O‘zbek tili va adabiyoti

Quyidagi tayanch so'z va iboralarga izoh yozib yuboring.

1) qog'ozrez 2) lavvoh 3) sahhof 4) qog'ozi nim katoniy 5) qalamqati 6) xatti nabatiy 7) "qalam"
8) matn tarixi 9) paleografik o'qish 10) tekstologik o'qish
Namuna:
Qurama matn – Turli qo‘lyozma nusxalardagi matniy tafovutlarning birma-bir almashtirilib borilishi asosida yuzaga kelgan matn. Bu jarayonda aniq nusxa tanlanmaydi. Bunday matn rus matnshunosligida XVIII – XIX asrlarda qo‘llanilgan.


Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. 
   Sirojiddinov Sh., Umarova S. O‘zbek matnshunosligi qirralari. – T: Akademnashr, 2015. 17-27-betlar
   
2. 
   Sirojiddinov SH. Matnshunoslik saboqlari. – T:. Navoiy universiteti, 2019. 90-119-betlar
   

15-AMALIY MASHG‘ULOT
MANBA VA MATNLARNI KLASSIFIKATSIYA QILISH

Quyida sizlarga manbani klassifikatsiya qilish bo'yicha namuna berilgan: Ahmadjon Tabibiy “Majmuai shuaroi payravi Feruzshohiy” asari adabiy manba sifatida o’zida 3331 g’azalni jamlaydi.Ushbu g’azallarning 101tasi Feruz qalamiga mansub bo’lsa, qolgan she’rlar unga payravlar hisoblanadi.

“Majmuai shuaroi payravi Feruzshohiy”dagi payravlarning aksariyati an’ana, yangilik va mahorat uchligi bilan bog’liq faoliyat samarasi sifatida vujudga kelgan. “Majmuai shuaroi payravi Feruzshohiy”ning bizga ikkita qo’lyozma va bir nechta toshbosmalari ma’lum.
O’zbekiston Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institute qo’lyozmalar xazinasida “Majmuai shuaroi payravi Feruzshohiy”ning ikkita qo’lyozma nusxasi 1152, 5018 tartib raqamlari ostida saqlanadi.
Inv. N1152 raqamli qo’lyozma sarg’ish, Yevropa fabrika qog’oziga sarlavhalar qizil, asosiy matn qora rangli siyoh bilan yozilgan. Asar o’zbek tilida. Yozuvi: arab. Xati:nasta’liq. Qo’lyozma, unda ko’rsatilganidek 1714 sahifa emas, balki 1746 betdan iborat. Kitob betlarini raqamlashda ba’zi o’rinlarda xatoliklarga yo’l qo’yilgan. Jumladan, 1199-bet bilan 1206-sahifalar orasida 20bet qator takrorlangan. Asar debochasi (12bet) umumiy sahifalar soniga kiritilmasdan, alohida raqamlangan. 13-betdan varaq hisobi yangidan boshlangan. Hajmi: 17.5 x27. Har bir sahifa 17-18 yo’l yozuvdan iborat. Dastlabki va so’nggi bir varaq hamda debochadan keying 2 sahifa yozuvsiz, bo’sh qolgan. Birinchi titul varag’ida quyidagi so’zlar bitilgan: “Devoni majmuai shuaroi Feruzshohiy”. Mazkur bitik yozilgan siyoh rangi bilan ham, dastxati bilan ham qo’lyozmadagidan butunlay farq qiladi. Aftidan, bu so’zlar keyinchalik noma’lum kishi tomonidan yozib qo’yilgan. Ikkinchi titul varag’ida:”Bismillahir rohmanir Rahim. Debocha. Birinchi sahifa” so’zlari yozilib, masnaviy yo’lida yozilgan she’riy debocha beriladi. Asar matni, she’rlar ikki ustun qilib yozilgan. Boshlanishi:
Sano ul xudoeg’a loyiq erur,
Ki razzoqi jumla xaloyiq erur.
Oxiri:
Ilohi, so’zum ayla marg’ubi xalq,
Na marg’ub, bal yoru mahbubi xalq
Qo’lyozmaning eng so’nggi sahifasida asar yozib tugallangan sana va uni ko’chirgan kotib nomi qayd qilinadi:”Muhammad Rahim Bahodirxoni soniy janobi oliy hazratining farmoni oliylari bila bu “Majmuai shuaro”ni faqir al-haqir Muahmmad Yoqub Devon mulaqqab ba Xarrot bin usta Qurbonniyoz Xorazmiy bir ming uch yuz yigirma oltilanchi yil mohi safarning uchlanchisi juma kuni muvofiq qo’y yili yozib itmom sarhadig’a yetkurdi”
Tazkirada 33 nafar shoir haqida 6514 bayt masnaviy-ma’lumot bor.Tazkirada shoirlar ijodidan berilgan namunalar barchasi xonga payrav g’azallardan iborat bo’lib, hammasi to’liq holatdadir.