0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

ular  pulni  sug'uvta

 

qildirish polisi  bo'yicha sug'urta qilinishi 

lozint);

>  qishloq  xo'jaligi  chorva  mollari  o'g'irlangan  bo'lsa 

(maxsus  kelishib  ohngan

 

holatlar bundan mustasno).

O'g'irlikdan  ko'rilgan  ziyon  sug'urta  summasining  avvalboshdan  pasaytirib 

ko  rsatilganligi  sababli  sug  urta  qoplami  summasidan  katta  bo'lmoqda.  Sug'urta 

qildiruvchi  ko  pincha  mulkning  haqiqatdagi  qiymatidan  kam  summaga  sug'urta 

qildiradi,  chunki  yong  indan  sug'urta  qildirishdan  farqli  ravishda,  potensial  o'g'irlik 

tanlov xususiyatiga ega bo'lishi  mumkin.

169

---

Ushbu sug‘urta turi bo'yicha polislar shartiarini  belgilashda sug'urta qiluvchilar 

riskning jismoniy jihatlariga  katta  e’tibor  qaratadi  va  ko‘pincha  xavfsizlik  darajasini 

oshirishni,  masalan,  signalizatsiva tizimi  o'matish  talab  qiladi  va  shundan  kevingina 

riskni qabul qiladi.

Tovarlar turi,  ularning miqdori,  saqlanadigan joyi  va himoya vositalari  sug'urta 

tarifi hajmini belgilab beradigan omillar hisoblanadi.

O'mini to'Idirish tamoyilini qo'llash «Yong'indan  sug'urta qildirish»  ho'limida 

ko'rib chiqilgan umum e'tirof etilgan qoidalarga muvofiq ravishda ro'y bcradi.

Yuklarni sug ‘urta qildirish

Mayda  o'g'irliklar  riskining  juda  yuqori  ekanligi  oqibatida  yuklami  tashish 

paytida yo'qotish  xavfi juda  katta.  Yuklarni  sug'urta  qildirish  uchun  ikki  xil  turdagi 

sug'urta  polislari  fovdalaniladi.  Birinchi  usul  kargoni  sug'urta  qildirish  uchun 

qo'llanadi.  Sug'urta  qildiruvchi  o'z  vuklarini  tashishi  yoki  buyurtmaga  muvofiq 

o'zgalaming yuklarini tashishi va shu tariqa tashuvchi sifatida  ishtirok etishi  mumkin.

Sug'urta  shartlari  yukni  yetkazib  berish  qanday  usulda -   temir  yo'l  transport, 

avtotransport  vositasida  yoki  pochta  orqali  amalga  oshirilishiga  qarab  farqlanadi. 

Ushbu  holatda  qoplanadigan  risklar  dengiz  orqali  yoki  havo  orqali  tashiladigan 

yuklami  sug'urta  qildirish  polisi  bilan  qoplanadigan  risklarga  o'xshab  ketadi. 

Tovarlami  yo'lda  sug'urta  qildirish  ayrim  qo'shimcha  istisnolar  bilan  «barcha 

risklardan» shartlarida amalga oshiriladi.

Odatda 

sug'urta 

qoplami 

tovarlar 

dvigatelli 

transport 

vositalariga 

vuklanayotgan,  tashilayotgan  yoki  tushirilayotgan,  shuningdek,  tranzit  jarayonida 

garajda qisqa muddat bo'lib turishi paytida ro'y beradigan o'g'irlik, ko'ngilsiz hodisa, 

yong'in  natijasida  tovarlaming  yo'qotilishi  yoki  shiskastlanishini  qamrab  oladi. 

Yuklaming o'tish yo'llariga qarab, hududiy istisnolar turlicha bo'ladi.

Yuklami  sug'urta  qildirish  va  «barcha  risklardan»  sug'urta  qildirish  o'xshash 

bo'lgan  bir paytda  shuni  hisobga  olish  kerakki,  yuklami  sug'urta  qildirish  bo'yicha 

istisnolar ro'yxati kengroq  bo'lib, qo'shimcha pozitsiyalarga ega.

► 

bozoming yo'qotilishiga va  bundan  kelib  chiqadigan  har qanday  turdagi 

yo'qotishlar,  tovarlaming  tabiiy  sabablarga  ko'ra  buzilishi  va  o'zgarishiga  olib 

keladigan yetkazib berishda kechikish;

► 

sug'urta  qildiruvchining  xizmatchilari  ishtirok  etgan  yoki  yo'l  qo'yib 

bergan o'g'irlik;

► 

kommivoyajer  uchun  zarur  bo'gan  buyumlar  (tovarlar  namunalari, 

taqdimot uchun zarur uskunalar va h.k.).

«Jalb  etuvchan»  buyumlar,  shuningdek,  naqd  pul  mablag'lari,  modellar, 

shablonlar va andazalar bilan bog'liq yana ko'plab istisnolar mavjud (qiymat/o'lcham 

nisbati yuqoriligi sababli, masalan, zargarlik buyumlari, soatlar, qimmatbaho toshlar).

Professional  mebel  tashuvchilar va turar-joyni  o'zgartirgan  paytda o'z mulkini 

tashiydigan xususiy shaxslar uchun maxsus sug'urta polislari mavjud.

170

---