Ў збе к и с то н рес п у бл и к аси олий ва ўрта м ахсус та ъ ли м вазирлиги


Б ирлаш ган Германиянииг сиёсий ва



Download 16,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/105
Sana24.02.2022
Hajmi16,26 Mb.
#221521
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   105
Bog'liq
Eng yangi tarix (1945-2010 yillar) Kichkilov H.

Б ирлаш ган Германиянииг сиёсий ва 
иж тимоий-иқтисодий тараккиётн
Германиянииг бирлаш иш и мамлакатиинг халкаро мавкеини анча 
мустахкамлади. Аммо дунё сиёсати тизим идаги янги мавке ГФРга 
имтиёзлар бериш билан бирга, зим м асига буюк давлатга хос янги 
сиё-сий, молиявий ва ахлокий мажбуриятларни хам ю клади. 1990 
йилнинг январидаёк Г. Коль ГФ Рнинг халкаро майдондаги муам- 
моларни хал килиш дан. мож ароларни бартараф этиш дан четга кола 
олмаслигини таъки длаган эди. Бу жуда рам зий баён от эди, чунки 
ун и н г эълон қилиниш вакти БМ Т байроги остида Ф орс кўрфази 
минтакасида харбий харакатларнииг бош ланиш и даврига тўғри кел­
ди. Гап ГФ Р ҳарбий доктринасини тубдан ўзгартириш тўғрисида 
бораётган эди. Узок давом этган бахс-мунозаралардан сўнг, федерал 
Конститу'циявий суд “ Германия баркарорлиги ва бирлигига зарар 
келтириши мумкин бўлган можаро ва инкирозларни бартараф этиш 
учун ” Бундесверни ГФР ва НАТО аъзолари худудларидан таш карида
232


хам иш га солиш конунийлиги тўғрисида қарор кабул килди. Қуролли 
кучлар таркиби хам кайта тузилди. Бундесвер таркибида 54 минг 
кишидан иборат “инкирозли вазиятларда харакат килувчи кучлар" 
тузилди. Кейинги йилларда ГФ Р НАТОнинг халкаро хавфсизлик- 
ни таъминлаш стратегияси, жумладан, бу блокни Европа ш арқига 
каратиб кенгайтириш рсжаларини қўллаб-қувватлаб келди. Бундес­
вер учун биринчи сипов Босния ва Герцоговинадаги “тинчликпар- 
варлик” операциясида катнашиши бўлди.
ГФ Рнинг НАТОдаги сиёсий мавкеининг узгариш и унинг итти- 
фокчилари томонидан хар томоилама қўллаб-қувватланди. АҚШ
Президенти катта Ж. Буш Ш имолий Атлантика блоки рахбариятида 
ГФ Рнинг иштирокини кўзда тутган холда “тснг хукукли рахбарлик" 
гоясини илгари сурди. Аммо Г. Коль таш ки сиёсатда Россия билан 
ҳам дўстона алоқаларни саклаб колишга уринди. Бу йўналиш да 
хал килувчи кадам 1992 йил декабрда М осквага таш риф и давомида 
кўйилди. Ельцин ва Колнинг 1992 йил 16 декабрдаги Қ ўш ма баё­
ноти ўзаро алоқаларини мустахкамлади. Баённотда: ' Россия томони 
Россия (собик С ССР) Гарбий гуруҳ қўш инларининг кўчмас мулкига 
даъвосидан. Германия эса Россия қўш инлари ж ойлаш тирилган ер- 
ларда агроф-мухитга етказилган зарарни коплаш бўйича даъвоси­
дан воз кечди", - дсйилганди. Россия қўдж нларининг Германиядан 
чикарилиш и 1994 йил 31 августда якунланди. Кейинчалик, Коль ва 
Ельцин ўртасидаги м уносабат дўстона характерга эга бўлди. 90- йил­
ларн и нг ўрталарида Россия-Германия сиёсий мулокотининг халкаро 
муносабатлар тизимдаги ривожланиш и 80- йиллардаги С овет-А м е­
рика муносабатларини эслатар эди.
Г. Коль рахбарлиги даврида Германия таш ки сиёсатидаги энг 
устивор йўналиш Гарбий Европадаги интеграция ж араёни бўлиб 
колди (турли мамлакатлар иктисодий хаётининг ягона иктисодий си- 
ёсат асосида ўзаро богланган холда ривожланиш шакли). М амлакат 
бирлаш уви келтириб чикарган улкан иктисодий кийинчиликларга 
карамасдан, ГФР М аастрихт келиш увлари асосида интеграцияни 
чукурлаш тириш нинг фаол тарафдорларидан бўлди. 1995-1996 йил­
ларда Ф ранциянинг янги Президенти Ж. Ш иракнинг бу масалада 
босиклик билан сиёсат юритиш идан фойдаланиб, Г. Коль Европа ии- 
теграцияси ж араёнида етакчилик ролини ўз кўлига олди. 1996 йил­
да П ариж ва Бонн Европа Ҳамжамиятлари таъсис хужжатларидаги 
бир катор низомларни ўзгартириш ва М аастрихтда баён килинган 
интеграция дастл рларига аниклик киритиш бўйича таш аббус билан
233


чикдилар. Гап, энг аввало. Европа пул бирлигига ўтиш механизм- 
ларини ишлаб чиқиш ва Европа И ггифокининг келажакда кенгайи- 
ши масаласини хал этиш тўгрисида борарди. Г. Коль санаб ўтилган 
барча масалалари и муҳокама килиш да ва ЕИнинг XXI аср бош ида 
ривожланиш стратегиясини белгилаб берган 1997 йил Амстердам 
Ш артномасиии тайёрлаш да хал килувчи роль уйиади.
Бирлаш ган Германиянииг Европа И гтифоқида етакчилик килиш 
даъволари фақатгина унинг рахбарияти даъволаридан эмас. бал­
ки янги гео политик вазиятда хам кур и нард и. Германия у билан 
хамкорлик килиш ни мўлжаллаган қўшни давлатлар ва Европа бозор- 
лари марказида турар эди. Бенилюкс Иттифоки (Белгия, Нидерлан- 
дия, Люксембург) мамлакатлари, Австрия ва ЕИга кирган С канди­
навия мамлакатлари билан биргаликда М арказий Европа ядросини 
таш кил этар ва Германия дипломатиясининг узок йиллик орзусини 
ифодаларди. Германия Ш аркий Европада хам фаоллаш иб. Венгрия. 
Чехия. Польша, Болтик денгизи мамлакатларини ж алб этувчи стра­
тегик иттифоқчига айланди. 1991 йилда ГФР Ху кумати Ю гослави- 
ядан биринчи бўлиб аж ралиб чиққан иккита: Словения ва Хорватия 
республикалари суверенитетини тан олди. Г. Кольнинг бу кадам и 
федерацияга катти к зарба булса-да. бирок Германиянииг Словения 
ва Хорватиядаги халқаро мавқени мустахкамлади.
Германия бирлаш иш ш тнг ички оқибатлари анча мураккаб кечди. 
Турлича ижтимоий тузумда ўнлаб йиллар давомида яшаш, бир миллатни 
бўлиб ташлаб, бир-бирига қарама-қарши кўй гаи ташвиқотнинг фаоллиги, 
ижтимоий муносабатлар, хастий ва миллий кадриятларни турлича кабул 
килиш. тарихан шаклланган психологик хусусия глар - бунинг хаммаси 
ягона олмон миллатининг кайта ш аклланиш ини кийинлаштирди. 
Бирлашиш жараёнида ўзаро қарама- қарш и л и к, жирканиш . менси- 
маслик ва Гарбий Германиядаги иш билармон ва сиёсий доиралар 
томонидан шарқий олмонларни яш иринча камситиш лар рўй берди. 
ГДР ахолиси нинг илгариги сара гурухи: харбий хизматчилар. спорт- 
чилар, маданият ходимлари ва зиёлилардан саноқли киш иларгина 
ўзларига яраша арзигулик иш жойига эга бўлиш ди. Германия бирла- 
шиш ининг мўъжизавий иқгисодий сама рас и ҳақидаги умидлар хом- 
хаёл булиб чикди. И жтимоий-иқтисодий тизимларни бирлаш тириш
стратегик режалаш тириш сиз, синовлар ва хатолар йўли билан амалга 
оширилди. Олдин ги иш лаб чиқариш ва савдо пн ф ратуз ил ма с и н и н г 
барбод бўлиш и, тузилмавий кайта куриш нинг бош ланиш и “янги 
ер л ар 'д а ишлаб чиқариш нинг кескин пасайиб кетиш и га олиб кел-
234


ди. Бу ер да иш чи ўринларининг 50% дан купрсд и йўк килинган эди. 
И ш сизлик 30% ни таш кил этди. 1990 йил и юл и да пул ислоҳотининг 
ўтказилиш и Ш аркий Германия учун кутилмаган ҳол бўлди. ГДР мар- 
калари дойчмаркаларга алмаш тирилди. Ў тиш даврида ойлик маоши, 
стипендиялар, нафакалар, яшаш ж ойи учун ижара туловларининг 
олдиш и хажми саклаб колинди ва а ход и учун алмаш тириш 1:1 ко- 
эфф ицент билан болаларга 2 м инг маркагача, катталарга 4 минг мар­
ка гач а ва пенсионерларга 6 минг маркагача амалга ош ирилди. Бун­
дан ортик маблаглар 1:2 нисбатда алмаш тирилди. Аммо тез орада 
Ш аркий Германиядаги маҳсулот бозори издан чикди ва бу ерларда 
ахоли турмуш дараж аси нихоятда пасайиб кетди.
Ш аркий Германия саноатини маъмурий кайта куриш га уриниш 
хам кийин ва самарасиз кечди. Гарбий германиялик мутахассис- 
лар хисобига маъмурий ходимларни ёппасига янгилаш муаммоси. 
мутлако бош ка иш лаб чикариш маданияти. асбоб-ускуналарнинг 
технологик колоклиги. анъанавий бозорларнинг издан ч и киши 
ва бош калар катта ишлар килиш кераклигини билдирди. Бунинг 
хам маси ГФР Ҳукуматини ш аркий ерларни янгилаш федерал дастл р- 
ларини узок муддат ичида саклаб тлриш га мажбур килди. Земсллар- 
га молиявий маблаглар кўйиш 1991 йилда 140 млрд, 1992 йилда 152 
млрд ва 1993 йилда эса 182 млрд маркани таш кил этди. ГФ Р эса бу 
д аврда янги иктисодий инқирозни бош дан кечираётган эди.
90- йилларнинг бош ида Ғ арбдаги етакчи мамлакатлар иктисодий 
таназзулга дуч келди. Германия иктисодиёти хам энг огир ахволда 
эди. И нкирознинг энг юкори пук гас и 1993 йилга тўгри келди. унда 
ЯИМ ўсиши 1,1% ни таш кил этди. М аш инасозликнинг етакчи 
тарм оқларида ишлаб чикариш нинг пасайиши 20 -2 5 % ни таш кил 
этди. И ш сизликнииг т> p ry н ўсиши бош ланди, у 1991 йилда 5,5% 
ни. 1993 йилга келиб эса 8.9% ни таш кил этди. Бундай ж иддий 
иктисодий инкироз сабаблари кисман бирлаш иш муаммолари билан 
боглик эди. Ш аркий Германия иктисодиёти ни янгилаш дастурлари- 
ни ам алга ош ириш Гарбий Германия иктисодиёти баркарорлиги пой- 
девори булган молиявий тизим нинг зўрикиш ига сабаб бўлди. Бюд­
жет мувозанати издан чиккан эди. Бу холат кейинчалик хам, бутун 
90- йиллар давомида хам сакланиб колди. Д авлат карзлари ўсиб бор­
ди. инфляция белгилари пай до бўла бош лади. Хукумат соликларни 
ва банклардаги фоиз кўрсаткичларини ош ириш га мажбур бўлди. 
Аммо бу тадбирлар молиявий йўқотиш ларни кам микдорда қоплаб, 
иш билармонлик фаолиятини пасайтирди ва ишлаб чикариш нинг 
кискариш ини янада чукурлаштирди.
235


1994 йилда иқтисодий аҳволнинг жонланиш и кўзга таш ланди. 
ЯИ М нинг ўсиш и 2,8% ни таш кил этди. Аммо 1995-1996 йиллардаёқ 
янги инкироз бош ланди. Ишлаб чикариш нинг кескин пасайиш и рўй 
бермаган бўлса-да, барча макроиқтисодий кўрсаткичлар тизим да 
жиддий номутаносибликлар сакланиб колганидан дарак берарди. 
1997 йилга келиб, иш сизлар иқтисодиётдаги фаол ахолининг 1 1,3% 
ини таш кил этди. Ўн йиллик бошида ЯИМ 40% и ни таш кил этган, 
давлат карзлари ҳам мунтазам ўсиб борди ва 1996 йилга келиб Я И М ­
нинг 60% и дан ошиб кетди. Я И М нинг ўсиши билан бирга ю з берган 
1997 йилдаги инқирозни енгиб ўтиш. асосан. экспортнинг ош иш и- 
га боглик эди. Бундай ш ароитда ҳукумат ўз сиёсатига тузатиш лар 
киритиши керак эди. Асосий шпор хар томоилама иқтисод килиш 
бўлиб колди. Г. Коль хукумати умумий иш хакининг ярмидан кўпрок 
дараж асигача соликларни ош ириш га, давлат хажаратларини, ж ум ла­
дан, шаркий ерларни иктисодий қўллаб-қувватлаш учун ажратил- 
ган харажатларни кескин камайтириш га мажбур бўлди. “М ехнатга 
кўмаклаш иш тўгрисда"ги Қонунга мувофик (1996 й.) малака ош и­
риш, кайта тайёрлаш учун маблаглар ва иш сизлик нафакаси анча 
қисқартирилган эди. Соглиқни сақлаш ва нафақа учун тўлов хара- 
жатлари камайгирилди. Бундай чораларнинг қўлланилиш и хукумат 
обрўсининг тезда туш иб кетиш ига сабаб бўлди.
Германияда 90- йилларнинг биринчи ярмида сиёсий вази- 
ят баркарор эди. Кузда рўй берган мамлакатиинг бирлаш иш ж а­
раёни унинг таш килотчиси христиан дсмократлар устунлигини 
мустахкамлаш га хизмат килди. Бу 1994 йили Г. Коль партияси га 
навбатдаги тантанани тухфа этди. Май ой и да мамлакат П резиденти 
этиб ХДС вакили. 1987 йилдан ГФР Конституцион суди раиси вази- 
фасида ишлаб келаётган 60 ёш ли хукукш унос Р. Херцог танлаиди. 
1994 йил кузида Бундестагга навбатдаги сайловлар бўлиб ўтди. Му- 
холифат ўз мавкеини анча мустахкамлаш га муваффак бўлди. ГСДП 
36,4% овоз ва 252 мандатга эга бўлди. Ш унга карамасдан, хукумат 
коалицияси П арламентда кўпчиликни таш кил этди. ХДС 34,2% 
овозга (244 мандат), ХСИ 7,3% овозга (50 мандатга) эга булди. 
Қийин икгисодий аҳволни хисобга олган да, бу ю'гук Г. Колнинг кат­
та шахеий муваффақияти эди. Колнинг Германияии бирлаш тириш - 
даги хизматларини олмон халкининг кадрлаш и деб эътироф этилди. 
Навбатдаги, 1998 йил г и Бундестаг сайловларигача ўтган тўрт йил 
мобайнида христиан демократлар на ўз обрўларини ош ириш га ва на 
дастурларини янгилаш га муваффак бўлиш ди. Фа кат 1998 йил даво-
236


мида иктисодий кўрсаткичларнинг ўсиши сайлов компаниясининг 
омадли бўлиш ига ум ид тугдирарди, холос. Я И М нинг ўсиш и даст- 
лабки 8 ой ичида 2,2% ии таш кил этди. 1998 йил сайловлари арафа­
сида социал-демократларнинг обруси ош ганлиги кўриниб турарди.
1998 йил сайловлари социал-демократларга узок кутилган 
галабани хадя этди. ГСДП 40.8% овоз ва 298 мандатга эга булди. 
П арламент сайловларида галаба килиш учун “алвон-яш ил” ко­
алиция таш кил килинди. 67% овоз ва 47 мандатга эга булган 
“ И гги ф о к-9 0 " яш иллар” блоки унинг аъзоси булди. Биринчи марта 
Д С П 5% ли тўсикни ош иб ўтди (5.1% ва 35 мандат). ХДС/ХСС бло­
ки 35,3% овозга (245 мандатга), ЭДП эса 6.2% овоз (44 мандатга) эга 
булди. Герхард Ш редер Германиянииг янги Канцлери булди. Ш ре­
дер хукуматда Таш ки ишлар вазири “И тти ф ок-90” яш иллар” блоки 
етакчиси Й ош ка Ф иш ер булди. 1999 йил май ойида социал-демо- 
кратлар муваффакиятли равиш да П резидент сайловларини утказди. 
Бу лавозимни Иохаииес Роу эгаллади.
Ички сиёсатда Ш редер “неоконсерватив тўлкин” позициясида 
тургаи янги сиёсатчилар Блеер ва Ж оспен таж рибасидан фойда- 
ланди. Устивор йўналиш лар: компаниялар соликларини камг.йги- 
риш , меҳнат бозори эгилувчаилигинн таъминлаш ва иш купи да- 
вомийлигини ўзгартириш , меҳнатга ҳақ тўлаш учун чегирмаларни 
кисқартириш , иқтисодиёгдаги ижтимоий секторни янгилаш дан ибо­
рат бўлди. Ижтимоий бозор. иктисодиёт тизимини тубдан кайта ту­
зиш амалга ош ирилмади, аммо иктисодий ўсиш давридаги макбул 
сиёсат жуда самарали бўлиб чикди. Давлат харажатларини теж аш - 
га, асосан. зем еллар бюджетлари ҳисобидан эриш илди. 1999 йилда 
хукум ат таълим сохасини кенг миқёсда ислох килиш карорини маъ­
лум қилиб, бу сохага бўлган харажатлардаи окилона фойдаланиш, 
рационаллаш тириш ва унинг самарадорлигиии ош ириш га харакат 
килди. И стикболли илмий-техник тадкикотлар учун қўш имча 
маблаглар ажратила бошланди.
Таш ки сиёсатга хам Ш редер катта тузатиш лар киритди. 1999 
йилда Германия ЕИ нинг раиси бўлиш ига карамасдан, валюта 
иггиф окини ш акллантириш га каратилган Умумевропа дастурлари 
лойихаларини маъкуллаш га ш ош илмади. Германия интеграция жа- 
раёнига катнаш иш га тайёр эканлигини намойиш этди. аммо бош ка 
мамлакатлар учун маблағ тўлаш дан бош тортди. 1999-2000 йиллар­
да Германия НАТО таркибида фаолрок бўлди. Ш редер Косовадаги 
можарога нисбатан ўта муросасиз йўл т>'тди. Россия билан ўзаро
237


муносабатларда эса совуклик даври бош ланди. Охирги П арламент 
сайловлари вактида Россия Президенти Ельцин томонидан Колнинг 
очиқчасига қўллаб-қувватланиш и М оскванинг янги хукумат билан 
яқинлаш иш ига тўсқинлик қилди. 2000 йилда ш у йўналиш да Герма­
ния дипломатияси Россиянинг таш қи карзлари масаласида етарлича 
муросасиз йўл тутди.
Ҳ озирги ГФР Ялпи миллий маҳсулоти м икдори бўйича Евро­
пада биринчи. ж аҳонда учинчи ўри ида туради. ЯМ М микдори - I 
трлн 950 млрд доллар; жон бош ига - 3 0 150 доллар (2005 й.); йиллик 
усиш - 2,8 фоиз (2008 й.). ГФРга жаҳон Я М М нинг 7.8 фоизи, ЕИ 
Я И М нинг 28 фоизи тўгри келади. ГФ Р жаҳон саноат маҳсулотининг 
6,8 фоизини бермоқда. М амлакат саноатида металлургия, кимё, 
электро техника, маш инасозлик соҳалари, курилиш саноати юкори 
дараж ада ривожланган. Иилига 43 млн тонна пўлат, 6 млн дона ав­
томобиль (“О пель'’, “ М ерседес-Бенц” маш иналари хаммага яхши 
маълум) ишлаб чикаради. 780 млрд кВт соат электро энергия ишлаб 
чиқаради. Атом энергияси 20 фоизни ташкил этади. Энергия манбаи -
тош кўмир (35 фоиз). Унинг захиралари 20 млрд тоннага тенг.
М амлакат нихоятда унумли қиш лоқ хўж алигига эга бўлиб, 
унинг бу сохадаги улуши Я М М нинг 15 фоизига тўгри келади. Бу 
сохада ахолининг 5 фоизи банд. Ички истеъмолнинг 90 фоизи 
шу хисобдандир. Аграр сохада чорвачилик етакчи хисобланади. 
М ахсулотнинг 67 фоизи шу тармокка тугри келади. Йил давомида 
жон бош ига ўртача 97 кг гўш т махсулотлари истеъмол килииади. 
М амлакатиинг гарбий ўлкаларида гектаридан 6 5 -6 7 центнер, 
шаркий ўлкаларда эса 52-5 4 центнердан ҳосил олинади.
ГФРдаги транспорт тизим ида, асосан, давлат тасарруфидаги 
федерат темир йўллар етакчилик қилади. Уларнинг умумий узун- 
лиги деярли 41 минг километрдан ош иқ бўлиб, ш улардан 50 ф ои­
зи электрлаш тирилган. Автомобиль транспорти хам яхш и ривож­
ланган, жами 50 млн га якин автомашина бор, шулардан 40,5 млн 
донаси енгил автомобиллардир. Автомобиль йўлларининг умумий 
узунлиги 224 минг км. Савдо флотида 110 дан ортик кема бор. Дав- 
латнинг таш ки савдо айланмаси - 1 трлн 350 млрд маркадан ошиқ, 
шундай экспорт 700 млрд маркани таш кил этади. Савдо шерикла- 
ри, асосан, Европа Иттифоқи мамлакатларига тўғри келади (айлан- 
манииг 51 фоизи). АҚШ , Россия МДҲ, шу жумладан, Ў збекистон 
билан хам савдо, техникавий, илмий ва амалий муносабатлар 
ўрнатган. Сайёхдик ГФ Р иқтисодиётида салмокли ўринни эгаллай-
238


ди. Бу соҳа йилига 17-18 млрд марка даромад келтиради. А йниқса, 
Болтикбўйи қиргоклари, Саксония Ш вейцарияси, Баден кули, Альп 
тог ёнбагирлари сайёхларнинг севимли маскаилари хисобланади. 
Д авлат бюджети камомади 2008 йилда Я М М нинг 4 фоизини таш ­
кил этди, инфляция даражаси эса 4—4,5 фоизга якин булди. Ж ами иш­
сизлар сони - 5,2 млн киши. Федерал банки и и i- олтин захиралари -
13,500 млрд марка.
Германиянииг иктисодий тараккиётидаги бош ом ил унинг 
халкидир. М иллий анъаналар, ёш ликдан сингдириладиган урф- 
одатлар туфайли аник хисоб-китоб, меҳнатсеварлик, тозалик ва 
иокизаликка интилиш асосий роль ўйнайди. Қ онун-қоидаларга 
сўзсиз а мал килиш и нихоятда ибратлидир. Йулда хеч кандай транс­
порт бўлм аса хам, йўловчилар йулни фақат я шил чироқдагина ке- 
сиб ўтиш ади. Агар б и pop сабаб билан кўш ни уз атрофини ифлос- 
лантирса (масалан, сафарда булса), ён куш ииси бундан ор килиб. 
яш иринча тозалаб қўяди. Ш у ўринда, бир савол туғилади. Хўш, 16 
йил давомида хукуматни бош кариб келган, икки олмон давлатининг 
бирлаш иш ида буюк сиёсий роль уйнаб, Германия тарихида ўчмас 
из қолдирган “улкан амаки" Гельмут Колнинг 1998 йил ноябрдаги 
П арлам ент сайловларида маглубиятга учраш ига нима сабаб булди? 
Қолаверса, Ш редер дастурининг кай с и жиҳатлари Коль хукуматига 
нисбатан афзалрок бўлди? Ш унингдек. 2002 йилги сайловларда 
Ш редернинг 2- марта Канцлерликка сайланиш ига нималар сабаб 
булди? Ш уни айтиш жоизки, олмон халки тарихий бирлаш ув ша- 
раф-ш онига, унга айтилган мадхиялардан чарчади. Гарчи бу вокеа 
давлат тарихида қанчалик аҳамиятли ва қимматли бўлмасин, аник 
ўлчовни севадиган олмонларни бош ка муаммолар гашвишлан гирар- 
ди. М азкур муаммолар халк хўж алигининг турли йўналиш ларида 
бўлиб, уларнинг энг асосийларини куйидагича изохлаш мумкин.
Биринчидан, иш сизлар муаммосидир Коль хукумати ка н чал и к 
уринм асин, уларнинг сонини кискартира олмади. Аксинча, уларнинг 
сони мамлакатиинг шаркий кисмида иктисодий ислохотларнинг сал- 
бий меваси сифатида пайдо бўлган иш сизлар хисобига янада ортиб 
кетди.
И ккинчидан, йирик муаммо - бу иммиграция масаласидир. Им­
миграция, яъни хориждан доимий ёки вактинча яшаш учун Герма­
ния га келаётганлар мамлакатда жуда кўплаб таш виш ларни юзага 
келтирди. 1998 йилда Германияда 7,5 миллиондан зиёдрок чет эл 
фукаролари бўлиб, уларнинг сони йил сайин ортиб борди. Энг ачи-
239


марли ва хавфли томом и чет элликларнииг мамлакатга тўхтовсиз 
окиб келиши бу ерда миллатчилик кайфиятларининг хам авж оли­
шига сабаб бўлди.
Учинчидан, солиқлар билан боглик муаммо. Сайловчиларнинг 
аксарият қисми учум бу эмг аҳамиятлидир. Чунки ривож ланган бо­
зор иктисодиёти ш аклланган мамлакатларда давлат хазинаси учун 
“ Кимдан канча олиш керак?” масаласи гоят муҳимдир. Сайловдан 
олдин бу борада барча партиялар уз дастурларини сайловчилар их­
тиёрига такдим этган эдилар. Ш редер хукумати бу сохада хам улар­
нинг кўнглини ола билди. 2002 йилги П арламент сайловларида хам 
С оциал-демократик партия куп овоз олиб, Ш редер иккинчи марта 
Канцлерлик лавозимини эгаллади. Бирок Ш редер хукумати мамла- 
катдаги мавжуд муаммоларии тўли қ бартараф килолмади. 2006 йил­
ги Бундестагга бўлган сайловларда ХДС ва унга иттиф оқчи бўлган 
партиялар ғалаба қозонди. А. М еркел ГФР Канцперлиги лавозимини 
эгаллади. У 2010 йилги П арламент сайловларида хам галаба килиб, 
навбатдаги муддатга кайта сайланди. 2008 йилда АҚШ да дастлаб 
молиявий инкироз сифатида бош ланган. сўнгра иктисодий сохани 
хам қамраб олган инкироз дунёнииг ривожланган мамлакатларини, 
шу жумладан, ГФРни хам қамраб олди: саноат махсулотларини иш­
лаб чикариш кискарди. ишсизлар сони 8 млн кишидан ош ди. таш ки 
савдо қисқарди; киш лок хўжалиги издан чикди, ўнлаб баиклар син- 
ди; ахолининг даромад куввати камайди. Ш унга карамай. ГФ Р Евро­
па Иттифоқида етакчи давлатлигича қолмоқда.

Download 16,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish