Geologiyada vaqt. Geoxronologiya reja

Geologiyada vaqt. Geoxronologiya
REJA
1. Er yoshini aniqlash usullari.
2. Geoxronologik jadval va uning mohiyani.
3. Erning rivojlanish tarixi.

Kirish.
Geologik tog’ jinslarini o’rganish yer qobig’ining yuqori qavatlarida yotgan qatlamsimon tog’ jinslarining shakillanish ketma ketligini, bir jinslilik va ularda uchraydigan qotgan usimlik va xayvon qoldiqlarining belgilariga qarab ularni shartli guruxlarga jamlashni imkonini beradi. Shunday tarizda birlashtirilgan cho’kindi tog’ jinslarining guruxlari ular shakillanishi vaqtining bir necha bo’laklariga mos keladi. Guruxlarning shakillanish ketma-ketligini bilish, ularning nisbiy yoshini o’rnatish imkonini beradi, ya'ni ularning qaysi biri oldin, qaysi biri keyin, qaysi biri yosh, qaysi biri qadimiy. Tog’ jinslarinig bunday yoshini aniqlash geologiyada nisbiy yosh aniqlash degan nomni olgan.
Tog’ jinslari yoshi va geologik xodisalarning mutloq vaqtini aniqlash buyicha juda ko’plab urinishlar bo’lgan. Lekin, bu savolni tug’ri yechimini topishga yaqindagina muvofiq bo’lindi va tog’ jinslarini absolyut yoshini aniqlashning tug’ri usuli murakkab, mukammal ishlab chiqilmagan va xar doim xam qo’llab bo’lmaydi. Shuning uchun xozirgi vaqtda geologiyada tog’ jinslarini yoshini aniqlashning absolyut usuliga qaraganda, nisbiy yoshini aniqlash usuli kengroq qo’llaniladi. Asosan ikkala usul xam parallel qo’llaniladi va bir-birini to’ldiradi.

Nisbiy geoxronologik usul asoslari

Ayrim xollarda cho’kindi tog’ jinslari o’zida ko’plab turli xil qotgan organizm qoldiqlarini o’zida mujassamlaydi. Ularni asosan oxaktosh, dolomit, oq bo’r, qo’ng’ir va tosh ko’mir kabi cho’kindi tog’ jinslarida ko’plab uchratishimiz mumkin. Organizm qoldiqlari shuningdek bo’lakli jinslar (qumtosh, qum, gil va b. k.) va juda kamdan-kam xolda vulkan turlari orasida xam uchratish mumkin. Qazilma xolatida organizmning qattiq skelet qismi bir muncha keng tarqalgan va yaxshi saqlanadi. Qattiq skelet qoldiqlarining organik moddalari ko’pchilik xollarda tuliq yoki qisman ikkilamchi mineral shakillanishga almashinadi, masalan karbanatli kaltsiy, arogonit, kremnezyom, oltingugurtli temir va b. k. Bunday almashinishda organik tolalar toshlanishi yuz beradi va ularning tuzulishi juda yaxshi saqlanadi. Tog’ jinslarida qurigan organizm qoldiqlarining saqlanishi toshqotganlik deb nomlanadi.
Organizm qoldiqlarining ko’pchilik qismi dengiz yotqiziqlarida uchraydi, qaysiki xayvonlarning saqlanishi uchun juda qulay sharoitga ega. Quriqlikda xayvon va o’simlik qoldiqlari saqlanishi uchun qulay sharoit talab qiladi. Kontinental yotqiziqlar toshqotganlikni deyarli o’zida mujassamlashtirmaydi. Toshqotgan qoldiqlarga qarab cho’kindi va u bilan bog’liq bo’lgan magmatik va metamorfik tog’ jinslarining nisbiy yoshi tiklanadi. Shuningdek toshqotgan jinslar yotqiziqlar va ularni o’rab turgan cho’kindilar hosil bo’lgan qadimiy geologik epoxalar xolatini va fizika geografik sharoitini aniqlab beradi.