Mahsulot sifati uchun javobgarlikni sug'urta bilan qoplash alohida sug'urta
qilinishi mumkin, biroq ko'pincha fuqarolik javobgarligini sug'urta qilish polisiga
kiritiladi. Mahsulot sifati uchun fuqarolik javobgarligini sug'urta qilish polisi
► mahsulotni chaqirib olish. Bu istisno sug'urta qilishning mahsulotni chaqirib
olish xarajatlarini emas, balki sifatsiz mahsulot mulkka yoki salomatlikka yetkazgan
> aviatsiya yoki fazo texnikasida fovdalaniladigan mahsulot. Har bir sug'urta
qiluvchi shaxs bu istisno borasida o'z ta’rifiga ega. Warning ayrimlari aviatsiyada
fbydalaniladigan har qanday mahsulotlami istisno qiladi, boshqalar faqat xavfsizlik va
navigatsiva bilan bog'liq bo'lgan mahsulotlar bilan chegaralanadi, ayrimlar sug'urta
qiluvchilar esa shuningdek, kemasozlikda foydalaniladigan mahsulotlami ham istisno
qiladi.
Sug'urta mukofoti miqdori odatda tovaraylanmaga va anderrayteming
mahsulot moddiy zarar yetkazishi yoki salomatlikka ziyon keltirishi ehtimolini
baholashiga bog'liq. Shuningdek, ishlab chiqamvchi tomonidan o'mini qoplash
ehtimoliy huquqlari ham hisobga olinadi. Sug'urta qoplami qoidaga ko'ra, polis amal
qiladigan muddat davomida to'lanishi mumkin boigan belgilangan miqdordagi
mablagiar bilan chegaralanadi. Masalan. aytavlik, aniqlanishicha. polis amal
qiladigan har bir oy davomida sug'urta qiluvchi 2000 f.st.dan ortiq bo'lmagan
miqdorda tovon to'laydi. Shunda agar qasidir bir oyda da’volar miqdori 2500 f.st.ga
yetadigan bo'lsa, qolgan 500 f.st. to'lanmaydi. Sug'urta qiluvchilar odatda bir xil
nuqson bilan izohlanadigan, doimiv ravishda vujudga keladigan da’volami unchalik
hushlamaydi.
Kasbiy javobsarlikni sug'urta ailish
Kasbiv faolivatni sug'urta qilish kasbiy faoliyat natijasida ro'v bergan jismoniy
shikastlanish yoki zarar yetkazilishi tufayli yuzaga kelishi mumkin bo'lgan
da’volardan himoyani ta’minlash uchun amalga oshiriladi. Fuqarolik javobgarligini
sug'urta qilish bilan bo'lgan holatdagi kabi, duch kelishi mumkin bo'lgan risklar soni
cheksizdir. Quyida ularning ayrimlarini keltirib o'tamiz:
► syurveyer mijozga nuqsonlarga ega bo'lgan ko'chmas mulk xarid
qilinishiga olib kelgan xulosa bergan.
► buxgalteming hisob-kitoblarda xatoga yo'l qo'yishi hech qanday qimmatga
ega bo'lmagan aksiyalar xarid qilinishiga olib kelgan;
► dorixonachi dorini noto'g'ri tayvorlagan;
► advokat moliyaviy yo'qotishlarga olib keladigan noto'g'ri maslahat bergan;
► sug'urta brokeri sug'urta qoplami mayjudligini tasdiqlashi, lekin uni
hujjatlar bilan rasmiylashtirishni yoddan chiqarishi mumkin.
Bu sug'urta bozorining o'ziga xos segmenti bo'lib, kam sonli sug'urta
qiluvchilargina bunday risklar bilan ishlaydi, chunki da’volar yuzaga kelish ehtimoli
juda yuqori.
Ma’lumki, fuqaro o'zi yetkazgan zarar uchun jinoiy, fuqaroviy va ma’muriy
javobgarlikka tortilishi mumkin. Jinoiy javobgarlikning maqsadi - ongli ravishda
jinoyat yoki huquqbuzarlik sodir etgan shaxsni jazolashdan iborat. Fuqaroviy
javobgarlikning maqsadi esa-qasddan emas (ongsiz ravishda) sodir etilgan zarami
qoplab berish.
Fuqaroviy javobgarlikning maqsadi - ongli ravishda ijtimoiy xavfning
intizomiy nojo'ya darajasidan yuqori, lekin jinoyatdan pastroq bo'lgan ma’muriy
183
huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsni jazolashdan iborat. Jinoiy va ma'muriy
javobgarliklar sug;urta obyekti b o ia olmaydilar. Faqatgina fuqaroviy javobgarlik
sug'urta qilinishi mumkin. chunki u qasddan emas tasodifiy, tusga ega bo’lib. fuqaro
tomonidan uchinchi shaxsga ehtimoliy zarar yctazilgani tcrg‘risida m a’lumotlar
bodishi mumkin. Undan tashqari, jinoiy va ma’muriy javobgarliklardan farqli odaroq.
fuqaroviy javobgarlikka nafaqat jismoniy shaxslar, balki yuridik shaxslar ham
tortilishi mumkin.127
Qonunchilik bazasidan kelib chiqqan holda sug‘urtaning ushbu tarmog’ining
ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyati:
- sug‘urta qilinuvchini uchinchi tomonga zarar yctkazgani natijasida unga
nisbatan zarami qoplash bo’yicha qo'yilgan fuqaroviy-huquqiy da’vodan himoya
qilish;
- aybdor tomonda yetkazilgan zarami qoplash uchun mablag’ mavjud
bo1 lmaganida uchinchi shaxslaming manfaatlarini himoya qilishdan iborat.
Fuqaroviy javobgarlik sug'urtasining ikki tomonli bodishi quyidagi ikkita sabab bilan
shartlangan:
-texnik revolyusiya sababli ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalarni oldini
olishdek ijtimoiy vazifani hal qilishning tarixiy obyektiv dastlabki shartlari
mavjudligi;
- sug’urta munosabatlarining mohivati.
127CTpaxoBaHHe o r A ao
Si
/ Ilozi pea. Jl.H. KopaeBCKog, K.E. TypSunoH M.
18 4
