O‘zbek tili va adabiyoti

Foydalanish uchun adabiyotlar:
1. Sirojiddinov Sh., Umarova S. O‘zbek matnshunosligi qirralari. – T: Akademnashr, 2015. 17-27-betlar
2. Sirojiddinov SH. Matnshunoslik saboqlari. – T:. Navoiy universiteti, 2019. 90-119-betlar

16-AMALIY MASHG‘ULOT
KONYEKTURA VA MATNNI TIKLASH. ASOSIY MATNNI TUZISH

Konyektura yo‘li bilan matnni tiklash usuli. Konyektura deganda matn kontekstidan kelib chiqib matndagi xato yozilgan o‘rinlar yoki o‘qib bo‘lmas darajada o‘chib ketgan so‘z va jumlalarni tiklash tushuniladi. Konyektura faqat beixtiyor ravishda yoki e’tiborsizlik tufayli yo‘l qo‘yilgan xatolarni tuzatishga nisbatan qo‘llanadi.
Matnni tiklash (rekonstruksiya) usuli. Matnshunos asosiy matnni tuzishda qo‘lyoma asar nusxalarida uchraydigan farqlar, tushirib qoldirish yoki qo‘shib yozish kabi holatlarga duch keladi. Ularning to‘g‘ri-noto‘g‘riligini tekshirish va aniq to‘xtamga kelgandan so‘ng asosiy matnga tuzatish kiritish matnshunosdan katta mehnatni talab qiladi. Bu jarayonda yuqorida tilga olingan ayrim usullardagi kabi qadimiyroq nusxalarga tayanish ish bermaydi. Matnshunos birlamchi matn bilan o‘zi tuzatayotgan asosiy matn orasida ko‘chirilgan nusxalardagi matn bo‘lagini chiroyli va yaxshi o‘qilayotgani nuqtai nazaridan emas, mantiq jihatidan bog‘lanishi va muallifning g‘oyaviy-badiiy saviya va darajasiga mutanosibligi jihatidan kelib chiqib tahlil qilishi lozim.
Asosiy matn tuzish usuli. Asosiy matn tuzish matnshunoslik tadqiq usullarini kompleks ravishda ishga tushirishni taqozo etadi. Asosiy matn tuzish, bu – muallifning asl, birlamchi matnini tiklash emas. Muallif matnining asl holatini tiklash deyarli mumkin emas. Matnshunos faqat matnning muallif variantiga yaqin ko‘rinishini tuzishi mumkin. Asosiy matn deyilganda, matnshunos tomonidan nashr uchun tuziladigan qo‘lyozma asarning so‘nggi varianti nazarda tutiladi.


Nazorat uchun savollar:
1. O‘zbek matnshunoslari qo‘llaga tadqiq usullarini sanab bering.
2. Tekstologik belgilarni aniqlash usuli.

3. 
   Matnni tiklash (rekonstruksiya) usuli.
   
4. 
   Matnni sanalashtirish usuli.
   
5. 
   Matnshunoslarning oldida turgan bosh vazifa nimalardan iborat?
   
6. 
   Matnnnig qanday ko‘rinishlari mavjud?