Ў збе к и с то н рес п у бл и к аси олий ва ўрта м ахсус та ъ ли м вазирлиги


Уруш дан кейин таш қи сиёсатдаги ўзгариш лар



Download 16,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/105
Sana24.02.2022
Hajmi16,26 Mb.
#221521
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   105
Bog'liq
Eng yangi tarix (1945-2010 yillar) Kichkilov H.

Уруш дан кейин таш қи сиёсатдаги ўзгариш лар
Ҳукмрон доиралар мавқеидаги ўнг томонга бурилиш, хусусан, 
таш қи сиесат сохасида хам кўзга яккол таш ланди. Бу уруш нинг ту­
га ш и араф асидаёқ антигитлер коалицияси давлатлари ўртасидаги ке­
лиш мовчиликлар тобора ўсиб бораётган пайтда яккол намоён бўлди. 
Уруш туганш билан, бу қарама-қарш иликлар хаммага ошкор бўлиб 
колди. Бу қарама-қарш иликларнинг кескинлаш уви аввал коалиция- 
н и н гам ал д а парчаланиш ига, кейин "совуқуруш "н и н г бош ланиш ига 
олиб келди. Бу масалада таш аббус А Қ Ш томонида бўлди. "С овук 
уруш ” ва унинг натижасида ю зага келган “куч ишлатиш нуқтаи иа- 
заридан", “кучлар мувозанатини сақлаб туриш ", “ялпи уруш олиб 
бориш " ва бош қа шу каби таш ки сиёсий доктриналар халкаро ке- 
скинликнинг кучайиш ига ва янги жахон уруш и хавфининг пайдо 
бўлиш ига олиб келди. “Совук уруш " сиёсати доирасида Трумэн 
таш қи сиёсатда хавфли қадамлар таш лади ва бир катор таш аббус- 
ларни кабул килди. Улар таркибида “Трумэн доктринаси" ва “М ар­
шалл реж аси" хам бор эди. “Трумэн доктринаси"нинг бош максади 
“коммунизмни тийиб қўйиш " ёки, соддарок килиб айтганда, СССРга 
қарши ҳаракат килиш, барча чоралар билан Греция ва Туркияда сўл 
кучларнинг хукумат тепасига келмаслиги учун СССР таъсирини йўк 
килиш дан иборат эди.
“Ж. М арш алл (ўш а пайтдаги давлат котиби) реж аси”га кўра, 
А Қ Ш ўзининг Европадаги иттиф оқчиларига уруш пайтида иш- 
дан чиққан иқтисодиётни қайта тиклаш га ёрдам .бериши керак эди. 
“М арш алл реж аси" амал қилган (1948-1952) даврда АҚШ жуда 
ката микдордаги маблаг - 12,5 млрд долларни Европа мамлакатла­
ри иқтисодиётига сарфлади ва бу мамлакатларни иқтисодий томон-
289


дан карам килиб кўйди. А Қ Ш нинг Европа давлатлар и га “ Маршалл 
рсж аси”ии кабул килдириш дан асосий максади бу мамлакатларда юз 
бериш и мумкин булган иж тимоий-сиёсий ўзгариш лариинг олдини 
олиш ва Европада вазиятни ўзи хохдагандай кўриниш да баркарор 
саклаб туриш дан иборат эди. Бу масалада АҚШ хак эди, агар “ М ар­
шалл режаси "га мувофик йўл тутилмаганда, бу мамлакатларда сўлга 
бурилиб кетиш хавфи хам йўк эмас эди.
Трумэн Германия масаласидаги 1945 йилги Қрим ва Потсдам 
Конференцияси карорларини купол равиш да бузиб, Германиянинг 
иктисодий, сўнг сиёсий жихатдан булиниб кетиш ига ўз хиссасини 
кўшди. А Қ Ш нинг Узок Ш аркдаги сиёсати ошкора реакцион ва та- 
жовузкорлик сиёсати эди. АКШ Хитой халкининг миллий-озод- 
лик курашини бўгиб, чан кай ш ичиларни хар томонлама кўллаб- 
кувватлади. 1946 йил 4 ноябрда Трумэн маъмурияти Чан Кай Ши 
хукумати билан “Д ўстлик савдо алокалари ва денгизда кемалар 
катнови тугрисида" тенгсиз Ш артнома тузди. Чан Кай Ш ига 6 млрд 
доллардан ортик ҳаж мда харбий м атериаллар юборди, 166 та го­
миндан дивизияси куроллантирилди. 757 та харбий ва ёрдамчи ке­
малар. 1720 та харбий самолёт, мингдан ортик маслаҳатчилар юбо- 
рилди. Бирок АКШ 1947 йил апрелда ўз кўш инларини Х итойдан 
олиб чикиб кетиш га мажбур бўлди. 1945 йил сентябрида АКШ япон 
қўш инларини қуролсизлантириш бахонаеида ўз кўш инларини Жа- 
иубий Кореяга киритди. 1945 йил декабрда М осквада булган Буюк 
давлатлар Ташки иш лар министрлари Кенгаш ининг Кореями бир- 
лаш ган мустакил давлатга айлантириш тўғрисидаги карорини бу­
зиб, ўз қўш инини олиб чикиб кетмади ва Ж анубий Кореями ўз плац- 
дармига айлантирди. Ж анубий Кореяда америкапараст қўғирчоқ Ли 
Син М ан хукумати тузилгандан кейин, А ҚШ ўз кўш инини Я понияга 
олиб чикиб кетди.
А ҚШ Якин ва Ў рга Ш аркда ўз мавқеини яхш илаб олиш хам да бу 
худуднинг бойликларига эга бўлиш учун зўр бериб харакат килди. 
Бу борада А Қ Ш -А нглия рақобати кескин туе олди. АҚШ Баҳрайн 
оролларидаги (Ж анубий Эрон) нефть корхонасини ва собик А н гл и я- 
Эрои нефть компаниясини ам алда ўзига каратиб олди. Саудия Ара- 
бистонида А Қ Ш нинг “Арамко” нефть концерни тузилади. Бу кон­
церн факат 1951 йилнинг ўзида 300 млн доллар фойда олди. Якин 
ва Ў рта Ш арк нефть бойлигининг деярли 50% и АКШ ники бўлиб 
колди. Я нги таш кил топгаи Исроил давлати Якин ва Ў рта Ш аркдаги 
(вотчина) мулкига айланди. АКШ мазкур мулки орқали Якин ва
290


Ў рта Ш аркда ўз сиёсатини амалга ош ира бош лади (ҳозирги вақтда 
хам шу сиёсат давом этиб келмокда).
АҚШ бош чилигида 1947-1948 йилларда булган паиамерика 
конференциялари паиамерика харбий-сиёсий блокини расмийлаш - 
тирди. сўнгра Америка давлатлари таш килоти турилди. Бу таш ки- 
лотда АҚШ ҳукмрон бўлиб қолди. 1948 йил мартида Брюсселда 
А К Ш нинг таш аббуси билан беш давлат: Англия. Ф ранция. Бельгия. 
Иидерлаидия ва Л ю ксембург давлатларининг Ғарбий Иттифоқи т \-
зилди. АҚШ 1949 йил 4 апрелда Ваш ингтонда янги йирик харбий 
блокни - 12 давлатдан (АҚШ , Англия, Ф ранция, Канада. Бельгия ва 
бош калардан) иб(.|рат агрессив Ш имолий Атлантик блок (Г1АТО)ии 
тх'зди. Д астлаб, НАТО блоки 12 мамлакагни ўз ичига олган бўлса, 
кейинчалик яна учта мамлакат унинг аъзоларига айланди. 1982 йил­
да эса И сланиянинг аъзо бўлиш и билан унинг аъзоларининг сони 1 б 
тага етди. Социализм системаси емирилгандан кейин, бу блокнинг 
сафи кенгайиб, аъзолари сони 28 тага стди.
1951 йилда кабул килинган "‘Х авфсизликни бирга таъминлаш
гўгрисида'’ги Қонунга мувофиқ. АҚШ Европадаги иггифокчиларини 
зўр бериб қуроллантириш га маблаг ажратди. Хитой халқига қарши 
гоминдончиларни кўллаб-к\ вватлади. ХХРни тан олмади. 1950 йил 
ию нида АҚШ қўш ннлари Тайвань ва Пэнхуледао (П ескадор) орол- 
ларини босиб олди. Тайван чан кай ш ичиларнинг қароргохига ай­
ланди. АҚШ 1950 йил 25 июнда Ж анубий Кореядаги Ли Син Ман 
хукуматининг Корея Х алқ Д ем ократик Республикасига бошлаган 
фуқаролар уруш ининг илхомчиси бўлди. Бу уруш А Қ Ш -С С С Р
ўртасидаги муносабатларии янада ёмонлаш гирди. Я пониядаги ок- 
купацион кучларнинг бош қўмондони М акартур 1949 йилда “ поли­
ция захира корпуси'’ ва “фуқаро полицияси” кўриниш ида 250 минг 
киш илик япон армияеипи тузди. Яиоиияда Ҳ арбий-ҳаво ва Ҳарбий- 
денгиз флоти тиклана бош лади. 195 1 йил сентябрида Сан-Ф ранциско 
конферснциясида Япония билан тузилган сепарат Сулх Ш артнома- 
сининг АҚШ —Англия лойиҳаси. сўпг Америка қўш инларининг муд- 
датсиз Я понияда қолиш ини кўзда тутган хамда Япоиияии янада асо- 
ратга солган “М удофаани биргаликда таъмиилаш да ёрдам кўрсатиш 
тўгрисида’" А м ерика-Я пония харбий Ш артномаси тузилди. Япония, 
хусусан, унинг О кинава ороли А Қ Ш нинг Узок Ш аркдаги харбий- 
стратегик базасига айланди. Я понияда уруш ж иноятчилари озод 
килинди. 1951 йил сентябрида Трумэн маъмурияти таш аббуси билан 
Сан-Ф ранциско конферснциясида “Тинч океан хавфеизлиги Пакл и”
291


ниқоби остида АҚШ . А встралия ва Я нги Зелландиядан иборат янги 
харбий иттифок (Al I310C) тузилди. Трумэн маъмуриятинимг “совук 
муносабатлар уруш и” ва харбий блоклар тузиш сиёсати. айниқса, 
Кореяда бош лаган уруш Амсрикада, шунингдек, халкаро майдонда 
кенг жамоатчиликни норози килди.
Н егрлар энг огир иш ларни баж арсалар-да, ок танли иш чилардан 
2 хисса кам иш хаки олардилар. 11егрларга нисбатан ирқчилик сиёса­
ти: хўрлаш, тахкирлаш , негрларнинг хак-хукукларини чеклаб куйиш. 
негрларни ок танлилардан аж ратиб кўйиш (сегрегация) авж олиб 
кетди. Негрларга, барча прогрессив кучларга нисбатан гангстеризм, 
таъкиб - ж азо чоралари кучайтирилди. Реакцион фаш истик таш ки- 
лотлар: ‘"Ку-Клукс К лан”, “Америка легиони”. “О к танли фукаролар 
Кенгаши” ва бош калар авж олди. Негрларга карши иркчилик давом 
этди. 1947 йилда П резидент хузурида олий маслаҳат органи - М ил­
лий Х авфсизлик Кенгаши тузилди. Ў ш а йили М арказий разветка 
бош кармаси барпо этилди.

Download 16,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish