Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

тўлдиргичларнинг намли- 
гини тезкор усулда аниқ- 
2.23-расм.
Кашкаров бол гаси. 
лаш керак бўлса электрон
2.22-расм.
Физделнинг 
золдирли болғаси.
62

---

ҳажмий нам ўлчагич 
асбобидан фойдаланиш мумкин. Тезкор усул 
билан қум намлигини аник,дашда қуйидаги шартларга амал қили- 
нади: қумничг намлиги 10 %гача; тарозининг аниқлик даражаси 
0 ,5 %гача; намликни аникдаш муддати 2 минут бўлиши керак. Бун­
да намуна сифатида атиги 3 5 0 — 380 г қум ишлатилади ва унинг 
йириклиги 2 мм. гача бўлгандагина асбоб аниқ ишлайди.
Уш бу усул бўйича аввало бетон ёки тўлдиргичлар намлиги- 
нинг аниқлаш графигини тузиш керак. Бунинг учун тешиклари 2 
мм. ли элакдан ўтган, турғун вазнгача қуритилган 1 кг қумни экси - 
каторга жойлаймиз, кейин бетон ёки қоришмага ишлатиладиган 
сувни 2, 4, 6 ва 8 % миқдорида қумга солиб қориштирамиз ва бир 
кун эксикаторда сақлаймиз. Намланган қумдан намуна олиб, элек­
трон нам ўлчагичда бўлинма кўрсаткичини аниқлаймиз. Бир йўла 
қум намуналарни оддий тарозида тошиш ва қуритиш усули билан 
намлигини топамиз. Олинган кўрсаткичлар асосида АЭЧ тузилади. 
2.24-р асм да келтирилган АЭЧ кўрсаткичи орқали синалаётган қум- 
нинг намлигини топиш мумкин. Бундан ташқари, майда ва йирик 
тўлдиргичларни ҳамда бетон қоришманинг намлигини аниқлашда 
улардан ўтаётган нейтронларни махсус асбобларда ёзиб бориш усули 
ҳам мавжуд.
Бетоннинг зичлигини радиоизотоп усули билан аниқлаганда, асо- 
сий кўрсаткич сифатида гамма нурларини бетон конструкцияси 
бўйлаб тарқалишида бетон қувватининг камайиши олинади. Гамма 
нурини узатувчи манба ва қабул қилувчи детектор орасига бетон