Geologiyada vaqt. Geoxronologiya reja

Tog’ jinslari yoshini aniqlashning paleontologik usuli
Organizmlarning qurigan qoldiqlarini uzoq vaqt o’rganish shuni ko’rsatadiki, yer qobig’ining qadimiy qatlamlarida o’simlik va xayvon qoldiqlarining kam rivojlangan sodda shakllari, bir muncha yosh yotqiziqlarda esa bir muncha yaxshi rivojlanganlari uchraydi. Shuningdek tog’ jinslarini yoshini aniqlashda barcha toshqotgan jinslar xam bir xilda rol uynamasligi o’rganilgan. Organik dunyo tarkibidagi uzgarishlar juda xilma-xil sodir bo’lgan. Bir turdagi xayvonlar uzoq vaqt mavjudlikka ega bo’lgan bo’lsa ikkinchi bir turi esa tezda qirilib ketgan. Yer qobig’i qirqimida katta vertikal tarqalishga ega va ko’p qatlamlarda uchraydigan qoldiqlar uzoq yashaydigan organizmlar deyiladi. Jinslarning nisbiy yoshini aniqlashda ular kam yordam beradi. Unchalik geografik keng va vertikal tarqalishga ega bo’lmagan, bir vaqtda turlicha uchraydigan, ketma -ket xududlarda bir-biridan ajratilgan xayvon qoldiqlari yetakchi toshqotgan jinslar deyiladi. Bundan tashqari ular kamdan-kam topilma ko’rinishida emas, katta miqdordagi nusxada bo’lishi kerak.
Yetakchi toshqotgan jinslarni o’rganish, yerning turli qatlamlaridagi bir yetakchi shaklini boshqasi bilan almashinish smenasini o’rnatishning imkonini berdi. Jinslarning yoshini o’rnatish va ularni bir muncha maydaroq stratigrafik bo’linishlarga ajratish uchun faqatgina yetakchi shakillar qo’llanilib qolmay balki turli rayonlardagi fauna va flora komplekslari o’zaro solishtiriladi xam.
Jinslarni nisbiy yoshini aniqlash uchun qo’llaniladigan toshqotgan qoldiqlardan tashkil topgan turli xil tog’ jinsi qavatlarini o’zaro solishtirish usuli paleontalogik usul deyiladi. Paleontalogik usul o’rganilayotgan etapdagi xayotning rivojlanishi va xolatini o’zidan oldingi yoki keyingi etap bilan solishtirishga asoslangan. Shuning uchun nisbiy geoxronologiya qandaydir bir voqiylikni davomiyligini emas balki faqat ularning ketma-ketligini yoki tarixiy geologik etaplarni bir-biridan keyin kelish ketma-ketligini aks ettiradi.