Toshkent axborot texnologiyalari universiteti e



Download 0,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/4
Sana08.12.2019
Hajmi0,68 Mb.
#28926
  1   2   3   4
Bog'liq
elektr zanjirlari nazariyasi


              

 

 



    O’ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLANISH AGENTLIGI 

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 

              

 

 



                                                                  

 

 



 

 

                                                                Elektr zanjirlar  



                                                                      nazariyasi kafedrasi  

 

 



 

 

 



ELEKTR ZANJIRLARI NAZARIYASI  

 fanidan kurs ishini 

bajarish uchun 

 

 



USLUBIY  QO'LLANMA 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Toshkent 2008 

 


 

 



SO'Z BOShI 

Mazkur  qo'llanma  2  –  kurs  talabalari  uchun  tayorlangan  bo'lib, u  "Elektr  zanjirlari 

nazariyasi"  fanining  2  -qismi  bo'yicha  kurs  ishini  bajarishni  ta'minlash  maqsadida  ishlab 

chiqilgan. 

Kurs  ishi  4  ta  yakka  tartibli  topshiriq  (masala)  dan  iborat  bilib,  bu  topshiriqlar 

semestr  davomida  talabalar  tomonidan  mustaqil  bajariladi.  Talaba  ma'ruza  va  amaliy 

mashg'ulotlardan  olgan  bilimini  topshiriqlarni  bajarish  yili  bilan  mustaxkamlab  borishi 

nazarda tutilgan. Barcha topshiriqlarning shimoyasi natijalari bo'ycha sinov daftarchasiga 

kurs ishidan natijaviy baho qo'yiladi. 

Topshiriqlar  va  ularning  yechimlari  EZN  kursining  I  -  qismidagi  kabi  standart 

formatli  varaqning  faqat  bir  tomoniga  to'ldirilib,  qattiq  muqova  ichiga  birlashtiriladi. 

Hisob  jadvallari  va  sxemalari  raqamlab  ko'rsatiladi.  4  topshiriq  bajarilib,  shimoya 

qilingandan so'ng, saqlash uchun o'qo'tuvchiga topshiriladi. 

Har bir topshiriqni bajarishni boshlashda variant raqami, guruhning  raqami hamda 

zanjir  parametrlarini  ko'rsatish  lozim.  Topshiriqning  barcha  bandlari  bajarilishi  va  bu 

bandlar mos raqamlar bilan belgilanishi lozim. 

   

 Kurs  ishini  bajarishda  talabalarga  ma'ruza  konspektlaridan  hamda  adabiyotlardan 



foydalanish tavsiya etiladi. 

  

Mazkur  qo'llanma  o'zbek  tilida  EZN  kafedrasi  o'qo'tuvchilari  Davidov  S.R., 



Tilaganova V.A., Gayubov Sh.N., tomonidan ishlab chiqilgan.  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

I – topshiriq. 



I – tartibli elektr zanjirlarda itish jarayonlarini klassik 

va operator usullari bilan hisoblash. 

 

I.1. N – variant raqami bo'yicha (N – talabalarning gurush jurnalidagi tartibi) sxema 



tanlang va uning elementlari qiymatlarini hisoblang.  

(Sxema I. I-rasmda keltirilgan) 

),

(

K



M

E



 

 


В

),



10

(

K



M

I



 





мА

2



1

K

M

R



 , 



кОм

        



,

4

2



K

M

R



  



кОм

),



I

(

3





K

M

R

 





кОм







2



2

K

M

L





мГн

2



K

M

С





мкФ

 



bu yerda M – guruh nomerining oxirgi raqami; 

 K = 2- TT va KT fakulteti uchun; 

 K = 4 TUT fakulteti uchun; 

 K = 6 RRT fakulteti uchun; 

 K = 8 maxsus fakultet uchun. 

I.2.Reaktiv elimentlardagi o'tish toki va kuchlanishini klassik usulda hisoblang. 

I.3. Zanjirning vaqt doimiysini hisoblang. 

I.4. Vaqtning quyidagi qiymatlarida: 

1) 

0



t

                    2) 

2





t

                               3) 



t



 

4) 


2



t

                   5) 

3



t

                               6)

4



t

 

I.5. O’tish toki va kuchlanishi grafiklarini chizing. 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



 

 



 

 



 

 



 

 



 



 

 



 

 



 

10 


 

11 


 

 

12 



 

 


 

 



    

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

13 


 

 

14 



 

15 


 

 

16 



 

17 


 

 

18 



 

19 


 

 

20 



 

21 


 

 

22 



 

23 


 

 

24 



 

 

 



 

 

 



 

Hisoblash uchun namuna. 



1)boshlang'ich  ma'lumotlar: N =24  va guruh A-200 bo'lganda: 

I = 10 Ma,     R1=2 kOm,               R2=1kOm,        R3=4kOm,        S=4mkF. 

 

 

 



 

 

 



 

 

мирсилчрмовплжывр 



 

 

                             



                                           1.2– rasm.   Tekshiralayotgan sxema 

 

2)reaktiv elementlardagi o'tish toki va kuchlanishini hisoblaymiz. 



DIQQAT!  R  L  zanjir    uchun  hisob  induktivligidagi  tokni  aniqlashdan  RC  zanjir 

uchun sig'imdagi kuchlanishni aniqlashdan boshlanadi. 

         Ko'rilayotgan  zanjir  RC  zanjir  bo'lgani  sababli,  hisobni  sig'imdagi  kuchlanishni 

anilashdan boshlaymiz. Buning uchun hisobni qo'yidagi tartibda olib boramiz: 

a) reaktiv eliment va real manbaga ega bo'lgan ekvivalent sxema  

(kommutatsiyadan keyingi) ning  parametrlarini  hisoblash; 

b) sxemening differintsial tenglamasini tuzish; 

v) differentsial tenglamani yechish; 

g) kommutatsiyagacha bo'lgan sxema uchun sirimdagi boshlangich  

kuchlanishni aniqlash maqsadida zanjirni hisoblash;  

d) integrallash doimiysini aniqlashyu. So'nggi to'rt bosqich klassik usulga xos dir.  

          2.I  Kommutatsiyadan  keyin  hosil  bo'lgan  sxemani  (I.3a-rasm),  ekvivalent  manba 

usuliga  asosan,  real  manba  va  reaktiv  elementdan  iborat  bilgan  (I.3b-rasm)  ekvivalent 

sxema bilan almashtiramiz.  

     

   


 

 

 



 

      A sxema qismi 

                                                                                                     

 

I.3-rasm. Kommutatsiyadan keyingi tekshirilayotgan zanjir. 



                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

R

э



  va  Е

э

  parametrlarni  reaktiv  elementga  ulangan    A  sxema  qismidan  topish 



mumkin.  Bu 1.4-rasmda ko'rsatilgan. 

Е

э 



 E.YU.K. ni va m n  uchlar orasidagi  υ si kichlanishidek aniqlaymiz. 

Kontur toklar usulida foydalanamiz. 

i



n

 



R

э

 



E

э 

 



а) 

б) 

I

11 



 


 

         1.4.-rasmga asosan quyidagini yozamiz: 



 

      


          

В.

3



11,4

4

2,857



R

I

U



E э

мA;


 

2,857


4

1

2



2

10

R



R

R

R



I

0;

R



J

)

R



R

(R

I



3

11

XX



3

2

1



1

11

3



2

1

11















I

 

 



 

 

 



 

 

 



 

1.4-rasm. Ekvivalent generator parametrini aniqlash uchun 

sxema. 

 R

э



  qarshilikni  passiv  N  sxema  qismining  m  va  n  uchlari  orasidagi  qarshilik 

ko'rinishida olamiz (bu qism A sxema qismidagi tok manbalarini qisqa tutashtirish orqali 

hosil qilinadi). Bu holda zanjirning ekvivalent qarshiligi quyudagiga teng. 

Ом

 



1,71

2

3



4

1)

(2



4

R

R



R

)

R



(R

R

R э



3

2

1



2

1

3









2.2  Ekvivalent  sxemani  (I.3b-rasm)  tasvirlovchi  diferentsial  tenglama  tuzamiz. 



U

R

+U



C

=E

Э



,bu yerda 

            

C

R

Э



c

Э

d u



u

= R


i = R С

d t


      yoki           

C

Э

C



Э

d u


R С

+ u = E


d t

 

                                                               



2.3 Yechimini quyudagi ko'rinishda qidiramiz. 

U

c



=U

см

+ U



 

Majburiy  tashkil  etuvchi  bir  jinsli  bo’lmagan  diferentsial  tenglamani  xususiy 



yechimi ko'rinishida qidiriladi: 

     


c п p

Э

c п p



Э

d u


R

С

+ u



= E

d t


 

Bu tashkil etuvchi birinchi qism ko'rinishi kabi, ya'ni U

см

=const bilishi kerak. Oxirgi 



tenglamadan quyidagi kelib chiqadi: 

U

см



=E

э

=11,43 V,   







0

dt



du

cm

                                                                                   

Erkin  tashkil  etuvchi  bir  jinsli  diferentsial  tenglamaning  umumiy  yechimini 

ko'rinishda qidiriladi: 

0





сэ

сэ

э

u

dt

du

С

R

 

Unga mos keladigan xarakteristik tenglama quyudagi kirinishda bo'ladi: 



 

R



э

·S·R+I=0 

bundan 

1

6



3

2

,



146

10

4



10

71

,



1











c

I

С

R

I

Р

э

 



 

Erkin tashkil etuvchini quyidagi kirinishda yozish mumkin: 



t

pt

сэ

e

A

e

A

u

2

,



146





 

 

bu yerda A-no'ma'lum integrallash doimiysi. 



Umumiy yechim quyidagi kirinishda yoziladi: u

с

(t) =  11,43+Ae



-146,2t

 

2.4 Kommutatsiyagacha sxema I.5-rasmda ko'rsatilgan kirinishda edi. 



 

 

  



 

I.5-rasm. Kommutatsiyagacha bo'lgan zanjirning ekvivalent 

sxemasi. 

O'zgarmas tok sigimi orqali oqmaydi, shu sababli R

2

 dagi kuchlanish pasayishi 0 ga 



teng.  Bundan  kelib  chiqib    S  dagi  kuchlanishni  R

1

  dagi  kuchlanishga  teng  deb 



hisoblaymiz: 

U

c



(0)=I R

1

=10.2=20 V 



   2.5 Boshlangich shartlardan foydalanib,integrallash doimiysi  

A ni topamiz: 

U

c

(0)=11,43 +A=20 V 



A=8,57 V 

Yechimni aniqlaymiz:  

U

c

=11,43 + 8,57e



-146,2t

  V. 


Sirimdagi tokni aniqlaymiz: 

dt

du

c

I

c

C

 =-410



-6

 8,57146,2 e

-146,2t

=-5,01e


-146,2t

 mA 


      3)vaqt doimiysini hisoblaymiz:  

 

.



0

1

84



,

6

2



,

146


1

3

c



C

R

э





 



      4)reaktiv elementdagi o'tish toki va kuchdanish uchun son  

qiymatlar jadvalini tuzamiz (1.2- jadv.) 

 

 

 



 

 


 

10 


 

 

1.2- jadval                                                                                                                                                                



                                                                                                                                                                                                                

t/



 

0,5 





t, мс 


3,42


·10  6,84·10 

13,68


·10 

20,52


·10  27,36·10 

e

p



1

= e 



– t/

 



1  

0,606 


0,368 

0,0135 


0,050 

0,018 




t

c

e

i



01



,

5

мА 

-5,01 

-3,03 


-1,84 

-0,68 


-0,25 

-0,09 


57

,

8



43

,

11





c



u

, В 


20,0 

16,62 


14,58 

12,58 


11,85 

11,58 


 

 

5) ытиш токи ва кучланиш графикларини чизамиз. 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 2.1 Sxema va uning parametrlari qiymatlarini usuldan oling. 

 2.2 Reaktiv elementdagi io’tish toki va kuchlanishini operator usulda shisoblang.  

 2.3  O'tish  toki  va  kuchlanishining  hisoblab  topilgan  ifodasini    1-topshiriqdagi  klassik 

usulda topilgan ifodalar bilan taqqoslang. 

     

 

Hisoblash uchun namuna. 



1)1-  topshirikqdan sxema va uning parametrlari qiymatlarini olamiz.  

 

 



 

 

 



 

 

2.1-rasm. Tekshirilayotgan zanjir. 



 

2)reaktiv  elementdagi  o'tish  toki  va  kuchlanishni  operator  usulda  hisoblaymiz. 

Hisobni quyidagi tartibda olib boramiz:  

2.1) ta'sir funktsiyasining tasvirini aniqlash;  

2.2)  tok  va  kuchlanish  shaqiqiy  qiymat  (original)  laridan  ularning  Laplas  bo'yicha 

tasvirlariga o'tish va ekvivalent operator sxema tuzish

2.3) tok va kuchlanishlarning tasvirlarini hisoblash;  

u

c



(t),В 

0

 



0,2

 

0,4



 

0,6


 

0,8


 

1

 



 

0

 



1

 

2



 

3

 



4

 

5



 

t

/τ 



 

-35


 

-30


 

-25


 

-20


 

-15


 

  -10


 

      -5


 

 

0



 

1

 



2

 

3



 

4

 



5

 

i



c

(t),мА 


t/τ 

1.5-расм. Си\имдаги ытиш кучланиши.     1.6-расм. Си\им ор=али ытиш токи. 



 

11 


2.4) aniklangan tasvirlardan haqiqiy qiymat (original) larga qayta o'tish; 

3.1) ta'sirning (berilgan tokning) tasvirini aniqlaymiz. 



p

p

J

p

J

3

10



10

)

(





 

3.2) Ekvivalent operator sxemani tuzamiz (2.2-rasmga qarang)  



          1-topshiriqqa asosan (kommutatsiyagacha bo'lgan rejimni hisoblash) 

Uc(0)= 20 V 

3.3)  Kondansatorli  tarmoqdagi  tok  va  undagi  kuchlanishning  tasvirlarini 

hisoblaymiz.  

         Hisob uchun kontur toklar usulini tanlaymiz. 

   


 

 

 



 

 

 



                                                                                           

 

 



 

 

 



 

2.2- rasm. Tekshirilayotgan zanjirning ekvivalent operator 

sxemasi. 

 

 



 















;



0

)

(



)

(

)



(

,

)



0

(

)



(

)

1



(

)

(



1

3

2



1

22

3



11

3

22



3

11

R



p

J

R

R

R

p

I

R

p

I

p

U

R

p

I

p С

R

p

I

c

 

 

















;

)



(

)

(



)

(

,



)

0

(



)

(

)



1

(

)



(

1

3



2

1

22



3

11

3



22

3

11



R

p

J

R

R

R

p

I

R

p

I

p

U

R

p

I



R

p

I

c

 

 



;



10

75

,



1

10

12



10

4

10



7

10

12



1

1

)



(

9

6



6

3

6



2

3

3



2

1

2



3

3

2



3

1

2



3

3

2



1

3

3



2

1

3



3

3

p



p

p

R

pC

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

pC

R

R

R

R

R

R

pC

R

p





























 



Download 0,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish