Ў збе к и с то н рес п у бл и к аси олий ва ўрта м ахсус та ъ ли м вазирлиги



Download 16,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/105
Sana24.02.2022
Hajmi16,26 Mb.
#221521
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   105
Bog'liq
Eng yangi tarix (1945-2010 yillar) Kichkilov H.

Р. Рейган маъмурияти
Р. Рейган иқтисодий ва ижтимоий соҳаларда давлат ролини оши- 
риш. хусусий таш аббускорлик ва тадбиркорликни рагбатлантириш 
дастх'рини илгари сурди. У. шу билан бирга. камбагалларга ёрдам 
кўрсатиш иш ларига ажратиладиган давлат маблагларини кескин 
қисқартириш , касаба ую ш малари фаолиятини чеклаб қўйиш, Совет
302


И л и фоки га иис батан к а п и қ қ ў л л и к билан сиёсат ю ригиш ни мақсад 
килиб олди. Рейганнинг бу кадами омма кўпчилиги кути унгида мам- 
лакат бош карув доиралари стратегиясида унт томонга бурилиш рун 
берганидан далолат берарди. Бу ички сиссатда ўнгга қараб ёки кон- 
серватив бурилиш эллик йилдан ортикрок давом этаёзтан жуда катта 
ва кўпинча ўзини оқламаган харажатларга мажбур қилувчи эски дав- 
лаг бош карув тизим идан америкаликларнинг норози эканликларини 
кўрсатди. Ш ун и н гучун хам Рейганиинг тобора чукурлашаётган ин­
фляция ва иш сизлик муаммоларини. “давлат юкини халк елкасидан 
олиб таш лаш ” ва давлат бош карувидаги бю рократик усулни тугатиш 
ҳақидаги ваъдаси алохида ахамият касб этди. Рейганиинг ижтимоий- 
иктисодий дасгури “рейганомика” номи билан машҳур бўлди. Рей­
ган маъмурияти ўзининг асосий мақсадлари қилиб 80- йиллар бо- 
ш ида иктисодиёт учун асосий тўсик бўлган инфляцияни жиловлаш- 
ии, А Қ Ш нинг илмий-техник салоҳиятини ош ириш ни, иктисодиет 
тузилмасини кайта куришни, дунё бозоридаги ракобатчилик 
мавкеини кучайтириш ни к ў зд ату тд и . Бу м аксадларга эришишниш" 
куйидаги йўллари таклиф килинди: давлатнинг иктисодиётга ара- 
лаш увини чеклаш ва бозор иктисодиёти асосларини х артом он лам а 
рагбатлантириш ; кейинчалик иктисодиётга сармоя киритиш учун 
аҳоли ж амгармаларини ош ириш ; ижтимоий ҳаракатлар. яъни иш- 
сизлар ва ногиронлар нафакаларини, гиббий ёрдам ва бош қаларни 
камайтириш оркали федерал хукумат харажатларини чеклаш; ф е­
дерал бю дж ет танкислигини камайтириш . Рейган ўзидан олдинги 
П резидент Картер давридаёк бош ланган иктисодий туш ку кликни 
бартараф этиш га, инфляция ва иш еизликни қисқартириш га, даромад 
солигини пасайтириш га, икт исодий ўсиш суръатларини оширишга, 
норозилик харакатларини жиловлаш га эриш ди. Бу ва баъзи бошка 
ом и л л ар у н га 1984 йилдаги П резидент сайловларида иккинчи марта 
галаба қозониш га имкон берди.
Рейган таш ки сиёсатни хам устакорлик билан олиб борди. 
Я қинлаш аётган совет тах^тиди ҳақидаги таш викотдан вахимага туш- 
ган кўпчилик ам ерикалик сайловчилар учун Рейганиинг хокимият 
тепасида колиши айни муддао бўлган эди. Гўёки А Қ Ш нинг ракета- 
ядро сохасида СССРдан оркада қолаётганлиги хакидаги ш ов-ш увлар 
Рейган маъмуриятига кўл келди. Рейганиинг бу борадаги заифликка 
чек қўйиш тўгрисидаги шиори алохида ж озибадорлик касб этди. 
С овет Иттифокини “Ёвузлик империяси” деб атагани холда, Рейган 
уни ҳолсизлантириш ва тў.хтовсиз давом этаётгаи қуролланиш пой-
303


гас и га жалб қилиб. иқтисодий жиҳатдан заифлаш тириш ни уз олди га 
мақсад қилиб қўйганини эълон қилди.
Рейганиинг ҳоким ият тепасига келиши билан, С овет-А м ери ка 
муносабатларининг янада кескинлашуви кузатилди, қуролланиш 
пойгаси янги ю ксакрок дараж ага кўтарилди. Ҳарбий харажатлар 
1979-1980 молиявий йилда 134 млрд доллардан Рейган Прези- 
дентлигининг охирига келиб 291 млрд долларга кўтарилди. Унинг 
даврида “Ю лдузли ж англар” деб номланган “стратегик мудофаа та- 
шаббуси” ўта қиммат тадқикот дастури сифатида амалга ош ирила 
бош ланди. Унда фазовий жойлаш иш элементларига эга бўлган кенг 
микёсдаги ракетага карши мудофаа (Р Қ М ) тизим ини яратиш кўзда 
тутилган эди. Уни амалга ошириш учун миллиардла доллар ажра- 
тилди. Аммо кейинчалик маълум бўлиш ича, бу дастурнинг кўпгина 
қисмлари етарлича ҳисоблаб чиқилмаганлиги ва ш унинг учун уни 
амалга ош ириш ам римаҳол эканлиги аён бўлди. Рейган П резидент- 
лигининг иккинчи даврида АҚШ бошкарув доираларининг таш ки 
сиёсий стратегиясида навбатдаги реализмга юз тутиш ва СССР би­
лан муносабатларни яхш илаш га қаратилган бурилиш кузатилди. 
Буига бир қатор омиллар. энг аввало, СССРда 1985 йилдан бош лаб 
АҚШ билан муносабатларни яхш илаш га, “янгича фикрлаш ”га асос- 
ланган М. С. Горбачев бош чилигида янги раҳбариятнинг ҳокимиятга 
келиши сабаб бўлди. Бундан таш қари, АҚШ бош карув доиралари 
томонидан куролланиш пойгасини кучайтириш стратегиясининг 
истикболи йўқлигини, ядро уруш ида голибларнинг бўлмаслигини 
туш униб етиш лари хам катта ахамиятга эга бўлди.
1986 йил октябрда Рейкьявикдаги С С С Р ва АҚШ давлат 
бошликдарининг учраш уви С овет-А м ерика муносабатларидаги кес­
кинликни юмшатиш йўлидаги мухим вокеа бўлди. Барча хаётий 
муҳим масалалардаги келиш мовчиликларнинг мавжудлигига кара- 
масдан, иккала томон стратегик қуроллар хам да ўрта масофадаги 
ракеталар борасида келишиб олдилар. Бу келишувлар ўзаро жавоб- 
гарликка асосланган ш артномалар дараж асига кўтарилмаган бўлса- 
да, Рейкьявикдаги учраш ув ядро қуролларини кисқартириш учун 
курашни янги босқичга олиб чикди ва сифат жиҳатдан янги халкаро 
вазиятни ю зага келтирди. С овет-А м ерика муносабатларининг ях- 
ш иланиш ида энг мухим ва кўзга кўринган воқеа М. С. Горбачевнинг 
1987 йил декабрида АҚШ га таш рифи бўлди. Ташриф давомида икки 
мамлакат рахбарлари *‘Ўрта ва киска масофага учириладиган ядро раке- 
таларини тугатиш тўгрисидеГги Ш артномани имзолашди. Шартномада
304


ЛҚШ нинг Гарбий Европа мамлакатларида ва. ўз навбатида, СССРнинг 
гарбий минтақаларида жойлаштирилган бу турдаг и барча ракеталарни 
тугатиш кўзда тутилган эди.
3- §. XX аср охири-X X I аср б о ш л ар и да А ҚШ
АҚШ 90- йилларда
Р. Рейган маъмурияти сиёсатидаги ижобий силжиш лар Республи­
качилар партия сига 1988 йилда навбатдаги П резидент сайловларида 
осон ги на галаба ни қўлга киритиш га имкон берди. А малдаги Пре­
зидент омма орасида катта обрўга эга эди, фақатгииа АҚШ Конс- 
титлщияси мезонлари унинг учинчи муддатга сайланиш имконини 
бермасди. Ш унинг учун 1988 йилги П резидент сайловларида Аме- 
риканинг у ру ш дан кейинги даврдаги тар и хи да биринчи марта Ви­
це-П резидентл и кдан тўгридан-тўғри П резидентликка Катта Ж. Буш 
сайланди. У А Қ Ш нинг 41- П резиденти эди. У А Қ Ш нинг Иккинчи 
жаҳон уруш ида қатнаш ган охирги 11резиденти эди. У ўзининг узоқ 
муддатли сиёсий фаолиятида к а п а таж риб а ортирган эди. Буш 
А Қ Ш нинг БМ Тдаги вакили, Х итойдаги элчиси ва М РБ (ЦРУ) ди- 
ректори лавозимида ишлаган эди.
Буш нинг О к у й г а дастлаб Вице-Президент, кейинчалик мамлакат 
раҳбари сифатида келиши Қўш ма Ш татлар юқори доираларининг 
сиёсатига катта таъсир кўрсатгаи дунёдаги улкаи воқеалар даврига 
тугри келди. Ган “совуқ уруш ”нинг тугаш и. ядро уруш и хавфининг 
камайиш и, С СС Р ва социалистик ҳам дўстликнинг барҳам тоииш и, 
Германияиинг қўш илиш и. И сроилнинг араб мамлакатлари билан 
очиқ музокаралар олиб бориш инииг бош ланиш и, хозирги дунё сиё­
сий харитасидаги ўзгариш лар ҳақида боряпти. С овет Иттифоқидай 
ҳарбий-сиёсий жиҳатдан энг қудратли рақибнинг дунё сиёсий 
саҳнасини тарк этиш и АҚШ рахбарлари учун улкан воқеа эди. Энди 
уларнинг фикрича, АҚШ ягона ва умумэътироф этилган дунёвий 
йўлбош чига айлаиади ва АҚШ бош чилигида ягона кутбли дунёвий 
тузум вужудга келади, деган хомхаёллар чулгаб олган эди. М амла- 
катда иктисодий қийинчиликлар ва бю джет танқислигининг кучайиб 
бориш и даврида республикачилар маъмурияти олдида вужудга кел- 
гаи янги таш қи сиёсий имкониятлар истиқболли эди. Ж. Буш ўзининг 
кенг сиёсий тажрибасига таянган холда, АҚШ иинг мудофаасини ку-
305


чайтириш ва дунё саҳнасида очилган янги имкониятлардан самарали 
фойдаланишни ўз олдига мақсад килганини эълон килди.
Ж. Буш Президентл и ги ички сиёеатининг бош ланиш и мамлакат- 
да кредит тизим идаги инқирознииг бош ланиш и билан бир даврга 
тўгри келди. Буш маъмуриятининг бир катор ж ам гарм а муассасала- 
рини ту гатиш ва 1989 йилда молиявий институтларни ислох килиш 
тугрисида кабул килинган конунга таяниш га бўлган уриниш лари 
муваффакиятсиз бўлди. Ф едерал депозитларии сугурта қилиш зару- 
рати натижасида бю дж ет хараж атларининг кескин оши. 1991 йилда 
бош ланган иктисодий пасайиш кейинчалик бюджет танкислигининг 
ош иш ига олиб келди ва П резидент Рейганиинг консерватив мо­
лиявий дастурини давом эттириш хакидаги сайловолди ваъдаси- 
* дан воз кечишга мажбур килди. Катта Ж. Буш маъмурияти тезда 
солиқларни ош ириш , ижтимоий эҳтиёж ларга ажратилгаи маблаг ва 
кисман харбий харажатларни камайтириш га мажбур бўлди. Солик 
сиёсати тубдан кайта кур и б чикилди, катта даромадли шахслардан 
солик олиш даги бир катор чеклаш лар бекор килинди. Ш у билан бир 
вактда. кичик корхоналарни куллаб-кувватлаш хамда маъмурият их- 
тиёридаги солик воситалари, энг аввало, солик им тиёзларининг эги- 
лувчан тизими каби давлат томонидан тартибга солиш тури оркали 
эркии савдони таъм инлаш дастури ишлаб чикила бош ланди. Пре­
зидент бу дастурни амалга ош ириш га эриш олмади. У давлат хара­
ж атларининг янги моддаларини жорий килиш нинг иложи йуклиги 
сабабли кийии вазиятга туш иб колди. Ш ундан кейин у ҳомийликни 
рагбатлантириш ва кенгайтириш бўйича катта иш ларни бош лади. 
Шу сабабли унинг маъмурияти бир катор зарур бўлган маблагларни 
ҳомий таш килотлар ва шахслардан олиб, табиатни мухофаза килиш 
ва бош ка шу каби сохаларга сарфлади.
Республикачиларнинг таш ки сиёсати анча муваффакиятлирок 
эди. Буш маъм уриятининг Америка китъасидаги фаолияти АҚШ да 
маъкулланди ва қўллаб-кувватланди. 1989 йил декабрда генерал 
М. А. Норчеги реж имини агдариш ва сайланган хукуматни куллаб- 
кувватлаш максадида А Қ Ш кўш пнлари П анамага киритилди. Ғ арбий 
ярим шар мамлакатларииинг иктисодий ҳамкорлиги ривожланди. 
1990 йилда “У мумамерика таш аббуси’’ - карзларни ўзаро хисоблаш 
ва келишув катнаш чилари ўртасида божхона тўловларини бекор 
килиш йўли билан Америка давлатлари иқтисодиётига инвестиция 
(сармоя) киритиш ва савдони кенгайтириш га каратилган чора-тад- 
бирлар ўзининг ам алий боскичига ўтди. А ҚШ , Канада, М ексика
306


ўртасида эркин савдо муносабатлари тўғрисида Ш имолий Атлантик 
келиш увини қабул қилиш тўғрисидаги музокаралар муваффақиятли 
ўтди.
Ж. Буш халқаро кескинликни ю мшатиш ва “совуқ уруш"' асорат- 
ларини бартараф этиш сиёсати ни олиб борди. Унинг С С С Р рахбари 
М. Горбачев билан биринчи учраш уви 1989 йил декабр ойида бўлиб 
ўтди. АҚШ томонидан таклиф қилинган ва 21 банддан иборат 
бўлган С овет-А м ери ка муносабатларини ривож лантириш дастури 
деярли тўла кабул килинди. Кейинчалик. С С С Р парчаланиб кетгач, 
Россия Ф едерацияси рахбарлари билан бўлган бир қатор учраш ув- 
ларда иккала мамлакат муносабатига салбий таъсир кўрсатиб келган 
бир катор бахс-мунозарали масалалар АҚШ фойдасига хал килинди. 
АҚШ томони С С С Рнинг жаҳон иктисодистига тўлик қўш илиш ига 
ёрдам бераж агини ваъда килди. Айни пайтда, Гарбий Европадан со­
вет ва Америка қўш инларини қисман чиқариш , қуролланиш ни на- 
зорат кили in ва Европада хавф сизликнинг янги тизим ини яратиш да 
ЕХҲК (1975 й.) роли ни ош ириш хаки да музокаралар олиб борилди. 
АҚШ маъмуриятининг фаол иш тироки остида Ш аркий ва Гарбий 
Германияиинг қўш илиш и масаласи мухокама килинди. Кўп томон- 
лам а олиб борилган музокаралар натижасида 1990 йил 12 сентябр- 
да Москва шахрида Шартнома имзоланди. Унга кўра, СССР НАТО- 
нииг тўла ҳуқуқли аъзоси сифатида ягона Германияни туз и ш га ро- 
зилик билдирди. 1990-1991 йилларда ги музокаралар натижасида 
Европадаги Қуролли Кучларни хамда оддий ва стратегик хужумга 
мўлжалланган куролларни кенг миқёсда кисқартириш тўгрисидаги 
Ш артномалар тузилди.
1991 йил II сентябрда А Қ Ш нииг 41- П резиденти ўзининг 
“Янги дунё тартиби” мавзуидаги иуткини А мерика халқи эътибо- 
рига хавола килди. Бу нуткида инсоният коммунизм ва у тугдирган 
дахш атли хавф - ядро уруш и тахдидидан қутулгани, аыа энди 
том маънодаги “янги дунё”ни барпо этиш имконияти тутулгаии 
тугрисида гапирди. Бушнинг фикрича. одамлар охир-окибат дем ок­
ратия энг маъкул бош карув у сули эканини туш униб етишди. АҚШ
Ҳукумати 1990 йилда Қувайтга хужум ую ш тирган И роққа карши 
Гарб давлатлари коалициясини тхдди ва унинг устидан енгил галаба 
қозонди. С С С Рнинг тугатилиш и ва М Д Ҳ нинг таш кил топиш и жаҳон 
сиёсий хариталарини ўзгартириб юборди. АҚШ да янги шароит- 
да ягона “ қудратли давлат” эканликларини уқтириш бош ланди. Бу 
океан ортида сиёсат борасида исталган ф икрни олга суриш кайфия-
307


тин и келтириб чикарди. Бу тенденция кўпрок А Қ Ш нинг Ироққа 
карши давлатлар коалиция с и да б о т харбий куч сифатида май до li­
ra туш иб, оз тало(|)ат билан Ф орс кўрфазидаги 1991 йилги жангда 
ғолиб чиқанлигига асосланарди. М аълумки, Хитойда 1989 йилдаги 
талаба ёш ларнинг ти нчлик намойиш лари бўлиб утди. Уларга карши 
хукумат ш афкатсизлик билан чоралар кўрди, кўплаб киш илар ҳалок 
бўлди, турмаларга таш ланди. Ж. Буш хукумати Хитой вокеаларига 
аралаш мади. Инсон ҳукукларининг бузилиш га карши чоралар, яъни 
иктисодий санкцияларни кўлламади. Уз навбатида, бу Ж .Б уш маъ­
муриятига нисбатан А ҚШ да кенг ж амоатчиликнинг норозилигига 
сабаб бўлди.
1992 йилда бўлиб ўтган П резидент сайловларида республика­
чилар маглубиятга учради. Д емократлар республикачиларнинг 
кийинчиликларидан усталик билан фойдалана олди ва Д емократлар 
партияси вакили Уильям Ж ефферсон Клинтон О к у й хўж айинига ай- 
ланди. Унинг галабасини таъминлаган эпг мухим омиллардан бири 
шу эдики. у дем ократик партиянинг қиёфасини тубдан ўзгартирди, 
мамлакатда туб демократик ислохотларпи утказиш ни ваъда килди. 
“Рейганомика”нинг мафкуравийлаш ган принципларидан воз кечган 
Клинтон уз партиясининг анъанавий ш иорларидан узоклаш иш ни 
афзал кўрди. Клинтон республикачиларнинг бир катор маш хур ши- 
орлари, жумладан, федерал бюджетни мувозанатга келтириш маж- 
буриятини ўзлаш тириб олди. М арказлаш гаи сиёсатга таянган холда. 
демократлар, умуман олганда, мамлакат ижтимоий ва иктисодий 
хаётида давлат аралаш уви тизими асосларини яратган Рузвельт-Кен­
неди анъаналарига содик колди. Клинтон янги “иктисодий фалса- 
фа’" йўлини эълон килди. Бунда давлатнинг социал функцияси тўла 
сақланади, аммо у гакчилликсиз молиялаш йўли билан амалга оши- 
рилиш и керак эди. Айни пайтда. Клинтон ва унинг тарафдорлари 
фукароларнинг шахеий таш аббусини куллаб-кувватлаш . бозор прин- 
ципларини амалга ош ириш учун кулай ш ароитлар яратиш , согликни 
саклаш . ижтимоий химоя ва шунга у.хшаш сохаларни ислох килиш 
тугрисида ваъдалар билан чикди.
К линтоннинг энг мухим ш иорларидан бири А Қ Ш нинг дунё 
микёсидаги пеш кадамлигини таъм инлаш учун икгисодиётнинг гул- 
лаб-яш наш и ва ички баркарорликка эриш иш га даъват килиш дан 
иборат эди. Бу ваз ] ни амалга ош ириш да асосий роль давлатга топ­
ширилди. давлат эса бозорни тўлдиради, эркин рақобат коидаларини 
белгилайди. Клинтон маъмуриятининг иктисодий стратегияси бюд-
^


ж ет тақчиллигини камайтириш , одамларга сармоя орттириш , хори- 
ж ий бозорларга чиқиш имкониятларини кенгайтириш га қаратилган 
эди. Клинтон маъмурияти аввал иқтисодиётни барқарорлаш тириш га, 
кейин уни барқарор ривож лантириш га эриш ди, бу эса, уз навбатида, 
иш уринларининг кескин ош иш ига, инфляциянинг қисқариш ига, 
ахолининг харидорлик қобилиятининг яхш иланиш ига олиб келди. 
By ва бир катор бош қа омиллар К линтонга 1996 йилдаги сайловлар- 
да яна галаба килиш га имкон берди. К линтонннинг иккинчи муддат- 
даги П резидентлик даврида бир катор ш ов-ш увли гаплар таркалди 
ва сал бўлмаса, уни импичментга, яъни суд аралаш уви билан Пре­
зидентлик лавозимидаи четлатиш га олиб келиш хавфипи тугдирди. 
Икки П резидентлик муддатида Б. Клинтон харбий харажатларни 
анча қисқартирди хамда бир катор ижтимоий даетурларнинг сама- 
радорлигини ош ириш га эриш ди. Шу йўл билан социал таъминот- 
га каратилган харажатларни нслоҳ қилиш йўлини тутди. Ҳукумат 
тепасида демократлар турган вактда. А Қ Ш да 20 миллион янги иш 
ўринлари яратилди. 1998 йилдан бош лаб Қўшма Ш татлар ижобий 
(м усбат) бю джет сальдосига эриш ди. Бир неча ўн йилликлар да­
вомида илк бор федерал хукумат даромадлари харажатлардан оша 
бош лади. Б. Клинтон 2000 йил 27 январдаги мамлакатдаги вазият 
тўғри си да К онрессга йўллаган мактубида сармояларни яқин ўн беш 
йил давомида миллий карзларни тўлаш га сарфлаш ни таклиф килди.
Клинтон м аъмуриятининг иқтисодиётдаги мухим ю гуги пулнинг 
қадрсизланиш ж араспиии икки бараварга сскинлаш тириш га эриш и- 
гани бўлди, бу ам ерикаликларнинг юкори дараж адаги турмуш тар- 
зини сақлаб қолиш га имкон берди. Бюджет тақчиллигини харбий 
харажатларни қисқартириш йўли билан бартараф этиш га эришилди. 
Ҳарбий мақсадлар учун маблаг ажратиш 1998 йилда федерал бюд- 
ж етнинг 16% ини таш кил этди. Натиж ада хукуматнинг ижтимоий 
харажатлари харбий харажатларга Караганда уч баравар кўп бўлди. 
Ҳукумат дастурларида узлуксиз техналогик инқилобни бошдан ке- 
чираётган иктисодиёт ш ароитида ишчи кучларининг юкори мала- 
кавий дараж асини таъм инлайдиган мухим омил - таълим соҳасини 
қўллаб-қувватлаш га эътибор қаратилди. Клинтон даврида федерал 
бю джет фан сохасидаги барча хараж атлариинг учдан бир қисмини 
(бу микдорнинг ярмиии эса фундаментал тадқиқотлар учун) ўз зим- 
масига олганди.
Клинтон маъмуриятининг таш ки сиёсий стратегияси иктисодий 
салохиятга, самарали харбий техника янгиликларига, телевединие.
309


кино. И нтернет оркали эр и шил га н маданий-ахборот сохаларидаги 
муваффакиятларга таянган холда олиб борилди ва А Қ Ш нинг “дунё 
йулбош чиси’’ сифатидаги ролини сақлаш га асосланди. 1993 йилдан 
бош лаб Ш имолий А мерика мамлакатлари Эркин Савдо М интакаси 
(НАФТА)ни тузиш тўгрисидаги келишув кучга кирди. 1994 йилда 
АҚШ Президенти таш аббуси билан “А мерика китъаси Эркин Сав­
д о М интакаси” (ТАФТА)ни тузиш тугрисида карор кабул килинди. 
А Қ Ш О сиё-Тинч океан иктисодий хам ж амиятида фаол ишти- 
рок этди. Янги “Евроатлантик бозор”ни яратиш реж алари ишлаб 
чиқилди.
Шу билан биргаликда, харбий кучга гая ниш АҚШ таш ки сиёса­
ти нинг асосий воситаларидан бири бўлиб колди. 90- йиллар боши- 
да Ракетага карши мудофаа (РҚМ - DAR) чораларини ривож ланти­
риш д асту р и га эъ ти б о р кар аги б , С тр атеги к м удоф аа таш аб б у си
(С М Т - $В1)дан воз кечди. А мм о 1998 йилда Ҳиндистон ва Покис- 
тонда ядро куроли, Эрон ва Ш имолий Кореяда ўртача узокликдаги 
ракеталар синовининг ўтказилиш и П резидентнинг Ракетага Карши 
Мудофаа чораларига бўлган муносабатини ўзгартириш га мажбур 
килди. 1999 йилда Клинтон харбий хараж атлариинг ош ирилиш и ва 
харбий қуролларнинг янги турларини яратиш хақида гапирди. 1991 
йилнинг ноябрида Америка Қўшма Ш татларининг Президенти Билл 
Клинтон олмон халкини ва Германияни иккига бўлиб турган “ Бер­
лин девори” ўртадан олиб таш ланганлигинииг 10 йиллиги муноса- 
бати билан бир вактлар узи таъли м олган Ж орж таун университе- 
тида (Колумбия округи) нутк сўзлади. М аъруза “совук уруш ” сиё- 
сатидан кейинги дунё, Берлин девори н и н г кулаш и боис юз берган 
узгариш лар, янги аср араф асидаги халкаро ум ум ий вазият хамда 
К ўш ма Ш татларнинг учинчи м и н г йилликдаги энг м ухим вази- 
ф аларига багиш ланди. Нотик Америка Қўш ма Ш татлари манфаат- 
ларидан хамда анъанавий америкача кадриятлардан келиб чиққан 
ҳолда, “яхлит, баркарор, демократик Европа ни юзага келтириш'" 
борасидаги саъй-харакатларни кенг шархлади, ам ерикалик талаба- 
ларга Берлин деворига ўхшаш тем ир панж арага ўралиб олган ком- 
мунистик дунёдаги хакикий ахволни туш уитириб бериш га харакат 
килди. Унинг фикрича, А мерика янги асрда хам ўзининг “анъанавий 
лидерлик макомини” саклаб колиш и ва дунё иш ларига шу макомда 
бош чилик қилиш и керак.
Бирок К линтоннинг таш ки сиёсий фаолияти танкидий фикрлар- 
ни хам келтириб чикарди. Унинг Россия. БМТ, Якин Ш арк мамла-
310


катлари билан муносабати, АҚШ Қуролли Кучларининг хориждаги 
тўқнаш увларда қатнаш ганлиги танқид остига олинди. Халкаро Ва­
лю та Ф онди (ХВФ ) мутахассисларининг фикрича, XX аср охири­
да АҚШ иқтисодиётида зўриқиш аломатлари сезила бош ланди ва 
иқтисодий инқирознинг муқарарлиги кўзга таш ланди.

Download 16,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish