazerli aloqa (2 s).

Elektromagnit nurlanishlarning modda bilan o�zaro ta�siri. Hisoblash texnikasi (2 s).

Yarim o�tkazgichlar mikroelektronikasi. Biosfera monitoringi. Moddalar tarkibini o�rganish asboblari. Tunnel mikroskop. Materiallarga ishlov beruvchi asboblar. XXI asr muammolari (2 s).

Adabiyotlar:

1. Karimov I.A. O�zbekiston XXIasr bo�sag�asida.

2. Xabibullaev P.K., Gevorpyan E.V., Lagunov A.S. Reologiya jidkix kristalov.

3. Mnean M.G. Sverxprovodniki v sovremennom mire. M, Nauka 1991.

4. P.de Jen. Fizika jidkix kristalov. M.., �Mir� 1977

5. Ginzburg V.L. O fizike i astrofizike. M., Nauka 1985.

6. Zaynobiddinov S. Teshaboev A. Yarim o�tkazgichlar fizikasi. T., O�qituvchi, 1999

Tuzuvchi; prof. Q.G�. Parpiev

4.09 Fizikadan o�quv tajribasi

(ma�ruza-20 soat)

Kirish. O�quv tajribasi fizika kursini ajralmas qismi. O�quv tajribasining ikki ko�rinishi; Laboratoriya ishi va namoyish tajribasi. Fizika kursida tajribaning o�rni va axamiyati. Fizika tajribasining turlari. Fizikaviy g�odisani taxlil qilish va bosqichlari. Namoyish tajribalar. Muammo tajribalar. Samaraviy tajribalar. Laoratoriya tajribasi. Tadqiqot tajribasi (4 s).

Amaliyot va namoyish xonalariga qo�yiladigan talablar. O�lyaash asboblar va qurilmalar tasnifi. Amaliyot topshiriqlarini mazmundorligi aniqlash uslubi (2 s).

O�quv yiliga mo�ljallangan ishlarni rejalashtirish. Praktikum o�quv qo�llanmalariga qo�yiladigan talablar. Laboratoriya ishlarini rejalashtirishda talablar mutaxassisliklari hususiyatini hisobga olish (2 s).

Frontal va yakka laboratoriya mashg�ulotlarini tashkil qilishni. Uslubiy muammolari. Laboratoriya mashg�ulotlarini bosqichlari va ularni rejalashtirish. Laboratoriya natijalarini xatoliklarini aniqlashni matematik usullari (2 s).

EHMni qo�llashni uslubiy jihatlari. Fizika ma�ruzasida namoyish tajribasining ahamiyati. Namoyish tajribilariga qo�yiladigan didaktik talablar (2 s).

Ma�ruzaga oid namoyish tajribasini tanlash. Namoyish tajribalarini yaratish muammolari. Namoyish tajriba turlari. Namoyish tajribasini ishlatish uslublari texnikasi. O�quv xonalari jihozi va texnikasiga talabalar. O�quv filimlari taxlili (2 s).

Optikaga oid namoyish tajribalarini o�ziga xosligi. Muammoli tajriba. Namoyish tajribasini talabalar bilimni nazorat qilishda foydalanish (2 s).

Namoyishchi hodimlar bilan ishlash. Namoyish tayyorlash va ko�rsatishda xavfsizlik texnikasi. Namoyish tajribasini takomillashtirish masalalari (4 s).

Adabiyotlar:

1. Leksionn�e demonstratsii po fizike. Pod redaksiey V.I.Iveronovoy., M., �Nauka�., 1972 g.

2. Demonstratsionn�y eksperiment po fizike v sredney shkole. Pod redaksiey Pokrovskiy A.A. 1, 2-chast. M., Uchpedgiz.

3. Nazirov E.N. va boshqalar. Mexanika va molekulyar fizikadan praktikum. T. O�qituvchi 1979 y.

4. Nazirov E.N. Problemn�y op�t i problemnoe vvedenie fizicheskogo demonstratsionnogo eksperimenta. T., Universitet., 1988 y.

5.04 Fizika kabinetini montaj kilish va jixozlash.

(ma�ruza- 10 s)

Fizika uqitishda fizika kabineti va laboratoriyaning urni va axamiyati (2s). Fizika kabinetining turlari (2s).

Fizika kabineti (laboratoriya)ni jixozlash va montaj kilishga quyiladigan talablar (2s).

Fizika kabinetini jixozlash va montaj kilish tamoyillari (2s).

Fizika kabinetini namoyish tajribalariga, yalpi laboratoriya ishlariga moslab jixozlash(2s).

(seminar-40 s)

Fizika kabinetini (laboratoriya) mebellari(4 s).

Fizika preparat xonasini jixozlashga ekstensiv va intensiv yondashish (4 s).

Fizika kabinetini UTV bilan jixozlash, montaj kilish, ularni boshqarishni markazlashtirish, dasturlash, avtomatlashtirish (6 s).

Fizika kabinetini ko�rgazmali qurollar (plakatlar, jadvallar, rasmlar, tarqatma didaktik materiallar, o�quv fil�mlari diopazitiv diafilm, kodofilm,kodiapazitiv va boshqalar)bilan jixozlash (6 s). Fizika kabinetini sinfdan tashqari mashg�ulotlarga moslab jihozlash(4 s).

Fizika kabinetini (laboratoriya)dan dars samaradorligini va o�quvchilarning faoligini oshirishda foydalanish uslublari(6 s).

Fizika kabineti (laboratoriya)ni jixozlashda, montaj kilishda va undan foydalanishda xavfsizlik texnikasi va qoyidalari(4 s).

Fizika kabineti laborantini vazifasi va funksiyalari(4 s).

Adabiyotlar.

1. Dadaxujaev E . Botirov M. Fizika kabinetini jixozlash. Toshkent �uqituvchi�, 1984y .

2. Dadaxujaev E. Fizika kabinetini jixozlash va undan foydalanish. Andijon 1981y.

3. Dadaxujaev E Fizika kabinetini �ta�lim tarbiya markazi � 2 1995 yil 36-41 betlar.

4. Dadaxo�jaev E Qo�lda yasalgan qurilmalar. Tosheknt. Sovet maktabi jurnali �5 1986 yil 63 bet.

5. Dadaxo�jaev E �Kandidatskiy dissertatsiya i avtoreferat� Chelyabinsk 1987 g.

6. Pokrovskiy A.F. Oboroduvanie kabineta fiziki. Moskva.1958 g.

7. Universitet talimi uchun fizika va astronomiya mutaxassisligi buyicha o�quv dasturlar. Toshkent 2003 yil

Tuzuvchi: dots. E. Dadaxujaev

XIV. Umumiy fizika kursi

(TM mutaxasisligi uchun)

(ma�ruza-54s)

Universitetning matematika fakultetini �tadbiqiy matematika� yo�nalishi uchun umumiy fizika kursining fizikaviy mexanika va molekulyar fizika bo�limlari uchun 4-semestrda 27 soat ma�ruza xamda 27 soat laboratoriya ishlari belgalangan.

�Elektr va magnetizm� va Optika bo�limlari uchun 5-semestrda 27 soat ma�ruza. 27 soat laboratoriya ishlariga bakalavr ishchi o�quv dastur � Universitet fizika va astronomiya mutaxasisliklari uchun tayyorlangan dasturlar to�plamiga asosan tuzilgan.

Mexanika

Fizikaviy tushunchalar va kattaliklarni aniqlash. Birliklarning Halqaro tizimi. Koordinatalar tizimi. Koordinatalar va vektorlarni proeksilarini almashtirish.

Moddiy nuqta ko�chishi, tezlikni va tezlanishni vektor va koordinatalar ustida ifodalash.

Qattiq jism kinematikasi. Qattiq jismning erkinlik darajalari. Ilgarilanma xarakat. Burchak tezlik vektori. Berchak tezlanish.

Galiley almashtirishlari. Sanoq tizimlari orasidagi fizikaviy o�timshlar. Inersial sanoq tizimlari va nisbiylik tamoyillari. Yorug�lik tezligining doimiyligi. Ryomer tomonidan yorug�lik tezligini o�lchanishi. Fizo tajribasi katta tezliklar Galiley almashtirishlarini qo�llash mumkin emasligini ko�rsatuvchi birinchi tarixiy eksperimental tajriba ekanligi.

Lorens almashtirishlari. Nisbiylik tamoyili va yorug�lik tezligning domiyligi haqidagi postulat. Xarakatlanayotgan jism uzunligi qisqarishini ko�rsatuvchi formula.

Moddiy nuqta dinamikasi. Kuch va o�zaro ta�sir. Nyutoning birinchi va ikkinchi qonuni. Massa- inertlik o�lchovi. Nyutoning uchinchi qonuni.

Moddiy nuqtalar tizimining impuls momenti. Massalar markazi. Moddiy nuqtalar uchun momentlar tenglamasi.

Hararat tenglamalari va saqlanish qonunlari. Impuls momentining saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanishqonuni. Kuchning ishi. Potensial kuchlar va ish. potensial va kinetik energiya.

Noinersianal sanoq tizimlarida vaqt va fazo. Inersiya kuchlari va ularning mavjud ekanligi.

To�g�ri chiziqli ilgarilanma xarakat qiluvchi noinersial sanoq tizimlari. Vaznsizlik. Gravitatsiyaviy va inert massa.

Qattiq jism dinamikasi. Qattiq jismning xarakat tenglamalari tizimi. O�qqa nisbatan inersiya momentini hisoblash. Aylanma xarakat kinetik energiyasi.

Quruq va Qovushqoq ishqalanish. Ishqalanish kuchlarining ishi. Tebranishlardagi saqlanish.

O�zgaruvchan massali jismlar xarakati. Reaktiv xarakat. Siolkovskiy formulasi. Reaktiv dvigatellarni kosmik parvozlarda ishlatish imkoniyatlarining umumiy tavsiflari.

Impulsning saqlanish qonuni. Impuls momentining saqlanish qonuni. Elastik va noelastik to�qnashuv.

Nyutonning tortishish qonuni. Gravitatsiyaviy radius. Osmon jismlarining harakat qonunlari. I, II, III kosmik tezliklar.

Tebranma xarakat. Garmonik tebranishlar va ularni kompleks ko�rinishda ifodalash. So�nuvchan tebranishlar. Ko�p erkinlik darajasiga ega bo�lgan tizimlar.

Elastik va qoldiq deformatsiya.bir o�qli siqilish va cho�zilish deformatsiyasi. Egilish vo�a bukilish. Guk qonuni. Yung moduli. Puasson koeffitsenti. Mustaxkamlik va mo�rtlik.

Gazlar va suyuqliklar mexanikasi. Gidrostatik qonunlar. Bernulli tenglamasi. Dimnamik bosim. Suyuqlikning qovushqoqligi. Laminar va tubulent oqim. Puayzeyl qonuni. Peshana qarshiligi va ko�tarish qonuni. Jukovskiy ishlari.

To�lqining amplitudasi, fizikasi va tarqalish tezligi. To�lqin tenglamasi.

Tovushning tabiati. Tovushning balandligi. Tovush bosimi. Tovush to�lqinining energiyasi. Ultratovush. Rezonatorlar.

Molekulyar fizika

Molekulyar fizika predmeti. modda haqida molekulyar-kinetik tasavvurlarning rivojlanishi. Modda xossalarini o�rganishdagi dinamik, statistik va termodinamik usullar.

Asosiy matematik tushunchalar. Tasodifiy hodisalar. Ehtimollik. Taqsimot funksiyasi. Gauss taqsimoti. Spinlar tizimining o�rtacha qiymati. Puasson taqsimoti. Fluktuatsiyalar

Molekulalarning tezliklar bo�yicha taqsimoti. Tezliklarning Maksvell taqsimoti. Teng taqsimot qonuni. Maksvell-Bolsman taqsimoti.

Energiyaning erkinlik darajasi bo�yicha taqsimoti. Teng taqsimot qonuni.

Gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi. Bosim ko�taruvchi kuch. Issiqlik va xarorat. Yuqori va past xarorat. Ish, ichki energiya va issiqlik miqdori. Isssiqlik miqdori. Issiqlik sig�imi. Ideal gaz issiqlik sig�imi nazariyasinimng tajriba ma�lumotlaridan cheklanish. Vodorod issiqlik sig�imini kvant nazariyasi nuqtai nazaridan tushuntirish. Entropiyaning fizik ma�nosi. Ideal gazlarda entropiya o�zgarishini hisoblash. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Siklik jarayon. Siklda ish. karno sikli va uning F.I.K i. Karno teoremalari. Klauzius tengsizligi. Termodinamika ikkinchi qonunini entropiya qonuni orqali ta�riflash.

Ideal gazlarda jarayonlar. Politropik jarayon. Politropik jarayon tenglamasi. Adiabatik jarayon. Molekulalararo ta�sirlar mavjud bo�lgan gazlar va suyuqliklar. Real gaz xolat tenglamasi. Ekspermental izotermalar. Metastabil xolatlar. Kritik xolatlar va ularning xossalari. Van der-Vals gazining ichki energiyasi.

Suyuqlik chegarasida bo�ladigan hodisalar. Sirt taranglik. Ikki muxit chegarasidagi muvozanat shartlari. Suyuqlikning egri sirtida yuzaga keluvchi kuchlar. Kapillyar hodisalar. Suyuqliklar strukturasi. Kristall suyuqliklar. Suyuq kristallarning xossalari va ularning qo�llanilishi. Raul qonuni. Genri qonuni. Osmotik bosim qonunyatlari.

Qattiq jism. Qattiq jism simmetriyasi. Kristall panjara. Kristolografik koordinata tizimi. Kristallning erishi va sublimatsiyasi. Birinchi va ikkinchi tur o�tishlar. Nokristall moddalar. Ko�chish jarayonlarining elementar kinetik nazariyasi. Erkin yugurish yo�li. To�qnashish va to�qnashishlar takroriyligi. Qovushqoqlik va impuls ko�chishi. Isiqlik o�tkazuvchanlik va energiya uzatish. Diffuziya va modda ko�chishi.

Elektr va magnetizm

Elektromagnit maydonning umumiy tavsifi. Elementar zaryad va uning invariantligi. Zaryadning saqlanish qonuni. Doimiy elektr maydon. Kulon qonuni. Gauss teoremasi.

Elektrostatik maydonning potensiali. Kulon qonunidan va Gauss teoremasidan foydalanib, elektr maydon kuchlanganligini topish. O�tkazgichlar sirtida zaryadlar taqsimoti. Elektr maydon induksiya qonuni.

O�tkazgich potensiali. Kondensatorlar va ularning sig�imlari. Elektr maydonda dielektriklar. Elektr induksiyasi va dielektrik singdiruvchanlik. Elektrostatik maydon energiyasi.elektr maydondagi kuchlar. Dipol va uzluksiz zaryadlangan jismlarga ta�sir qiluvchi kuchlar.

O�zgarmas tok qonunlari. Tashqi elektr yurituvchi kuchlar. Joul-Lens qonunining differensial ko�rinishi. Tok o�tishda bajarilgan ish va quvvat. Chizig�iy zanjirlar. Kirxgof qoidasi. Elektr o�tkazuvchanlikning haroratga bog�liqligi. O�ta o�tkazuvchanlik hodisasi. Energetik satxlarning yoyilishi va zonalarni vujudga kelishi. Yarimo�tkazuvchilarda xususiy o�tkazuvchanlik. Elektron va kovak o�tkazuvchanlik. Donorlar va akseptorlar. Yarimo�tkazgichli diod va tranzistor.

Termoelektr yurituvchi kuch. Gazlarning elektr o�tkazuvchanligi. Moddaning plazma holati. Vakuumda elektr toki. Termoelektron emissiya. Tok elementlarining o�zaro ta�sir qonuni (Laplas-Bio-Sovar-Amper qonuni).

Magnit induksiya vektori. Amper qonuni. Magnit maydonning uyurmaviy xarakteri. Elementar tok maydoni. Magnitlash mexanizmi. Magnit maydon kuchlanganligi. Doimiy magnitlar. Magnit maydon energiyasi zichligi. Induktivlik. Tokka ta�sir qiluvchi kuchlar. Lorens kuchi. Magnetik momentga ega bo�lgan konturga ta�sir qiluvchi kuchlarning kuch momenti.

Ferromagnetizm. Gisterezis sirtmog�i. ferromagnit xossalarni haroratga bog�liqligi. Elektromagnit induksiya va kvazistatsionar o�zgaruvchan toklar. Faradeyning elektromagnit induksiya qonuni.

O�zgaruvchan tok zanjirida qarshilik, sig�im va induktivlik. Impedans. Fuko toki. O�zgaruvchan tok zanjiridagi rezonanslar. Transformatorlar va avtotransformatorlar.

Maksvell tenglamalari va elektromagnit to�lqinlarning asosiy xususiyatlari. Siljish toki. Elektromagnit energiya oqim zichligi. Umov-Poyting vektori