1 -§. Turkistonda istiqlol uchunkuraslining g'oyaviy asoslari

11-§. TURKISTONDA SOVET MUSTABID TUZUMIGAQARSHI QUROLLI HARAKAT

Farg'ona vodiysidagisovet hokimiyatiga qar-shi qurolli harakat,uning maqsadlari vamohiyati

Turkistonda sovet hokimiyativa bolshevikcha rejimga qar-shi harakat 1918-yil fevraloyining so'ngi o'n kunligidaboshlandi. Dastlabki guruh-larning tuzilishi Qo'qon atrofidagi Bachqir qishlog'ida boshlangan. Farg'onavohasida bu davrda 3 yirik qurolli guruhlar sovetlargaqarshi kurasli olib borgan. Ulardan eng yirigi Marg'ilon-da, militsiyaning sobiq boshlig'i Muhammad Aminbek Ahmadbek o'g'li - Madaminbek (1892-1920) edi. «O'z oldiga sovet hokimiyatini ag'darish va Farg'onamuxtoriyatini tiklasli vazifasini qo'ygan Madaminbekustomon siyosatchi va uddaburon taslikilotchi fazilatla-riga ega edi», deb tan olinadi 1918-yilga oid arxivhujjatlarning birida.

Farg'ona vodiysida 1918-yilning o'rtalariga kelib tax-minan yuzga yaqin guruhlarqizil armiya qismlariga qar-shi kurasli olib bordilar. Buguruhlarda 15000 yigit bor edi.

Bu harakat Qo'qon fo-jialaridan keyin boshlangan bo`lishiga qaramay, uning ildizlari chor Rossiyasi to-monidan Turkiston bosibolingan XIX asrning 60—70-yillariga borib taqaladi.1918-yil fevralida Turkistonxalqlarining milliy hukumatiyo'q qilinganida ularningmilliy g'ururi ham yanchilgan edi.

Turkistonda sovet hokimiyatiga qarshi harakat vujudga kelishining bosh sababi sovet hokimiyatiningo'lkada yuritgan mustamlakachilik siyosati va bolshe-viklar tomonidan amalga oshirilgan dastlabki sotsialistiktadbirlar, korxonalarning davlat ixtiyoriga o'tkazilishi,xususiy mulkning bekor qilinishi, oziq-ovqat razvyorst-kasi va g'alla monopoliyasi, masjid, xususiy maktab vaqozixonalarning bekitilishi bo'ldi. Vaqf yerlariningtugatilishi, majburiy mehnatning joriy qilinishi hamdaqizil armiya jangchilarining talonchilik va bosqinchilik-lari harakatga alohida keskinlik va ko'lam bag'ishladi,uning tobora kengayishi va rivojlanishiga olib keldi. Ugoh kuchayib, goh pasayib turishiga, unda ishtiroketganlarning tarkibi almasliib turganligi va ikkilamchimanfaatlar o'zgarib turishiga, obyektiv va sub'ektiv omil-lar kuchlar muvozanatiga turlicha ta'sir qilganiga qara-may, harakatning asosiy maqsadi Turkiston mustaqilligi bo'lib qolaverdi.

Madaminbek Farg'ona fronti qo'shinlari qo'mondoniM.Safonov nomiga yo'llagan maktubida (1919-yil 11-mart) ular qanday maqsad yo'lida kurasliayotganliklarini, bu harakatning mohiyati va «bosmachi» deb kimniaytish lozimligini yaqqol ko'rsatib berdi.

Harakatning mohiyatini sovet qo'mondonligi vakil-lari ham e'tirof etishga majbur bo'ldilar. Turkiston fron-tining qo'mondoni Frunze: «Bosmachilikka qarshikurasli tamoman yangi, ayrim xususiyati bo'lgan, o'zigaxos dushman bilan kurasli demakdir», deb yozgan edi.