Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

позитдан ишланадиган конструкцияларнинг мустаҳкамлиги, улар­
нинг зичлигига бўлган нисбат кўрсаткичи билан бошқа қурилиш 
ашёларига қараганда катта бўлади. Бундай қурилиш ашёларига ас- 
бестцемент, ёғоч толали плита, цемент-қиринди плиталар, шиша 
толали анизотроп ашёлар киради. Ҳозирги вақтда ўта мустаҳкам 
енгил ашёларга бўлган талаб ортмоқда. Олимлар томонидан яра-
65

---

тилган композитлар машина, самолёт ва ракетасозлик саноатида 
кенг қўлланилмокда. Бунга мисол сифатида техника ва халқ хўжа- 
лигининг барча тармоқларида кўп ишлатилаётган шиша толали пла- 
стикларни кўрсатиш мумкин. Уларнинг \аж мини ташкил этувчи 
матрица асосан, полимер ва шиша толадан иборат. Келажакда яра- 
тиладиган барча янги курилиш ашёлари фани композит ашёларни 
ишлаб чиқариш, уларни қўллаш назарияси ва технологиясига асо с­
ланган ҳолда ривожланиши керак. Ҳақиқий композит ашёлар қато- 
рига бетон, темир-бетон, фибро-бетон каби сунъий буюм ва кон- 
струкцияларни ҳам киритиш мумкин.
Композит курилиш ашёларининг сифатли бўлиши учун улар 
таркибидаги пухталовчини юқори мустаҳкам бўлишини, матрица- 
нинг пиш иқ ва бикр ҳамда улар орасидаги ёпишиш мустаҳкамли- 
гининг энг юқори кўрсаткичларга эга бўлишини таъминлаш лозим. 
Уш бу сифат кўрсаткичлари орасидаги ўзаро боғланишни ўрганиш, 
композитлар мустаҳкамлигининг ортиши жараёнини ҳамда унинг 
бузилиш механизмини аникдашга имкон яратади. Композитнинг 
таркибий қисмини самарали танлаш билан энг кулай ишлаб чиқа- 
риш технологиясини ҳисоблашга эришилса, унинг бошланғич хос­
саларини сакдаб қолиш мумкин бўлади. Композитнинг пухталиги 
ва матрицасини пиш иқ қилиш усуллари жуда кўп. Жумладан, ар-