“ ИҚтисодий таълимотлар тарихи

 
 ХУЛОСА 
Х1Х асрнинг 70-йилларидан бошлаб иқтисодий таълимотларда принципиал янги 
йўналиш - 
маржинализм
ғоялари устундир, авалги классик мактаб вакилларининг 
фикрлари кескин танқидга учради, чунки амалий иқтисодиѐтда ўзгаришлар рўй берди. 
ХХ асрнинг бошларида эса неоклассик (яъни янги классик) ғоялари шакллана бошлади, 
бу маржинализм ғоялари ривожининг 2-босқичи деб қаралиши мумкин. «
Сиѐсий 
иқтисод
» дан анча фарқ қилувчи 
«Экономикс»
тушунчаси киритилади ва иқтисодиѐтга 
ѐндошув кескин ўзгарди. 
Неоклассик йўналишнинг асосий мафкурачиси А.Маршалл ҳисобланади, у 
«Экономикс» иборасини биринчи бўлиб муомалага киритди. Иқтисодиѐт фанинг асосий 
вазифасини «инсониятнинг нормал ҳаѐт фаолияти тўғрисидаги таълимот» деб баҳолайди. 
Классик мактабнинг принципиал ғоялари ҳимоя қилинади (эркин баҳо, рақобат, 
давлатнинг иқтисодиѐтга аралашмаслиги ва б.), аммо унга маржиналистик қоидалар 
қўлланилади. Қиммат ва баҳо шаклланиши ниҳоятда оригинал равишда кўрсатиб 
берилган, «қайчи тиғи» эффекти муҳимдир. Талаб ва таклиф чизиқларининг кесишган 
жойида баҳо аниқланиши, «Маршалл ҳочи» ниҳоятда катта аҳамиятга эга ва ҳозир бу 
қоида доимо қўлланилади. 
«Истеъмол ортиқчалиги», мўтадил баҳо, талабнинг эластиклиги, «репризентатив 
фирма» тўғрисидаги ғоялар фундаментал аҳамиятга эга. 
Америкалик Ж.Б.Кларкнинг қарашларида фаннинг асосий предмети «жамиятнинг 
барча даромадларини турли шаклдаги даромадларга ажратишдан иборат» деб қаралади. 
Фанни статика ва динамикага ажратади, «энг юқори (чегаравий) меҳнат 
унумдорлиги қонуни»ни киритади. 
Италиялик В.Парето иқтисодиѐтда умумий мувозанат муаммолар тадқиқотига 
эътибор беради. Математик аппаратдан унумли фойдаланиб, «бефарқлик эгри чизиғи» ни 
яратди. 
 
Таянч тушунча ва иборалар 
 

---

112 
Маржинализм; энг юқори (чегаравий) наф; ноѐблик; экономикс; субъектив-
психологик; иқтисодий либерализм; робинзонада усули; субъектив; спекуляция; 
неоклассика; А. Маршалл; «экономикс»; баҳо, талаб, таклиф; талаб эластиклиги; 
«Маршалл ҳочи»; «истеъмол ортиқчалиги»; «репрезентатив фирма»; Ж.Б.Кларк; 
«чегаравий нафлик»; «энг юқори унумдорлик»; статика ва динамика; В.Парето; 
«бефарқлик эгри чизиқлари»; «Парето оптимуми».