0 ‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatisiyalarini rivojlantirish vazirligi

to‘qsobo 
bo‘lgan. 
As! ma’nosiga ko‘ra, tug‘, ya’ni oliy hukmdor davlat bayroqdori 
hisoblansa-da, u oliy marosimlarda ishonchli shaxs sifatida hukmdor 
oldiga taom tortish kabi mas’uliyatli tadbirlarni ham bajargan. Shu bilan 
birga unga biron-bir tuman ham biriktirib qo‘yilgan. Ammo XIX asrga 
kelib esa mazkur lavozim egasi xuddi dodxoh kabi harbiy vakil 
darajasiga ko‘tarilgan. Harbiy ishlar bo‘yicha eng yuqori darajada esa 
harbiy vazir turgan. Uni ko’proq lashkar to‘pchiboshisi nomi bilan 
ataganlar. Buxoro gamizoni boshlig‘i lashkar boshligM sanalib, amalda 
harbiy vazir vazifasini o‘tagan.
Harbiy vaziming lashkar to'pchiboshisi deb atalishi qo‘shin va 
undagi o‘sha davr eng zamonaviy qurollari bilan. bog‘langan. 
Shuningdek, boshqaruvda ko‘kaldosh (mamlakat miqyosida xavfsizlik 
xizmati boshligi), bosh xoja (haram xodimlari boshligi), mehtar, qutvol 
(qurilish ishlariga mas’ul), bakovulboshi, kichik urog‘ (oliy hukmdor va 
amaldorlaming xizmatidagilami nazorat qilib turuvchi xodim), 
eshikog’aboshi, 
miroxur, 
qo’rchiboshi 
(qurol-aslahaga 
mas’ul), 
qorovulbegi (shahar, yoilar posboni), udaychi (urush paytida harbiylami 
turiga qarab taqsimlovchi), shig‘ovul (elchilar qabulini uyushtiruvchi) 
kabi qator lavozim va xizmatlar ham boiganki, ular o‘zlarining
103

---

to‘g‘ridan-to‘g‘ri vazifalaridan tashqari, amirlik siyosiy hayotida tutgan 
shaxsiy mavqelari bilan ham qadrlanganlar.
Boshqa 
xonliklar 
singari 
amirlikda 
ham 
mafkuraviy 
munosabatlarda eng oliy daraja hisoblangan shayxulislom mansabi 
bo‘lgan, u hatto jamiyat ma’naviy hayotida muhim oriin egallab, 
hukmdor turish-turmushiga ta’sir ham etgan. Bu lavozimga hatto qozi 
kalon ham bo‘ysungan. Oliy qoziga o‘z o‘mida quyi tabaqa qozilari, 
jumladan, askar qozisi ham hisob berib turgan. Qozi kalonning 
vakolatiga quyidagilar kirgan: limuman sud ishlari, ijtimoiy adolat bilan 
bog‘liq 
masalalar, 
xususan, 
bozor, 
ko‘cha-kuylardagi 
ahvol, 
madrasalardagi ta’lim, vaqf ishlari, yo‘qolgan vaqf hujjatlarini tiklash, 
yetim va bevalar haq-huquqini himoya qilish, karvonsaroylardagi tartib 
va hokazo.
Amir Shohmurod davrida qozilik tizimida qator o‘zgarishlar 
qilingan. Chunonchi, oliy mahkama ta’sis etilib, uning ishida 40 nafar 
faqih (qonunshunos) faoliyat korisatgan. Sud jarayonida ayblanuvchi 
ham, jabrlanuvchi ham albatta ishtirok etishi kerak bo‘lgan. Biron-bir 
tomon egallab turgan yuqori lavozimi orqasida javobgarlik, guvohlikdan 
bosh tortoimagan. Shuningdek, mazkur tizimda muftiy (rivoyat va fatvo 
bilan ta’minlovchi), rais (muhtasib), sadr (vaqf mulklari hisob-kitobi va 
nazorati bilan shug‘ullanuvchi) kabi xizmatlar ham faoliyat ko‘rsatgan.