Zoologiya fanlari va tadqiqot metodlari Zoologiya fanlari sistemasi

Infuzoriyalar – Infuzoria tipi
Tuzilishi. Infuzoriyalar eng murakkab tuzilishga ega bo‘lgan bir hujayralilar bo‘lib, dastlab pichan ivitmasidan topilgan. “Infuzoriya” so‘zi ham pichan ivitmasida yashaydigan hayvonlar ma’nosini aglatadi. Ularning tanasi juda ko‘p mayda kipriklar bilan qoplangan (3-rasm). Kipriklar yordamida harakat qiladi. Hujayrasida ikki xil yadro bor. Kichik yadrosi – mikronukleus va katta yadrosi – makronukleus (mikro – kichik, makro – katta, nukleus – yadro) deyiladi. Kichik yadrosi irsiy belgilarni saqlovchi generativ yadro bo‘lib, ko‘payishda ishtirok etadi. Infuzoriyalar jinssiz va jinsiy yo‘l bilan ko‘payadi.
Tipik vakili tufelka infuzoriyasini chiriyotgan o‘simliklar qoldig‘i bilan ifloslangan ko‘lmak suvlarda, suvi eskirib qolgan akvariumlarda uchratish mumkin. Tufelkaning tanasi cho‘ziq, uzunligi 0,1-0,3 mm, oldingi uchi to‘mtoq, keyingi uchi ingichkalashgan bo‘ladi (3-rasm). Hujayrasi sirti qattiq pellikula qobiq bilan o‘ralganligi tufayli shakli doimiy bo‘ladi. Pellikula ostida otiluvchi tayo‘qchasimon tanachalar - trixotsistalar joylashgan. Xavf tug‘ilganida otilgan tanachalar yirtqich hayvon tanasiga sanchilib, uni chuchitadi. Endoplazmasida ikkita qisqaruvchi vakuola, juda ko‘p hazm vakuolalari, bittadan loviyasimon katta yadro- makronukleus va dumaloq kichik yadro- mikronukleus joylashgan.
Oziqlanishi. Tufelka tanasining yon tomonida chuqurchasi bor. Chuqurcha chetlari kipriklar- membrana bilan o‘ralgan, uning tubida esa og‘iz teshikchasi joylashgan. Kiprikchalarning harakati tufayli mayda organizmlar (bakteriyalar) va organik moddalar og‘iz teshigiga haydaladi. Og‘iz teshigi qisqa halqum bilan tutashgan. Oziq moddalar ana shu halqum tubida to‘planib, ularga sitoplazmadan bir tomchi hazm suyuqligi ajralishi bilan hazm qilish vakuolasi hosil shakllanadi. Hazm vakuoli halqum tubidan ajralib, sitoplazmaga tushadi. Sitoplazma oqimi bilan aylanib yuradigan vakuola ichida oziq hazm bo‘ladi va sitoplazmaga so‘riladi. Hazm bo‘lmagan oziq qoldiqlari tananing keyingi qismida joylashgan maxsus chiqaruv teshigi –poroshista orqali chiqarib yuboriladi.