0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

' Sh. К shoxobcha у о‘I
7.6- rasm. Yoiovchi inshootlari va yuk harakati parklari ketma-ket joylashgan uchastka bekati.



holatlarda qo‘llaniladi. Masalan, ko‘ndalang turdagi uchastka bekatida mavjud vokzalni rekonstruksiya qilish o‘rniga yangi vok- zalni A tomonga bog‘lash ma’qul bo‘lishi mumkin. 7.6- rasmdagi chizma yoiovchi poyezdlari harakatlari ko‘p bolganda hamda bekat bo‘ylab lokomotiv almashtirilmay, olkaziladigan tranzit yuk poyezdlari soni ko‘p bolganda qollanilishi mumkin. Bunda | shoxobcha yollar bekatning ikki tomonidan ulanadi.
¹ Uchastka bekatining eng yaxshi chizmasini tanlash va uning alohida inshootlarini joylashtirish, kelajakda yoiovchi va yuk poyezdlar harakatining oshishi, bekatning tortish xizmatidagi o‘rni va mahalliy sharoitlariga qarab, texnik-iqtisodiy hisoblar bilan asoslanishi kerak.
Bir yoilik liniyalar qurilishida birinchi bosqich qurilishi si­fatida, odatda, ko‘ndalang turdagi uchastka bekati tanlanadi va u eng kam qurilish xarajatlarini talab etib, yoining poyezd olkazish qobiliyatini ta’minlay oladi. Keyingi bosqich taraqqiyotida bekatni bo‘ylama yoki yarim bo‘ylama turda rivojlantirish uchun kerakli maydon ajratilib zaxirada tutiladi. Ayrim hollarda har qanday darajadagi temir yoilarda, ayniqsa, yoiovchi binosi tomoni- ; dan katta hajmda vagonlar aylanmasi boigan korxona tarmoqlari i qo‘shiladigan yoilarda bir yola (dastlabdanoq) bo‘ylama yoki yarim bo‘ylama turdagi bekatni loyihalash maqsadga muvofiqdir.

5. 
   Tugun uchastka bekatlari
   

Bekatga uch va undan ortiq yo‘nalish yollari kelib qo‘shilsa, tugun uchastka bekatlari yuzaga keladi.
Oddiy uchastka bekatiga uchinchi yon tomon yo‘nalishi qo‘shilishida tugun uchastkasi hosil boiib, bunday bekatda bosh

yollar soni ko‘payadi. Yon yo‘nalish yo‘lining ulanishi asosiy vagonlar oqimi yo'nalishiga mos kelishiga e’tibomi qaratish kerak.
Yon yo‘nalishning qo‘shilish tomoni va joyini tanlashda bekat bo‘ylab tranzit yuk va yo‘lovchi poyezdlari o‘z yo‘nalishini o'zgartirmasdan o‘tishiga erishish yoki yo‘nalishini o‘zgartiruvchi burchak osti poyezdlar sonining kam bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.
Tranzit poyezd o‘z yo‘nalishini o‘zgartirganda, lokomotiv poyezdning orqa tomonidan ulanadi. Bun dan tashqari poyezd tarkibi- dagi vagonlaming joylashuvida ham (ayniqsa, yuqori darajadagi noga- barit yuklar boiganda) ayrim o‘zgarishlar joyini almashtirish, poyezd hujjatidagi vagonlaming joylashuv tartibi o‘zgarishi mumkin.
Buning uchun iqtisodiy izlanishlar asosida yangi D yo‘nalishidan A va В tomonga o‘tuvchi poyezdlar harakat miq- dori aniqlanadi va ulardan eng kam burchak yo'nalishini ta’minlovchi variant (I yoki II) tanlab olinadi. Rasmda ko‘rsatilgan chizma uchun qulayi I variant.
Ayrim hollarda burchak yo‘nalishli poyezdlar oqimi o‘ng va chap tomondan birday taqsimlanishi mumkin. Bunday holda qulay variant texnik iqtisodiy taqqoslashda yangi yo‘nalishdan kelish yolining qurilish xarajatlarini, poyezdlarning har bir kelish yolidan yurish xarajatlarini hisobga olgan holda tanlanadi.
Yo'lovchi poyezdlarida vagonlaming tartib raqami o‘zgarib, keyingi bekatlarda kutuvchilar uchun chalkashliklar yuzaga keli- shi mumkin.
Tugun uchastka bekatlarining chizmalari bekatga kelib ulana- digan qo‘shimcha yo‘nalishlar va shu yo‘nalishlardagi bosh yollar soniga, yoiovchi, tranzit poyezdlar va qayta ishlanadigan vagonlar oqimiga va ularning yo‘nalishiga bogiiq boladi.
Shu qatorda chizmalar tuzilishiga mavjud maydon uzunligi, yangi yol joylashganligi va boshqalar ham ta’sir kolsatadi.
Tug’un uchastka bekatlarida kelish yoilariga ulanishi va ular­ning kesishuvlari, yuk poyezdlari parklarining ixtisoslanishi, bekat bo‘g‘izlarida barcha yo‘nalishlardan poyezdlami baravariga qabul qilish yoki jo‘natish xavfsizligini ta’minlash masalalarini to‘g‘ri hal etilishining ahamiyati katta.
Parklarning bunday ixtisoslanishida II a bosh yolli ko^lprikli yol o‘tkazgichi bilan dastlabki bosqichda qurish maqsadga mu- vofiq boladi va D, E yo‘nalishi poyezdlari uchun xizmat qiladi.
no
Ikkinchi bosh yo‘l yo‘lovchi poyezdlarini qabul qilish va jo‘natish uchun xizmat qiladi. Burchak osti tranzit poyezdlari (misol A dan D ga yoki В dan E ga) to‘g‘ridan-to^£g‘ri qabul qilingan yo‘ldan jo‘natiladi.
7.7- b rasmdagi chizmada D, E yo‘nalishining kelishi o‘zgarganda yuzaga keladigan ko‘prikli o‘tkazgich va bekat bo‘g‘izidagi o'zgarishlar ko‘rsatilgan. II a va III a bosh yoilarining ko‘prikli kesishuvlari uchun maydon ajratilishi moijallangan.
Ikki yoining bir yoki ikki yoi bilan kesishgan joylardagi uchastka bekatlarining tuzilishi murakkab boiadi. Agar bekat maydoni uzunligi chegaralangan boiib faqat bir yoilik temir yoilar kesishsa yoki faqat bir yo'nalish kelganda bekat tuzilishi soddaroq boiadi.
Agar bekat maydoni uzunligi bo'yicha chegaralangan boisa, DE yo'nalishi ikki yoilik qilib o‘zgartiriladigan boisa, bunday hollarda bo'ylama (7.8- rasm) yoki yarim bo'ylama (7.9- rasm)





turdagi chizmalami qollashga tavsiya etiladi 7.8- a rasmdagi bo'ylama turdagi chizmada parklar ma’lum yo‘nalishdagi poyezdlar bilan ishlash uchun ixtisoslashgan. Jumladan, I park AD yo'nalishidan tranzit poyezdlarni qabul qilib BE ga jo'natish uchun II park tran­zit BE dan qabul qilib AD ga jo‘natish uchun ixtisoslashgan.
Yagona umutniy saralash parki bolganda В va E yo'nalishdan qayta ishlash uchun keladigan poyezdlarni I parkning quyi qism yollariga parklarning ixtisoslanishi, bekat bo‘g‘izlarida barcha yolialishlarda poyezdlarni baravariga qabul qilish yoki jo‘natish xavf- sizligini ta’minlash masalalari to‘g‘ri hal etilishining ahamiyati katta.
Bekat bo^lg‘izidagi bir vaqtda bajarilishi mumkin bo‘lgan hara- katlar soni shu bo‘g‘izdagi bosh yo‘llar sonidan kam bolmasligi hamda shu bo‘g‘izda mavjud boigan manevr tortish yoilarida ish­lash imkonini berishi kerak. Tugun uchastka bekatlarining chizma­lari tugun bolmagan oddiy uchastka bekati kabi barcha yo‘nalishlar uchun birlashtirilgan parklarga ega bolmaydi (7.8- rasm).

9. 
   r
   
   7.8- rasm. Ikki yoilik to‘rt yo‘na!ishIik bo‘yIama turdagi tugun uchastka bekatining chizmasi.