0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

15.2.  Mulkiy sug‘urta turlari115

Ko'plab  sug'urta  kompaniyalari,  qoidaga  ko'ra,  o'z  faoliyatini  yong'in 

risklaridan  sug'urta  qilishdan  boshlagan.  Ishlab  chiqarishdagi  tanaffuslami  sug'urta 

qildirish  mulkni  sug‘urta  qildirishning  tabiiy  davomi  hisoblanadi  va  odatda 

yong‘indan sug'urta qilish bo'limi tomonidan amalga oshiriladi.

Sanoatning 

rivojlanishi 

oqibatida  yangicha 

sug'urta  turlari 

bo'yicha 

shartnomalar tuzadigan  ko'ngilsiz hodisalardan  sug'urta qilish  bo'limlari  tashkil  etish 

zarurati  vuzaga  kelib,  bunga  misol  qilib javobgarlikni  sug'urta qildirish  va ko'ngilsiz 

hodisalami  sug'urta qildirislini  keltirib o'tish mumkin. Avtotransportni  sug'urta qilish 

bo'limlari 

avtomobillar  sonining  o'sishiga  javob  tariqasida  va  ko'pchilik 

mamlakatlarda  avtomobillami  sug'urta  qildirish  haqida  qonunchilik  talablariga 

reaksiya sifatida paydo bo'ldi.

Shunday  qilib,  ixtisoslashmagan  sug'urta  kompanivalarining  katta  qismi 

yong'indan  sug'urta  qilish,  ko'ngilsiz  hodisalami  sug'urta  qilish  va  avtosug'urta 

bo'limlariga  ega  bo'lgan.  Ayrim  kompaniyalar  shu  bilan  chegaralangan.  Biroq. 

sug'urta  xizmatlari  iste’molchilari  tobora  yangi  talablar  qo'yishi  va  shu  boisdan  bir 

vaqtning  o'zida  bir  nechta  riskni  qoplaydigan  murakkab  polislar  paydo  bo'lishi 

sababli  sug'urta  qiluvchilar  eng  katta  samaradorlikka  erishish  uchun  klassik 

strukturani qayta qurishga majbur bo'lmoqda.

Ayrim  holatlarda  bu  tamomila  yangi  bo'limlar  paydo  bo'lishiga  olib  keladi. 

Misol  bo'lib xususiy  shaxslami  va korporativ  mijozlami sug'urta qilishning airatilishi 

xizmat qilishi  mumkin.

“Umumiy  sug'urta'  guruhiga  kiradigan  asosiy  sug'urta  turlarini  va  ulaming 

kichik  tadbirkorlikka  aralash  sug'urta himoyasi  taqdim  etish maq

sadlarida qay  tarzda

 

birgalikda foydalanish mumkin ekanligini ko'rib chiqamiz

♦  yong'indan sug'urtalashjumladan, o'ta xavfli risklardan sug'urta qilish;

♦  o'g'irlikdan sug'urta qildirish;

♦  pulni sug'urta qildirish;

♦  "barcha risklardan” sug'urta qildirish;

♦  tashuvlarni sug'urta qildirish;

♦  shisha (oyna) sinishini sug'urta qildirish;

♦  paketli polislar;

♦  uy egalarini  sug'urta qildirish.

Yong'indan  sug'urta  qilishni  olov  bilan  bog'liq  bo'lmagan  risklami  qoplashni 

ta’minlaydigan  shartlar  bilan  to'ldirish  amaliyoti  mavjud.  Bunday  risklar,  atigi 

qo'shimcha risklar sanalishiga qaramay, «maxsus xavf-xatarlar risklari» deb ataladi.

Ular qatoriga quyidagilar kiradi:

Insurance.  Priiicipies  and  Practice.  Compiled  by  David  Bland,  The  Chartered  Insuranse  Institut,  Great 

Britain, 1993.  P.  245-261.

167

---

■S Portlash  risklari.

  Ulaming  sabablari  turlicha:  markazlashgan  isitish 

tizimlaridan 

fovdalanish, 

changlanish 

darajasi 

yuqori 

ekanligi 

(masalan, 

tegirmonchilik  korxonasida).  bug'lanishlar  (lok-bo'yoq  fabrikalarida).  Portlash 

natijasida  shiskastlangan  va  ishdan  chiqqan  asbob-uskunaiar  va  mexanizmlar  asbob- 

uskunalami  sug'urta qildirish polisi  bo'yicha sug'urta qilinishini  mumkin.

S   0 ‘z-o‘zidan  portlash  risklari.

  Bu  risklar  juda  kamdan-kam  uchraydi. 

qo'zg'olonlar  va  fuqarolar  g'allayonlari.  garchi  «fuqarolar  g ‘aIayonlari»  ta’rifining 

o'zi  etarli  darajada  aniq  bo'lmasada,  yong'indan  sug‘urta  qildirish  polisiga 

qo'shimcha sifatida qoplanishi  mumkin.  Qo'zg'olonlar va  fuqarolar g'allayonlari  riski 

sug‘urta  qiluvchilar  uchun  jalb  etuvchan  sanalmagan  geografik  mintaqalar  mavjud. 

Uchinchi  shaxs  uchun  qasddan  vetkazilgan  ziyonni  qamrab  olish  uchun  polisning 

sug‘urta  qoplami  kengaytirilishi  mumkin.  Odatda  bunday  zivon  qasddan  yetkazilgan 

ziyon deb ataladi