15- mavzu: polimerlar kimyosi reja

---

15- Mavzu: POLIMERLAR KIMYOSI 
Reja: 
1.
Yuqori molekulyar birikmalarni olinishi, sinflanishi. Monomerlar, polimerlar. 
2.
Plastmassalar, kimyoviy tolalar (suniy va sintetik), tabiiy va sintetik kauchuklar, sintetik 
elimlar. 
3.
Polimerlar asosida qurilish buyumlari va materiallari. 
 
Tayanch iboralar: 
Sintez, monomer, polimer, sopolimer, polikondensatsiya, kauchuk, 
biopolymer, plastmassa, tarmoqlangan, fazoviy, chiziqli, kraxmal. 
Yuqori molekulyar birikmalar xossalari jihatidan past molekulyar birikmalardan tubdan 
farq qiladi. Bu hol polimer molekulalarining juda kattaligi va polidispersligi bilan tushuntiriladi. 
Odatda, molekulyar og’irligi 5000 dan bir necha milliongacha bo’lgan moddalar yuqori 
molekulyar birikmalar hisoblanadi. Molekulyar massasi 500 dan 5000 gacha bo’lgan moddalar 
xossalari jihatidan past molekulyar birikmalarga ham, yuqori molekulyar birikmalarga ham 
o’xshamaganligi uchun rasman 
oligomerlar 
deb ataladi. 
Yuqori molekulyar birikmaning molekulasi yuz, ming va undan ortiq atomlarning o’zaro 
kovalent bog’lar orqali birikishidan hosil bo’lib, odatda uni 
makromolekula 
deyiladi. 
Ko’pchilik tabiiy va sintetik polimerlaraing makromolekulalari ko’p marta takrorlanadigan bir 
xil elementar zvenolardan tashkil topgan bo’ladi: 
... -A-A-A-A—A-A-... yoki -[-A-]
n
- 
Bunday makromolekulali birikmalar 
yuqori molekufyar birikmalar 
yoki to’g’ridan 
io’g’npolimerlar 
deb, ularni sintez qilishda ishlatiladigan past molekulyar birikmalar esa 
monomerlar 
deb ataladi. 
,,n" 
indeks makromolekuladagi elementar zvenolar soniga teng bo’lib, 
odatda, yuqori molekulyar birikraaning polimerlanish darajasi 
P 
ni ifodalaydi.