0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

7.3- rasm. Ikki yo'Iiik liniyalarda ko‘nda!ang turdagi uchastka bekatining chizmalari.

xo‘jaIigining joylashuvini chizmaning IV choragida (7.3- a rasm)
quvidagicha izohiash mumkin.
Lokomotivlarni depoga uzatish va olish (avlanib olish yo‘li bo‘!maganda) yollari yuk poyezdlarining j oil ash yollarini ke- sib 0‘tishi poyezdlarning qabul yolini kesib olishdan kola qulay- rcq va bexavotirroqdir. Lokomotivxo'jaligi III chorakda joylash- ganda ushbu kesishuv yoilarining qabul yollarini kesib o'tar edi; bekatning keying! taraqqiyotida bo'ylama yoki yarim bo'yiama turiga olishi oson bo‘lar edi.
Amalda lokomotiv xo‘jaligi uchun joy taniashga qurilish xara- jatlari, yer ishlari hajmi va mahalliy sharoitlar ham bogiiq boiadi. Ayrim hollarda lokomotiv xo‘jaligini III chorakda joylashtirish qnlayroq boiishi mumkin.
Agar mavjud depo parklardan uzoqda joylashgan bo Isa, qulaylik va tejamkorlik maqsadida lokomotivlar ta’minoti ko'rilmalarini depodan ajratib, park bo‘g‘izi yaqinida joylashtirish mumkin. 7.3- rasmda ko‘rsati!gan chizmada 1 с yoii koTilib, toq poyezdlar (Qj ll parkdan joiiatilganda) lokomotiv xo‘ja!igini aylanib o'tishi mumkin. Bunday aylanma yol kol'ilishiga ehtiyoj lokomotiviar- ning u/aytirilgan aylanish uchastkalari oxirida joylashganda va bar­cha yuk poyezdlari lokomotivlari almashadigan bekatlarda hamda yuk poyezdlari harakati sutkasiga 70 juftga verganda paydo boladi. Agar qabui-jo'natish yollarida rranzit poyezdlarining lokomotiv haydovchilari almashsa, aylanma yoiga ehtiyoj bolmaydi.
”.3- >asmda ko‘rsatiigan dvzmalarda yuk rayonining joylashish variantlarida uning saralash parkiga parallel jovlashishini asosiy var- ian! dec- hisobiash kerak. Yuk ravonining (chizmada punkiir bilan ko'rsatilgan) yoiovchi binosi tomcnidan joylashish sharc-sharoil- lari 7,2- rasmda ko‘rsatilganga o’xshash, bunda ikki yoilik uchastka- iardagi bekatlarda qo‘shimcha vagonlami berish-oILshda bosh у >1lar kesishuvini va vagoniaming yuklanganligini tekshirish kerak boiadi.
Shahardan yuk rayoniga avtomobillar keiishi va ketishi bekat rnarkaziy bo‘g‘izida ko‘prik!i oikazgich yoki tonnei orqali, oladigan yuk ishlari hajmi kam bolganda esa bekat oxirida bir sathda olish yollari orqali bajarilishi mumkin.
Ko‘ndal?.ng turdagi bekat bo'glzlarini loyihalashda an mg barcha parklaridan ikki bosh yoi va tortish yoiiga chiqish im­koniyati ta’minlanishi kerak. Tortish yolida bajariladigan manevr
ishlari poyezdlar qabu!-jo‘natish yollaridan ajratilgan boiishi kerak. Bir tomondan yuk poyezdlarni qabul qilish va shu tomon­ga poyezd jo'natish uchun bekat bo‘g‘izlarida parallel syezd yot­qiziladi. A tomonga bekat bo‘glzida bir paytda quyidagi to‘rtta harakat bajarilishi mumkin: poyezdlarni qabul qilish va jo‘natish, lokomotivni berk yolga uzatish va tortish yo‘lida manevr ish­larini bajarish. Markaziy bo‘g!zda bir vaqtda bajariladigan hara- katlar soni to‘rtta yoki beshta boiishi mumkin. Bekatda tranzit poyezdlarning faqat haydovchilari almashadigan boisa, u holda markaziy bo'glz tuzilishi birmuncha soddal.ashtirilishi mumkin.

2. 
   b rasmda keltirilgan uchastka bekatining chizmasi awalgi (7.3- a rasm) chizmadan quyidagilar bilan farqlanadi: yoiovchi poyezdlarini qabul qilish-jo'natish uchun har bir yo‘naiishda ikkitadan (bosh yollar bilan) yollar mavjud. Bunda bekatda to\xtab oladigan tezyurar yoiovchi poyezdlarini ketma-ket olkazish hamda yoiovchi poyezdlarni tezyurar poyezdlar quvib olishi mumkin; yoiovchi platformalarining bosh yollar tashqarisida joylashishi, bosh yoilarning to‘g‘riiigini buzmay, ular orqali tezkor yoiovchi harakatini tashkil qilish imkonini beradi; ikki tomon uchastka-terma, terma-olkinchi va guruhli poyezdlari bilan ishlash uchun Q-J-1I parkida 2, 3 yoHi guruh ajratilishi mumkin (qayta ishlash uchun keladigan poyezdlar va yangidan tuzilib, joliatiladigan poyezdlar uchun shartli ravish - da guruhlash parkini GP deb belgilaymiz); ushbu parkdagi manevr harakatlari tranzit poyezdlarni qabul qilish-jo‘natish yollaridan ajratilgan boiadi.
   

Ushbu chizmaning ayrim elementlarini 7.3- a rasmda ko^fcrsatilgan chizmada ham qollash mumkin. Jumladan, tezkor yoiovchi poyezdlari harakati ko^lp bolganda yoiovchi yollari va platformalari 7.3- b rasmdagi chizma kabi boiishi kerak.
Qabul-jo‘natish parkida terma va guruhli'poyezdlar uchun alo­hida guruhli park ajratish ushbu poyezdlar soni ko‘p bolganda maqsadga muvofiq boiadi. Mavjud bekatlarda ushbu guruh qabul - jo‘natish va saralash parki yollari hisobidan (bekat yollarining umumiy sonini oshirmasdan) ajratilishi mumkin.
Kolidalang turdagi uchastka bekatlarida barcha inshootlar ix- cham joylashgan boiib, bekatning boshqa turlariga nisbatan kichik maydonda joylashtirish imkonini beradi. Parklarning bir joyda
yonma-yon joylashishi ayrim binolar va inshootlarni birlashti- rish, harakat va vagon xo‘jaligi xizmatchilari sonini kamaytirish- ga sharoit yaratadi. Ikki yo'llik uchastkalarda joylashgan ko^cndalang turdagi chizmalarning kamchiligi, bekatning ikki tomon bo‘g‘izida yoiovchi va yuk poyezdi harakat yollarining o‘zaro kesishuvi boiib, markaziy bo‘g‘izda В yo‘nalishida jo‘naydigan yoiovchi poyezdlarining harakat yoli QJ parkiga В dan keladigan barcha yuk poyezdlari bilan kesishadi, A tomon bo‘g‘izida esa keladigan yoiovchi poyezdlari harakat yolining shu tomonga jo‘naydigan barcha yuk poyezdlari yoli bilan kesishadi.
Ko‘ndalang turdagi bekatlarning hamma chizmalarida barcha almashadigan juft poyezdlar lokomotivlari bekat bo‘ylab, taxmi- nan ikki qabul-jo‘natish parki uzunligida ortiqcha harakat qiladi.
Bo‘ylama turdagi uchastka bekatining chizmasida (7.4- rasm) juft yo‘nalishdagi tranzit yuk poyezdlari uchun qabul-jo‘natish parki (2-QJ) bo‘yicha harakat yo‘nalishi bo'yicha siljitilgan boiib, bunda toq yo‘naIish qabul-jo'natish (1 -QJ) va saralash parklari- ga to‘g‘ridan-to‘g‘ri oiish imkoni mavjud. 1 -QJ ning qabul to­mon bo‘g‘izida (yarim tarkib uzunligida) tortish yoli yotqizil- gan boiib, nosoz vagonlarni bosh yolga chiqarmasdan poyezd- dan ajratish mumkin.

7.4- rasm. Bo‘yiama turdagi uchastka bekatining chizmasi.

шшшт

Odatda saralash parki ikki tomon poyezdlarini qayta ishlash uchun umumiy qurilib, qayta ishlash uchun keladigan poyezd­lar oqimi ko‘p boigan tomonda qo‘yiiadi. Saralash parki toq yolialish parki yonida joylashgan boisa, u holda qayta ishlash uchun keladigan juft poyezdlar toq yo‘nalish qabul-jo‘natish parkida ajratilgan maxsus yollarga qabul qilinadi. Agar ushbu poyezdlar juft yo‘nalish parkiga qabul qilinsa, u holda tarkib saralash parkiga manevr lokomotivi yordamida olib o'tiladi. Kam- dan-kam hollarda juft yo‘nalish bo‘yicha qayta ishlash miqdori

katta bo‘lganda yoki juft yo'nalish parkiga vagon aylanmasi katta boigan tarmoq yo‘ii ulangan boisa, 2-QJ ga parallel alohida saralash parkini joylashtirishga ehtiyoj tugllishi mumkin. Yuk rayo- nini joylashtirishda saralash parkidan vagonlar uzatish qulay- ligini ta’minlash kerak.
Lokomotiv xo‘jaligini II chorakda joylashtirish ma’qul bo‘lib, mahalliy sharoitlar sababli buning iloji boimasa, u holda faqat ta’minot qurilmalari joylashtirilib, asosiy deponi boshqa joyga (masalan, III chorakka) olib chiqish mumkin.
I a aylanma yolining vazifalari va unga ehtiyoj ikki yoilik uchast­kalarda joylashgan ko‘ndalang turdagi chizma kabi asoslanishi mumkin. 2-QJ parkida tranzit poyezd lokomotivlari ko‘p almashadigan boisa, u holda qo‘shimcha II a yoi qurib chiqish bo‘g‘izi bandligini yengil- lashtirish mumkin. Ushbu yoi orqali 2-QJ parkining yollaridan poyezd jo‘natish quyi qismi yollariga lokomotiv uzatish yoki olib ketish mumkin. Bekatda tranzit poyezdlari lokomotivlari almash- maydigan boisa, markaziy bo‘g‘iz soddalashtirilishi mumkin. Bo‘ylama turdagi chizmalaming asosiy afzalligi bu В dan yuk poyezd- larini qabul qilish va ushbu poyezdlarni A ga joliatishning AvaB dan keladigan yoiovchi poyezdlari yoilarini kesishmasligidadir. Bun- dan tashqari juft yo'nalish tranzit poyezdlari lokomotivlarini al- mashtirishda ularning yurish yoii qisqa boiishi, tarmoq yoilarining bekatning ikki tomonidan ulanishi hamda ortish-tushirish maydon- chasining qabul-jo‘natish yonida joylashishidir.
Bo‘ylama turdagi chizmalarning kamchiligi: bosh yollarning juft yo‘nalish tranzit poyezdlar lokomotivlari tomonidan kesib o‘tilishi (depoga borish va kelishda); yoiovchi poyezdlari soni ko‘p bolganda toq yo‘nalish poyezdi lokomotivlari olkaziladigan bosh yollardagi strelkalar o‘ta band boiib qolishi mumkin.
Bandlikni va kutish vaqtini kamaytirish maqsadida I a aylanma yoldan tashqari bosh yoilarni kesib o‘tadigan joyda ikki parallel ulanishlar yotqizilib, lokomotivlami olib ketish va olib kelishni bir yo‘la tashkil qilsa boiadi; bekat maydoni uzun bolgani uchun bo‘ylama turdagi bekatning quriiish xarajatlari ko‘ndalang turga nisbatan qimmat; poyezd lokomotivlarini bo‘ylama turdagi bekat­da olkazish xarajatlari kam bolishiga qaramay, bekatda ishchi- xizmatchilami ta’minlash (содержание штата) xarajatlari (odatda vagon va xarakat xo‘jaIigi) va ishchi-xizmatchilari soni ko‘payadi.