Zokirjon saidboboyev

paxtachilik, ipakchilik
va 
gazlama
mahsulotlari asosiy 
o ‘rinni tutsa-da, ammo keragicha rivojlanmadi. Chorizm 
siyosati mahalliy to ‘qimachilik sanoatining paydo bo ‘lishiga 
to ‘sqinlik qildi. Shunga qaramay, mustamlakachilik sharoitida 
Turkiston bozori umumimperiya bozorining salmoqli qismini 
tashkil qilar va imperiya iqtisodiyoti manfaatlariga xizmat 
qilardi. Turkiston o ‘lkasining Rossiya sanoati uchun xom ashyo 
m anbai bo ‘lishi bu yerda m ehnatning kapitalistik taqsim oti 
tadrijida, shuningdek, tuzum ning umumiy taraqqiyotiga 
to ‘sqinlik qildi. Bu holda Turkiston o'lkasida yagona milliy
160

---

ichki bozorning qaror topishiga va aholi iqtisodiy hayotining 
yaxshilanishiga m one’lik qildi.
1917 
yil kuzidan o‘lkadagi mavjud ishlab chiqarish ustidan qat’iy 
ishchi nazorati o'matila boshladi. Ayni chog‘da Turkiston sanoatining 
butun-butun tarmoqlarini milliylashtirish boshlandi. 1918 yilning 
dastlabki oylarida bu yerdagi sanoatning yetakchi tarmoqlari — 
paxta
tozalash, yog‘-moy zavodlari, bosmaxonalar, banklar, temiryo‘llar,
ко ‘mir, neft konlari
va shu singarilar milliylashtirilib, davlat tasarrufiga 
olindi. Ulaming soni 330 ga yetardi.
Shuningdek, yer to‘g‘risidagi dekret asosida yer-mulklarini 
musodara qШsh va so‘ngra milliylashtirish jarayonining o‘tkazilishi 
ham joylarda keskin noroziliklammg kelib chiqishiga sabab bo‘ldi. 
Asrlar davomida xususiy tarzda xo‘jalik yuritib kelgan mahalliy 
aholi sho‘rolaming bu tadbirlarini xayrixohlik bilan qabul qila 
olmadi. Ayniqsa, sho‘ro hokimiyatiga qarshi Turkistonda boshlanib 
ketgan qurolli harakatning kuchayishi o ‘lka bolsheviklari 
hokimiyatini tang ahvolga solib qo‘ydi.
1920 
yil oxiriga kelib' Turkistonda 1075 ta sanoat korxonasi 
(ularning ko‘plari mayda korxonalar edi) zo‘rlik yo‘li bilan 
milliylashtirildi. Natijada davlat korxonalari barcha ishchilaming 
90 foizini va o‘lka sanoatida band bo‘lgan mexanik dvigatellaming 
80 foizini qamrab oldi. Yalpi sanoat mahsulotining deyarli 3/4 
qismi davlat sektori ulushiga to‘g‘ri kelardi. 0 ‘lka ishlab chiqa- 
rishining o‘ziga xos muhim an’anaviy tarmog‘i bo‘lgan hunar- 
mandchilik va ularning turlari ham ma’muriy usullar bilan 
birlashtirilib, hunarmandchilik artellariga aylantirildi. 1920 yil 
oxirlariga kelganda Turkistonda 800 taga yaqin shunday 
hunarmandchilik artellari faoliyat yuritdi. Ular asosan, davlat va 
harbiy tashkilotlarning buyurtmalarini bajarganlar.
Sovetlaming Turkistonda yuritgan qattiqqo‘l iqtisodiy siyosati 
o ‘lka hayotini izdan chiqarib, millionlab shahar va qishloq 
ahlining an’anaviy turmush tarzi negizlarini vayron qildi. Uni 
mislsiz moddiy qiyinchiliklarga mahkum etdi.