дан карам килиб кўйди. А Қ Ш нинг Европа давлатлар и га “ Маршалл
рсж аси”ии кабул килдириш дан асосий максади бу мамлакатларда юз
бериш и мумкин булган иж тимоий-сиёсий ўзгариш лариинг олдини
олиш ва Европада вазиятни ўзи хохдагандай кўриниш да баркарор
саклаб туриш дан иборат эди. Бу масалада АҚШ хак эди, агар “ М ар
шалл режаси "га мувофик йўл тутилмаганда, бу мамлакатларда сўлга
бурилиб кетиш хавфи хам йўк эмас эди.
Трумэн Германия масаласидаги 1945 йилги Қрим ва Потсдам
Конференцияси карорларини
купол равиш да бузиб, Германиянинг
иктисодий, сўнг сиёсий жихатдан булиниб кетиш ига ўз хиссасини
кўшди. А Қ Ш нинг Узок Ш аркдаги сиёсати ошкора реакцион ва та-
жовузкорлик сиёсати эди. АКШ Хитой халкининг миллий-озод-
лик курашини бўгиб, чан кай ш ичиларни хар томонлама кўллаб-
кувватлади. 1946 йил 4 ноябрда Трумэн маъмурияти Чан Кай Ши
хукумати билан “Д ўстлик савдо алокалари ва денгизда кемалар
катнови тугрисида" тенгсиз Ш артнома тузди. Чан Кай Ш ига 6 млрд
доллардан ортик ҳаж мда
харбий м атериаллар юборди, 166 та го
миндан дивизияси куроллантирилди. 757 та харбий ва ёрдамчи ке
малар. 1720 та харбий самолёт, мингдан ортик маслаҳатчилар юбо-
рилди. Бирок АКШ 1947 йил апрелда ўз кўш инларини Х итойдан
олиб чикиб кетиш га мажбур бўлди. 1945 йил сентябрида АКШ япон
қўш инларини қуролсизлантириш бахонаеида ўз кўш инларини Жа-
иубий Кореяга киритди. 1945 йил декабрда М осквада булган Буюк
давлатлар Ташки иш лар министрлари Кенгаш ининг Кореями бир-
лаш ган мустакил давлатга айлантириш тўғрисидаги карорини бу
зиб, ўз қўш инини олиб чикиб кетмади ва Ж анубий Кореями ўз плац-
дармига айлантирди. Ж анубий Кореяда америкапараст қўғирчоқ Ли
Син М ан хукумати тузилгандан кейин, А ҚШ ўз кўш инини Я понияга
олиб чикиб кетди.
А ҚШ Якин ва Ў рга Ш аркда ўз мавқеини яхш илаб олиш хам да бу
худуднинг бойликларига эга бўлиш учун зўр бериб харакат килди.
Бу борада А Қ Ш -А нглия рақобати кескин туе олди. АҚШ Баҳрайн
оролларидаги (Ж анубий Эрон) нефть корхонасини ва собик А н гл и я-
Эрои нефть компаниясини ам алда ўзига каратиб олди. Саудия Ара-
бистонида А Қ Ш нинг “Арамко” нефть концерни тузилади. Бу кон
церн факат 1951 йилнинг ўзида 300 млн доллар фойда олди. Якин
ва Ў рта Ш арк нефть бойлигининг деярли 50% и АКШ ники бўлиб
колди. Я нги таш кил топгаи Исроил давлати Якин ва Ў рта Ш аркдаги
(вотчина) мулкига айланди. АКШ мазкур мулки орқали
Якин ва
290
Ў рта Ш аркда ўз сиёсатини амалга ош ира бош лади (ҳозирги вақтда
хам шу сиёсат давом этиб келмокда).
АҚШ бош чилигида 1947-1948 йилларда булган паиамерика
конференциялари паиамерика харбий-сиёсий блокини расмийлаш -
тирди. сўнгра Америка давлатлари таш килоти турилди. Бу таш ки-
лотда АҚШ ҳукмрон бўлиб қолди. 1948 йил мартида Брюсселда
А К Ш нинг таш аббуси билан беш давлат: Англия. Ф ранция. Бельгия.
Иидерлаидия ва Л ю ксембург давлатларининг Ғарбий Иттифоқи т \-
зилди. АҚШ 1949 йил 4 апрелда Ваш ингтонда янги йирик харбий
блокни - 12 давлатдан (АҚШ , Англия, Ф ранция, Канада.
Бельгия ва
бош калардан) иб(.|рат агрессив Ш имолий Атлантик блок (Г1АТО)ии
тх'зди. Д астлаб, НАТО блоки 12 мамлакагни ўз ичига олган бўлса,
кейинчалик яна учта мамлакат унинг аъзоларига айланди. 1982 йил
да эса И сланиянинг аъзо бўлиш и билан унинг аъзоларининг сони 1 б
тага етди. Социализм системаси емирилгандан кейин, бу блокнинг
сафи кенгайиб, аъзолари сони 28 тага стди.
1951 йилда кабул килинган "‘Х авфсизликни бирга таъминлаш
гўгрисида'’ги Қонунга мувофиқ. АҚШ Европадаги иггифокчиларини
зўр бериб қуроллантириш га маблаг ажратди. Хитой халқига қарши
гоминдончиларни кўллаб-к\ вватлади. ХХРни тан олмади. 1950 йил
ию нида АҚШ қўш ннлари Тайвань ва Пэнхуледао (П ескадор)
орол-
ларини босиб олди. Тайван чан кай ш ичиларнинг қароргохига ай
ланди. АҚШ 1950 йил 25 июнда Ж анубий Кореядаги Ли Син Ман
хукуматининг Корея Х алқ Д ем ократик Республикасига бошлаган
фуқаролар уруш ининг илхомчиси бўлди. Бу уруш А Қ Ш -С С С Р
ўртасидаги муносабатларии янада ёмонлаш гирди. Я пониядаги ок-
купацион кучларнинг бош қўмондони М акартур 1949 йилда “ поли
ция захира корпуси'’ ва “фуқаро полицияси” кўриниш ида 250 минг
киш илик япон армияеипи тузди. Яиоиияда Ҳ арбий-ҳаво ва Ҳарбий-
денгиз флоти тиклана бош лади. 195 1 йил сентябрида Сан-Ф ранциско
конферснциясида Япония билан тузилган сепарат Сулх Ш артнома-
сининг АҚШ —Англия лойиҳаси. сўпг Америка қўш инларининг муд-
датсиз Я понияда қолиш ини кўзда тутган хамда Япоиияии янада асо-
ратга солган “М удофаани биргаликда таъмиилаш да ёрдам кўрсатиш
тўгрисида’" А м ерика-Я пония харбий Ш артномаси тузилди. Япония,
хусусан, унинг О кинава ороли А Қ Ш нинг Узок Ш аркдаги харбий-
стратегик базасига айланди. Я понияда
уруш ж иноятчилари озод
килинди. 1951 йил сентябрида Трумэн маъмурияти таш аббуси билан
Сан-Ф ранциско конферснциясида “Тинч океан хавфеизлиги Пакл и”
291
ниқоби остида АҚШ . А встралия ва Я нги Зелландиядан иборат янги
харбий иттифок (Al I310C) тузилди. Трумэн маъмуриятинимг “совук
муносабатлар уруш и” ва харбий блоклар тузиш сиёсати. айниқса,
Кореяда бош лаган уруш Амсрикада, шунингдек, халкаро майдонда
кенг жамоатчиликни норози килди.
Н егрлар энг огир иш ларни баж арсалар-да,
ок танли иш чилардан
2 хисса кам иш хаки олардилар. 11егрларга нисбатан ирқчилик сиёса
ти: хўрлаш, тахкирлаш , негрларнинг хак-хукукларини чеклаб куйиш.
негрларни ок танлилардан аж ратиб кўйиш (сегрегация) авж олиб
кетди. Негрларга, барча прогрессив кучларга нисбатан гангстеризм,
таъкиб - ж азо чоралари кучайтирилди. Реакцион фаш истик таш ки-
лотлар: ‘"Ку-Клукс К лан”, “Америка легиони”. “О к танли фукаролар
Кенгаши” ва бош калар авж олди. Негрларга карши иркчилик давом
этди. 1947 йилда П резидент хузурида олий маслаҳат органи - М ил
лий Х авфсизлик Кенгаши тузилди. Ў ш а
йили М арказий разветка
бош кармаси барпо этилди.
Do'stlaringiz bilan baham: