0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

16.1-rasm.  Fuqaroviy javobgarlik sug‘urtasining iqtisodiy mexanizmi

Nemis  olimi  A.Manes  fikrichi,  “qonuniy  javobgarlikdan  sug'urta  qilishning 

vazifasi,  bu  uchinchi  shaxs  yoki  begona  mulkka  yetkazgan  zarari  uchun  qo'yilgan 

talab  bo‘yicha  toiov  uchun  pul  taqdim  etib,  sug'urta  qilinuvchini  tovon  to'lash 

majburiyatlaridan  himoya  qilishdir”. 128  Ushbu  ta'rifga  ko'ra,  sug'urta  qilinuvchiga 

sug'urta  hodisasi  yuz  bergani  sababli  uning  shaxsiv  mulki  yo'qolgani  yoki  hayotida 

o'zining shaxsiv  sug'urtasi  bilan bogiiq muayyan hodisalar yuz bergani  uchun  emas. 

balki uchinchi shaxsga yetkazilgan zarami qoplashi uchun pul taqdim etilayapti.

Shunday  qilib.  fuqaroviy  javobgarlikni  sug'urta  qilishning  maqsadi,  bu  zarar 

yetkazuvchilar 

(sug'urta 

qilinuvchilarlning 

iqtisodiy 

manfaatlarini 

uchinchi 

shaxslaming  da’volarini  qondirish  shaklida  himoya  qilishdan  iborat.  Bunda  uchinchi 

shaxslaming  mulkiy  manfaatlarini  himoya  qilish  ushbu  sohaning  iqtisodiy  mazmuni 

va spetsifikasini tavsiflab beradi.

Fuqaroviy  javobgarlikni  sug'urta  qilishning  shunga  o'xshash  taYiflanishi 

ko'pgina  xorijiy  mutaxassislar  va  olimlar  tomonidan  berilgan.  Masalan,  Fransiyada 

"sug'urta  qilinuvchi  fuqaroviy  javobgarlikni  sug'urta  qilish  yordamida  o'zining 

nojo'ya harakatlari yoki  uchinchi  shaxslar oldida javobgar bo'lishiga sabab bo'luvchi 

biron  fakt  yuzaga  kelgani  tufayli  mulkiga yetkaziladigan  zarar  oqibatlaridan  himoya 

qilinadi'’.129

Amerikalik  mutaxassislaming  fikricha,  ‘‘baxtsiz  hodislardan  sug'urta  qilishga 

ixtisoslashgan  kompaniyalar  tomonidan  ko'plab  shartnomalar  tuziladi.  Bu 

shartnomalaming  asosiy  maqsadi  sug'urta  polisi  egalarini  ehtiyotkorsizlik  tufayli 

sodir etilgan zararlami qoplash da’vosida himoya qilishdir”.130

Demak,  fuqaroviy  javobgarlikni  sug'urta  qilishda  sug'urta  qilinuvchi — zarar 

yetkazuvchi  uchinchi  shaxsga  yetkazgan  zarami  qoplash  xususida  qo'yilgan  da’vo 

qondiriladi  va  ana  shunday  iqtisodiy  munosabat  fuqaroviy javobgarlik  sug'urtasining 

bosh  mazmun-mohiyati hisoblanadi.

Yuridik  nuqtai  nazardan  shartnomaning  tomonlari  faqat  ikkita- sug'urta 

qilinuvchi  va  sug'urtalovchi  va  iqtisodiy  munosabatlar.  majburiyatlaming  ma’lum 

doirasi  va ulami  bajarish majburivati  faqat shu  ikkita ishtirokchi o'rtasida o'matiladi. 

Shuning  uchun,  sug'urtaning  bu  turida  sug'urta  qilinuvchidan  boshqa  biron  shaxsni 

himoya qilinishi to'g'risida so'z yuritilmaydi.

Fuqaroviy  javobgarlikni  sug'urta  qilishning  asosiy  ijtimoiy  fiinksiyasi,  bu 

uchinchi,  ya’ni  jabrlanuvchi  shaxslaming  iqtisodiy  manfaatlarini  himoya  qilishdan

l28MaH3c A.O

chobli

 CTpaxoBoro nejia.  M.,  2010. C.  105.

129>K

k

>

jiho

  nejm  MopaHjrnep.  TpayKnaHCKoe  npaso  OpaHinm.  T.  3.  M.,  1916.  C.  339.  (riepeBoa  c  (JjpamxyacKoro 

E.A.OjieHmnu.  M.: 

HHOCTpaHHaa jiHT-pa. 

1960.  728  c.)

Merh R.,  Cammack E.  Principles o f Insurance.  Homewood,  1975.  P. 294.

185

---

iborat,  bu  holat  xorijiv  mutaxassislar.  olimlar  va  amaliyotchilar  tomonidan  ham 

ta’kidlanadi.

Uchinchi  shaxslaming  zararlarini  qoplash.  shuningdek  ma'lum  ko'rinishdagi 

zararlami qoplash majburiyati ushbu tarmoqning  ichki  mazmunini  aks cttiradi.  Undan 

tashqari.  sug‘urta  qilinuvchiga  da’vo  qoAish  va  zararlami  belgilangan  limit 

chegarasida  qoplash  kabi  holatlaming  mavjudligi  ham  sug‘urtaning  bu  turiga  xos 

iqtisodiv munosabatlami belgilab beradi.