0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Kognitiv (biiishga oid) tarkibiy qism bo la laming o’z VatanP tug‘ilib 0‘sganjoyi tarixi va madaniyati; yuitdoshlarining qahramonliklari; olim- larning, madaniyat arboblarining yutuqlari; zamonaviv sharoitda erishil- gan natijalar haqidagi bilimlaridan tashkil topadi. Shuning uchun biz vatanparvarlik tuyg'usini shakllantirishimiz uchun bolalarda ana shun- day ongni qaror toptirishimiz zarur. Vatanparvar shaxs o"z Vatani haqida quyidagi xislatlarga ega boMishi kerak:

• 
  o‘z tugdlib o‘sgan joyini sevish;
  
• 
  o‘z Vatanining tarixini bilish, uning o‘tmishi va buguni bilan faxr-
  

lanishk uning eng yaxshi an*ana va muvafaqqiyatlarini saqiab qolish va ko'paytirishda faol ishtirok etish;

• 
  tabiatni sevish va ardoqlash;
  
• 
  o'z Vatanida yashayotgan xalqlar o‘rtasidagi do'stlikni rivojlantirish va mustahkamlash;
  
• 
  boshqa millat vakillarining hayot yo‘li bilan qiziqish va ularning an'ana, urf-odatlarini hurmat qilish va o'zaro tajriba almashish.
  

Emotstonal tarkibiy qwn Vatan tushunchasiga xos bareha narsalami idrok etish bilan bogdiq hissiyotlar tizimi bilan tavsiflanadi va aks et- tirilayotganobyekt bilan bogMiqlikdaquyidagi his-tuyg‘ularni hosil qiladi:
-estetik his-tuyg⁴ ular-Ona Vatan go'zalliklaridan bahramandbodish;

• 
  lirik his-tuyg⁴ular - ‘‘qondoshlik, yaqinlik hissr - vatanning bir par- ehasi ekanligini his etish;
  
• 
  gnostik his-tuyg'ular - Vatani va o^;zi tugdllb o'sgan yurt tarixi, an’analari va marosimlari bilan tanishish natijasida yuzaga keladi;
  
• 
  jamg'arilgan his-tuygdilar - mamlakatimizdagi tabiat va inson resurslariga doir tasavvurlar bilan bogdiqlikda namoyon bodadi.
  

Xulq-atvorga doir tarkibiy qism bolalarda aniq munosabatni pay do qiladigan. chuqurlashtiradigan va mustahkamlaydigan vatanparvarlikka doir innovatsion xulq-atvor tajribalarini talab etadi. Shuning uchun bo­lalarda bizning, men in g sifatidagi Vatan tuyg'usini shakllantirish bilan bir qatorda, ularda keying! avlod uchun eng yaxshi narsalarni saqiab qolish va ko‘pavtirishga doir faolivatda faol ishtirok etishni tarkib toptirish zarur.
Vatanga muhabbat hissi maktabgacha tadim yoshidagi bolalarda kat- talar tomonidan bolaning ruhiy taraqqiyotini ham da ular tafakkurining aniq va obrazliligini ediborga olgan holda ma'lum izchillik bilan tarbiyal- ab boriladi. Shuning uchun mazkur yoshdagi bolalarda Vatanga muhabbat hissini ularga yaqin va tanisb bodgan aniq faktlar, yorqin m iso liar orqali tarbiyalab boriladi. Tarbiyachilar bolalarda o'z oilasiga. uyiga, maktab­gacha ta'lim muassasasiga va bolalarni o^;rab turgan atrof-muhitga mehr- muhabbatni va ularga sodiq bo'lishni tarbivalayotib, eng muhim ijtimoiv his hisoblangan vatanga muhabbatni tarbiyalab boradi.
Kichik vosh guruhi bolalari tevarak-atrofdagi voqea-hodisalarning faqat tashqi belgilarini anglav oladilar. Ular Mustaqillik. Navro'z. I lay it baramlarini hammakishilar shodiyonalik bilan kutib olishlarini ko'radilar. bundan juda zavqlanadilar, ammo buning sabablari. natijalari bilan qiziq- maydilar. Biroq mazkur yosh guruhi bolalar tevarak-atrofdagi kishilar




rnehnati. ularning bolalarga ko‘rsatayotgan g'amxo'rliklari bilan kattalar tanishiirib borishlari, aniq misollar orqali tushuntirib borishlari lozim.
Kichik yosh guruhida vatanga muhabbat hissi o'z uyiga, maktabgacha taMim muassasasiga. tarbiyachiga muhabbatni tarbiyalashdan boshlanadi. Bolaiar ota-onalar, tarbivachilarularga qanday g'amxo’rlik qiiayotganini ko^Lra oJadilar va bis etadilar. natijada boialarda uiarga bo'lgan muhabbat yanada onadi, ulaming g'amxo'rlik va himoyasiga ishonch hosil qiladilar,
O'rta yosh guruhi bolalari kattalar mehnatini, ularning jamiyat rivoji uc-hun qo'shayotgan hissalari, kishilar tom on i dan amalga oshirilayotgan obodoniashtirish ishlarini tushunadigan bodib qoladilar. Mazkur yosh guruhi bolalari cndi kengroq doiradagi kishilar bilan munosabatda bo'la boshlaydilar. Ular ota-onalari va.tarbiyachilardan o'z shahri, qishlog'i to'g'risida ko'p narsani bilib oladilar.
Katta guruh bolaiariga uvda ota-onasi. bobo-buvilariga vordam ber- ish topshiriladi. Butun guruh bolalari bilan ular oilada kattalarga qanday vordam berganliklari haqida suhbatlashiladi. Mazkur yosh guruhi tarbi- yalanuvchilarida vatanga muhabbat hissini tarbiyalashda badiiy adabi- yotlardan foydalantsh maqsadga muvofiq.
Tayyorlov guruhi hi 1 an esa, tarbiyachi jonajon shahar. qishloqdagi eng ko'rkam joylarni. maydonlarni. binolarni, bog‘larni ko'rsatadi. Ko'cha, maydo.nlar va xiyobonlaming homi shahar yoki qishloqning kelib chiqish tarixini. xalqning orimlshini anglatishini tushuntirib bora- di. Bu nomlar ijtimoiy hayot. buvuk olimlar. xalq e'zozlagan kishilar sharafiga qo’yilganini tushuntiradi. Shuningdek. mazkur yosh guruhi tarbiyalanuvchilari bilan "iXotiramiz hamrohimiz, qadr esa qomatimiz", "O'zbekiston- bayrog'ingiz", "Begriibor bolalik himoyachilari”, "Uyim - Vatan ichra bo'stnnim¹' kabi vatanparvarlik mavzusidagi turli tadbirlai; mashg'ulotlar o'tkazish yaxshi samara beradi.
? NAZORAT XICHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR ^{1 2 3 4}


1. Axloq deganda nimani tushunasiz?


2. Axloq qanday unsurlami o'z ichiga oladi?


3. Axloqiy tarbiva deganda nimani tushunasiz?


4. Maktabgacha tadim yoshidagi bolalami axloqiy tarbivalash mazmuni nimadan iborat?

5. 
   Maktabgacha ta’lim muassasalarida axJoqiy tarbiyani tashkil etish- ning pedagogik shart-sharoitlariga nimalar kiradi?
   
6. 
   Axloqiy fazilatlarnl shakllantirish texnologiyasi qanday bosqichlarni o‘z ichiga oJadi?
   
7. 
   Maktabgacha tadim yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash uslubla- rini shartli ravish da qanday giirublarga ajratish mumkin?
   
8. 
   Axloqiy ongni shakllantirish uslublarini sanang va ularga izoh bering.
   
9. 
   Axloqiy xulq-atvorni shakllantirish uslublariga nimalar kiradi?
   
10. 
    Axloqiy motivatsiyani hosil qiluvchi uslublarning ahamiyatini qanday baholash mumkin?
    
11. 
    Bolalar jamoasini shakllantirish bosqichlarini sanang va har bir bosqich mazmunim bay on eting.
    
12. 
    Maktabgacha ta'Hm yoshidagi bolalarda shakllantirish zamr bo'lgan axloqiy fazilatlar haqida.madumot bering.
    

? MAVZU YUZASIDAN TESTLAR

1. 
   Axloq qanday xususiyatga cga?
   

1. 
   Siyosiy-ijtimoiy
   
2. 
   Ijtimoiy-psixologik
   
3. 
   Tarixiy
   
4. 
   Pedagogik
   

2. 
   Insonning barkamolligi nima bilan beigilanadi?
   

1. 
   Bili.mi bilan
   
2. 
   Odobi bilan
   
3. 
   Adolatli va mehnatsevarligi bilan
   
4. 
   Ma’naviy dunyosi bilan
   

3. 
   Qaysi asarda axloq-odob masalalari keng|^p^gan?
   

1. 
   “Qobusnoma"da
   
2. 
   “Qutadghi bilik“ va “Hibatul HaqoyiqMa
   
3. 
   "Al-Adab Al-Mufrad'Ma
   
4. 
   Barchasida
   

4. 
   “Odob - oltindan qimmat” hikmati kimga ta’luqli?
   

1. 
   A.Navoiyga
   
2. 
   Yusuf xos Hojibga
   
3. 
   Ahmad Yugnakivga
   
4. 
   Koshifiyga
   

5.