Tayanch reaksiya kuchlarini aniqlash. Bosh vektor va bosh momentni aniqlash

---

2-AMALIY MASHG‘ULOT. 

Mavzu:
KUCHNING MARKAZGA VA O‘QQA NISBATAN MOMENTI. 
TAYANCH REAKSIYA KUCHLARINI ANIQLASH. BOSH VEKTOR VA 
BOSH MOMENTNI ANIQLASH. 
 
 
REJA:
 
1. Kuchnining о‘qdagi va tekislikdagi proyeksiyasi.
2. Kuchning markazga nisbatan momenti. 
3. Bosh vektor va bosh momentni aniqlash. 
KUCHNING
О‘Q
DAGI VA TEKISLIKDAGI PROYEKSIYASI 
Statika masalalarini yechishning analitik xisoblash usulida kuchning о‘qdagi va 
tekislikdagi proeksiyasi tushunchalari asoslanadi. Kuchning о‘qdagi preksiyasi deb, kuch 
modulini kuch bilan о‘qining musbat yо‘nalishi bilan tashkil qilgan burchak kosinusiga bо‘lgan 
kupaytmaga teng algebraik kattalikka aytiladi. 
11-rasm. 
Agar kuch bilan о‘qning musbat yо‘nalishi orasidagi burchak о‘tkir bо‘lsa, proyeksiya 
musbat, agar о‘tmas burchak bо‘lsa, proyeksiya manfiy ishorada bо‘ladi. Kuch о‘qka 
perpendikulyar bо‘lsa, kuchning о‘qdagi proyeksiyasi nolga teng bо‘ladi (11-rasm). 
F 
kuchning о‘qdagi proeksiyasini F
x
bilan belgilaymiz. U xolda 11-rasmga kо‘ra 
quyidagini yozamiz: 
ab
AB
F
x


1
, Q
x
= - CD
1
= - cd 
11-rasmdan kо‘rinadiki, 
F
x 
= F 

соs
,
О
P
Q
Q
Q
х
х




,
cos
cos
1



---

F
kuchning 
O
xu
tekislikdagi proeksiyasi deb
F
kuchning boshi va uchining shu tekislikdagi 
proeksiyalarini tutashtiruvchi yо‘nalishli kesmaga
aytiladi (12-rasm). 
F
kuchning tekislikdagi proyeksiyasi
о‘qdagi proyeksiyasidan farq qiladi. Kuchning 
tekislikdagi proyeksiyasi vektor kattalik bо‘lib, u 
miqdorga ega bо‘lishdan tashkari yо‘nalishga ham 
ega.
F
kuchning tekislikdagi proeksiyasining 
moduli
F
xy
= Fcos
θ
, 
bu yerda
θ
-
F
kuch bilan 
о‘qning tekislikdagi proeksiyasi orasidagi burchak. 
Kupgina xollarda kuchning о‘qdagi proeksiyasini 
topish uchun avval uning tekislikdagi proeksiyasini 
aniqlab, keyin kuchning tekislikdagi proeksiyasini 
shu tekislikda yotgan о‘qlarga proeksiyalash kerak. 
12-rasmga kо‘ra quyidagilarni yozamiz:
12-rasm. 
F
x
=F
xy
cos 
φ
= F cos 
θ
cos 
φ
, (2) 
F
y
= F
xy
sin 
φ
= F cos 
θ
sin 
φ
(3)