Geologiyada vaqt. Geoxronologiya reja

Geoxronologik jadval.
Paleontalogik va stratigrafik usullar asosida chuqindi qatlamlarinni va ular bilan birga keluvchi metamorfik va magmatik jinslarni qator sratigrafik bulinishlarga bulishiimz mumkin. Bular ichida eng yirigi turli tipdagi organizm qodiqlarining topilmalari bilan xarakterlanuvchi, bir muncha yirik jinslar kompleksini uzida mujassamlashtirgan guruxlar hisoblanadi. Guruxlar bir muncha maydaroq birliklarga - sistemalarga bo’linadi. Sitemalar uz navbatida- bulimlarga, bulimlar esa yaruslarga, yaruslar - yaruschalarga bo’linadi. Yirik stratigrafik bulinishlar xalkaro ahamiyatga ega.
Guruxlar va sistemalar haqida
qisqacha ma'lumot
Arxey guruxi va erasi
Arxey guruxi kembriygacha bo’lgan jinslarning eng quyi guruxi; turli gneyslar va kristalli slanetslar, qisman amfibolit, mramor va kvartsitlarni uz ichiga oladi, shuningdek magnetit kristalli slanetslar kvartsitlar ham uchraydi. Organik qoldiqlar topilmagan, lekin grafitli tog’ jinslarining mavjudligi qadimgi hayotdan darak beradi. Quyi va yuqori arxeyga bo’linadi, lekin ular urtasida tektonik harakat bo’lganini kursatuvchi aniq ma'lumotlar yuq. Hozirgi vaqtda arxey guruxi deganda tokembriyning quyi kismi tushuniladi.
Arxey erasi - yerning geoloik tarixidagi eng qadimiy era taxminan 2 mlrd. yilcha davom etgan. Bu eradan qolgan eng qadimiy tog’ jinslarining yoshi 4 mlrd. yil deb hisoblanadi. Arxey erasida qudratli intruziyalar paydo bo’lgan; bu eradagi jinslar kuchli burmalangan.

Proterozoy guruxi

Tokembriyning yuqori stratigrafik guruxi. Yerning geologik tarixida taxminan 2,6 mlrd. yil oldin hosil bo’lgan yotqiziqlarni uz ichiga oladi. Ko’pincha bu yotqiziqlar kuchli metamorfizmga uchragan. Proterazoy guruxining umum qabul qilgan stratigrafik bo’linishi yuq. Keyingi yillarda uni bulimlarga ajratishda tog’ jinslarining mutloq yoshini aniqlash va paleontologik usullar qullanilmoqda. Ayrim olimlar proterozoy guruxini 2 boshqalari 3 yoki 4 bulimga ajratadi. Ayrim hollarda proterozoy guruxi yotqiziqlarini mahalliy stratigrafik kismlarga ajratish keng tarqalgan.
Proterozoy erasi - proterozoy guruxini tashkil qilgan tog’ jinslarini xosil bulishi uchun taxminan 2 - 2,2 (2,9) mln. yil talab qilingan. Uzbekistonda proterozoy yotqiziqlari Xisor, Tomdi, Sulton Uvays va boshqa toglarda mavjud. Bu jinslarda kupgina foydali qazilmalari uchraydi.