Zokirjon saidboboyev

relefiga,
iqlimiy
xususiyatlariga bog‘liq. Shu sababli relefi 
baland, sernam,
yog‘inga nisbatan (haroratning pastligi tufayli) 
bug‘lanish kam
185

---

bo‘lgan (potensial bug‘lanish) tog‘li qismida yoqqan yog‘inning 
ko‘p qismi oqimga aylanib, soy va daryolarni hosil qiladi. 
Ma’lumotlarga ko‘ra respublika tog‘larining g‘arbiy qismida yiliga 
1000-1500 mm. gacha yog‘in tushadi. Bu esa tog‘laming g‘arbiy 
yonbag‘ridan boshlanuvchi Norin, Zarafshon Chirchiq, Qora- 
daryo kabi daryolaming sersuv bo‘lishiga sababchi bo‘lgan. Res­
publika tekislik qismida esa, aksincha, yoz 
issiq, quruq, seroftob
bo‘lib, yillik yog‘in miqdori 80-200 mm atrofida. Lekin mumkin 
bo‘lgan bug‘lanish esa 1500- 2000 mm ga yetadi. Bunday iqlimiy 
sharoitda oqimning vujudga kelishi juda qiyin. Shu tufayli 
0 ‘zbekiston tekislik qismida daryo tarmoqlari juda siyrak.
Shunday qilib, 0 ‘zbekiston tog‘li qismi bu qor-muz, yomg‘ir 
suvi yig‘iladigan, yer usti va yer osti suvlari vujudga keladigan 
mintaqa bo‘lsa, aksincha, uning tekislik qismi esa o‘sha tog'lardan 
oqib kelayotgan suvlarni sarflaydigan mintaqadir.
0 ‘zbekiston daryolari asosan uning tog‘li qismidan hamda 
Qirg‘iziston va Tojikiston hududidagi tog‘lardan suv oladi. Agar 
Amudaryo va Sirdaryo havzalarida vujudga keladigan yillik oqimni 
100% desak, shundan Amudaryoning 8%, Sirdaryoning 10% 
oqimi 0 ‘zbekistonning hududida vujudga keladi, xolos. 
Shuningdek, 0 ‘zbekistonning eng muhim daryolari hisoblangan 
Norin, Qoradaryo, So‘x, Chirchiq, Zarafshon, Qashqadaryo, 
Surxondaryolarning ham yuqori oqimlari respublika hududidan 
tashqarida joylashib, o‘sha joylardan suv to‘playdi va to ‘plagan 
suvini o‘rta va quyi oqimida, ya’ni respublika hududiga sarflaydi.
0 ‘zbekiston suv to ‘playdigan uning tog‘li qismida oqimning 
vujudga kelish miqdori, rejimi va tarqalishi hamma qismida bir 
xil emas. Bu eng avvalo tog‘larning