15- mavzu: polimerlar kimyosi reja

Agar bu faol markadar makromolekulalarning uchida bo’lsa, blok sopolimer va, aksincha, 
faol markazlar zanjirning o 'rta qismida bo 'Isa, payvand sopollmerlar hosil bo’ladi.
Amalda bunday aktiv markazlar bir vaqtning o’zida makromole-kulaning uchlarida ham, 
o’rta qismida ham hosil bo’lishi mumkin. Shuning uchun payvand va blok sopolimerlanish 
jarayonlarida, ko’pincha, har ikkala polimer ham hosil bo’ladi. Biroq maxsus usul-lardan 
foydalanib, ularni alohida-alohida sintez qilish ham mumkin. Bundan tashqari, payvand va blok 
sopolimerlar oddiy sopolimerlardan o’zining eruvchanligi bilan ham farqlanadi. Odatda, payvand 
sopolimerni gomopolimerdan selektiv erituvchi moddalar vositasida ajratib olinadi. 
Payvand va blok sopolimerlar sintez qilishning kashf etilishi turli xususiyatlarga boy 
bo’lgan xilma-xil polimer materiallar hosil qilishga imkon beradi. Chunki bunday sopolimer 
o’zining xossalari bilan bk tomondan, sopolimer makromolekulalarini tashkil etuvchi har ikki 
polimer xossalariga o’xshasa, ikkinchi tomondan, monomer zvenolar-ning makromolekulada 
tamioqlangan zanjir shaklida joylashganligi tufayli ham bunday sopolimer yangidan-yangi 

---

xususiyatlatga ega bo’ladi. Masalan, biror tabiiy polimer makromolekulalariga sintetik 
monomerlarni payvandlash yo’li bilan ajdyib xossali yangi polimerlar olish mumkin. 
Blok sopolimer, asosan, ikki yoki undan ortiq chiziqsimon polimer yoki chiziqsimon 
polimer bilan monomerlarning o’zaro ta'siri natijasidan hosil bo’ladi. Amalda blok sopolimer 
quyidagi yo’llar bilan sintez qilinadi: 
a)
ikki xil polimer makromolekulalari turii yo’llar bilan makrora-dikallarga aylantiriladi 
va bunday makroradikailarni o’zaro biriktirish natijasida blok sopolimer hosil qilinadi;
b)

biror polimer makromolekulalarini aktivlashtirish yo’li bilan makroradikallar hosil