Zoologiya fanlari va tadqiqot metodlari Zoologiya fanlari sistemasi

Xivchinlilarning ko‘payishi. Yashil evglena faqat jinssiz bo‘yiga ikki bo‘linib ko‘payadi. Volvoks jinssiz ko‘payganida generativ hujayralar ketma-ket bo‘linib, yangi yosh koloniyalarni hosil qiladi. Jinsiy ko‘payishda esa generativ hujayralardan ayrimlari yirik tuxum hujayra-makrogmetani, boshqalari ko‘p marta bo‘linib, juda mayda, ikki xivchinli urug‘ hujayralar mikrometalarni hosil qiladi. Mikrogametalardan biri suv orqali borib, makrogametani urug‘lantiradi. Zigota qishlab qoladi. Bahorda undan volvoksning yangi koloniyasi hosil bo‘ladi.
Hayvonsimon xivchinlilar – Zoomastigina kenja sinfi. Hayvonsimon
xivchinlilar - yakka yashovchi bir hujayralilar. Ular barcha hayvonlar singari geterotrof oziqlanadi. Hayvonsimon xivchinlilar orasida chuchuk suv havzalarida erkin hayot kechiradigan hamda odam va hayvonlar organizmida parazitlik qiladigan turlari bor.
Bodolar (Bodo) - ikki xivchinli hayvonlar. Chuchuk suv havzalarida uchraydi. Sitoplazmasining xivchinlari asosida pellikulasi bo‘lmaydi. Bu joy orqali bakteriyalarni yutib oziqlanadi.
Tripanozomalar. Odam va umurtqali hayvonlar qonida parazit yashaydi. Hujayrasi bir xivchinli tasmaga o‘xshaydi, o‘lchami 20-70 mkm keladi. Rodeziya tripanosomasi Afrikaning tropik qismida tarqalgan bo‘lib, mahalliy aholi o‘rtasida og‘ir uyqu kasalligini paydo qiladi. Bemor odam juda ozib ketadi; ko‘p uxlaydi; davolanmaganida halok bo‘ladi. Tripanosoma tabiatda antilopalarda uchraydi. Parazitni odamga se-se pashshasi yuqtiradi.
Trixomonoslar. Trixomonoslar- to‘rt yoki undan ko‘proq xivchinlar yordamida harakatlanadigan parazit hayvonlar. Ichak trixomonosining kattaligi 7-10 mkm. Boshqa bir turi odamning siydik - jinsiy yo‘llarida parazitlik qiladi. Jinsiy qin trixomonasi keng tarqalgan. O’n ikki barmoq va ingichka ichakda yashaydigan lyambliya sakkizta xivchinli bo‘ladi. Lambliya tez ko‘payib, ichak faoliyatini buzishi, ba’zan o‘t yo‘llarini yallig‘lantirib, holitsistid paydo qilishi mumkin.

Leyshmaniyalar. Leyshmaniyalar odam terisi hujayralari ichida parazitlik qiladi. Ular orasida teri leyshmaniyasi ko‘proq uchraydi. Bu parazit terining ochiq joylarida “yomon yara” yoki “sharq kuydirgisi” deb ataladigan surunkali yara hosil qiladi. Yara tuzalgach uning o‘rnida chandiq qoladi. Leyshmanioz Turkmaniston, Tojikiston va O’zbekiston janubiy hududlarida uchraydi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi - leyzmaniyalarni iskabtoparlar yumronqoziqlardan odamga yuqtiradi. Ayrim xivchinlilar chumolilar ichagida simbioz yashaydi. Ular qiyin hazm bo‘ladigan o‘simlik sellyulozasini hazm qilishga yordam beradi.

2-rasm. Yashil evglena.