Zokirjon saidboboyev

3. 0 ‘rta Osiyoning chor Rossiyasi boshqaruvi davridagi
tarixiy geografiyasi
0 ‘rta Osiyo Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olin- 
gandan keyin chor hukumati bu yerda mustamlakachilik 
siyosatini boshlab yubordi. 1867 yilda Turkiston general- 
gubernatorligi tuzilib, o ‘lkani boshqarish Harbiy vazirlikka 
bo‘ysundirildi.
Turkiston general-gubernatorligi XX asr boshlariga kelib besh
viloyatga bo Tmd'v.
Sirdaryo, Farg‘ona, Samarqand, Yettisuv, 
Kaspiyorti viloyatlari. Ulami rus armiyasi generallaridan shaxsan 
podshoning o‘zi tayinlaydigan harbiy gubernatorlar boshqargan. 
Ular harbiy fuqaro hokimiyatini o‘z qo‘lida tutishgan. Harbiy 
sohada ular viloyatlardagi qo‘shinlar (diviziya yoki korpus) 
qo‘mondoni, fuqaro ishlarida esa gubernator huquqiga ega 
bo'lishgan. Barcha ma’muriy polisiya va sud hokimiyati ham 
ularning izmida bo‘lgan.
Harbiy gubernatorlar qoshida viloyat boshqarmalari bo‘lib, 
ular guberniya boshqarmasi huquqlariga ega bo‘lishgan. Viloyat 
ijtimoiy hayotining barcha masalalari shu boshqarmalarda 
ko‘rilgan. Viloyatlar o ‘z navbatida tumanlarga (uyezdlarga) 
bo ‘linib, ularni tum anboshilar idora etishgan. Tum anlar 
Turkiston general-gubematori m a’muriy tuzilmasining asosini 
tashkil etgan. Ular aholining turmushi, hududning xusu- 
siyatlari, millatlari yo elatlaridan qat’i nazar, rus amaldorlari 
xohishicha o ‘zboshim chalik bilan tuzilavergan. Podsho
151

---

hukum ati milliy, elat va tarixiy xususiyatlardan kelib chiq- 
magan holda musamlakachilik nuqtai nazaridan bu masalaga 
yondashgan.
Oikaning tub viloyatlari hisoblangan Sirdaryo, Farg‘ona, 
Samarqanddan tashqari Yettisuv, Kaspiyorti viloyatlari ham shu 
asosda tumanlarga bo‘linib idora qilingan.