Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

юзасига урилган темир болға қолдирган 
юмалоқ изнинг ўлчамлари аниғушнади. 
И.А. Физдел томонидан яратилган темир 
болғасининг оғирлиги 25 0 г, унинг бир 
томони найзасимон, иккинчи томонига 
ай лан и б турувчи золдир ўр натилган  
(2.22-р а см ). Болғанинг 100 г оғирликда- 
ги сопининг узунлиги 300 мм. га тенг. 
Бетон конструкциянинг ён томонидан 
синаш майдони тозаланади ва бетон юза­
сига чиқиб қолган йирик тўлдиргичга 
теккизмай цемент тошига 6 — 10 марта 
болға билан урилади. Ю малоқ изнинг диаметри ва чуқурлиги 0,1 
мм аник^икда штангенциркул билан ўлчанади. Бетоннинг мустаҳ- 
камлиги болға қолдирган юмалоқ изнинг ўртача диаметри орқали 
топилади.
Бетон мустаҳкамлигини аниқлашнинг тезкор усулини Каш ка- 
ров тавсия этган. Темир болғанинг бир томонида айланувчан зол­
дир билан бирга темир таёқча ҳам ўрнатилади. Бетон юзасига ури- 
ладиган золдир, темир таёқчада ҳам ўз изини қолдиради. Темир 
таёқча СтЗ маркали пўлатдан ишланади, унинг узунлиги 150 мм, 
диаметри 10 мм. га тенг. Бетон юзасига 30 мм ораликда Кашкаров 
болғаси билан 10 марта урилади (2.23-р асм ). Бетон юзасидаги юма- 
ло қ изнинг диаметри ва темир таёқчадаги изнинг диаметри 0,1 мм 
аникдикда ўлчанади. Уларнинг нисбати бетон мустаҳкамлигининг 
ўртача миқцорини билдиради. Бу усул қўлланилганда бетоннинг 
намлиги 2 —6 %дан ошмаслиги лозим. Агар бетон намлиги бу кўрсат- 
кичдан катта бўлса, қуйидаги намлик коэффициентларига (К н) 
кўпайтириш керак бўлади. Намлиги 8 % бўлганда К н= 1,1; 12 % —
1,2; агар бетон жуда нам 
бўлса К н= 1 ,4 . Бетон ёки 
қоришма учун ишлатила- 
д и га н й и р и к ва м ай д а