Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Ним қуруқ зичлаш усулида сопол буюмлар тайёрлаш. 
Нам ёки 
пластик усул билан ғишт тайёрланганда лой қориш м асининг нам ­
лиги 18—30 % бўлса, бу усулда тупроқнинг намлиги 8— 12 %дан 
ошмайди ва лой қоришмасини махсус зичлаш машиналарида кучли 
босимда (15—20 М Па) қолипланади. Агар қазиб олинаётган ерда
184

---

7.4‘расм.
Туннел хумдон:
/ —хум дон; 
2 —
пишириш кап али ; .?— гиш т ортилгам аранача.
лойнинг табиий намлиги кам роқ бўлса, лой эзувчи машиналарда 
унинг намлиги 8—12 %га етказилади. Ним қуруқусул билан тайёр­
ланган ғи
1
пт шакли тасмали зичлагичдан чиққан ғиштга нисбатан 
а н и қ ва текис бўлади. Бир хил ш аклдаги м ураккаб бўлмаган 
буюмларни бу усул билан тайёрлаганда иш жараёнларини механи- 
зациялаш осон бўлади. Бундай усул билан оддий ёки ҳар хил шакл- 
ли чуқурчалардан иборат бўлган блоклар ва ғиштлар, ўтга чидам­
ли буюмлар, пардозбоп ва полбоп плиталар тайёрланади. Зичлаш 
маш инаси хом ашё қабул қилувчи бункер ва бир неча қолиплар 
ўрнатилган айланма столдан иборат бўлган гидравлик зичлагичдир.
Ним қуруқ усули билан қолипланган буюм тез қурийди, айрим 
ҳолларда эса зичланган ғишт тў ф и пишириш хумдонларида ҳам 
қуритилади. Демак, ёнилғи тежалади ва ғиштни пишириш учун 
сарфланадиган вақт қисқаради. Шунга қарамай, бу усул айрим кам- 
чиликларга ҳам эга. Ним қуруқусул учун махсус мураккаб зичлагич 
машиналар талаб этилади. Ш унингдек, пиш ган ғиштнинг оғирлиги 
нам усулда тайёрланганига нисбатан анча катта. Эгилишдаги мус- 
таҳкамлиги кичик ва унинг совуққа чидамлилиги ҳам паст бўлади.
Қуйма усул. 
Мураккаб шаклга эга бўлган кўпгина сопол буюмлар 
(чаноқ, унитаз, радиатор ва ванналар) сую қ лой қориш м асини 
қолипга қуйиш йўли билан тайёрланади. Қолипга қуйиш учун као­
лин, ўтга чидамли лой, кварц, дала шпати каби ж инсларни сувда
185

---

кукун ҳолатигача туйилади ва электролит қўшилмалар (сода, эрув­
чан шиша) билан қориш тириб суюқ хом ашё тайёрланади.
Ички қисми бўшлиқдан иборат бўлган буюмлар қуйидагича 
тайёрланади. Ташқи қисми радиатор шаклига ўхшаш гипсли қолип- 
га суюқ қориш ма қуйилиб, бир неча соат тинч ҳолатда сакланади. 
Гипс қо л и п н и н г сиртида зич қатлам ҳосил бўлгандан кей и н
ортиқча суюқ қориш ма қолипда қолдирилган теш икдан тўкилади 
ва қолипнинг таш қи қисми синдирилади. Тайёр бўлган радиатор 
қуритилади, сўнг сирланади ва куйдирилади. Хумдонда 1250— 1300°С 
ҳароратда (ботириб олиш ёки пуркаш усули билан) буюм сиртига 
қопланган сир эриб, унинг юзасида ю пқатекис шишасимон қатлам 
ҳосил қилинади. Қуйма усул кўпинча сантехника буюмлари (фаянс, 
чинни) ишлаб чиқариш да кўп қўлланилади.