|
1. Inson resurslarini boshqarishning ahamiyati.
''Inson resurslari'' ijtimoiy-iqtisodiy toifa sifatida korxonada ishchi kuchining shakllanishi va kelgusidagi mehnatfaoliyati davomida yuzaga keladigan ijtimoiy munosabatlar bilan birgalikda eng muhim qonuniyatlarni, ya'ni ularning takror ishlab chiqarish, rivojlanish, taqsimlash va foydalanish jarayonlarinin aks ettiradi.
Ushbu atama ilk bora 1970-yilda AQSh va Buyuk Britaniyada fan va boshqaruv amaliyotida, so'ngra bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda ham qo'llana boshlangan. Bu birinchi navbatda fan-texnika inqilobi davrida insonning iqtisodiy faoliyatidagi roli va o'rni haqida qayta fikrlash hamda unga faqat ishlab chiqarishning ''jonli'' omili sifatida emas balki, unga mos qiziqishlar, motivatsiya, psixologiya, qadriyatlar, tadbirkorlikka ega bo'lganshaxsiyat sifatida ham munosabatda bo'lish bilan bog'liq. Tashkilot, korxonada ishlaydigan xodimlar uning inson resurslari hisoblanadi. Tashkilotning o'z maqsad va vazifalariga erishishi va inson resurslari tashkilotda ishlashdan to'liq foyda olishi uchun ular yaxshi boshqarilishi talab etiladi. Shuning uchun inson resurslarini boshqarish har qanday biznes uchun zarurdir.
Inson resurslarini boshqarish - bu biznesni o'z maqsadlariga muvaffaqiyatli va samarali tarzda erishishga yordam beradigan malakali xodimlarni yollash va rivojlantirish jarayoni.2 Inson resurslarini boshqarish (HRM)ning ko'plab ta'riflari mavjud. HR mutaxassislari HRMni turli nuqtai nazardan talqin qiladilar. Quyida inson resurslarini boshqarish jarayoniga bir nechta muhim ta'riflar keltirilgan:
– Meri Parker Follett menejmentni boshqa odamlar bilan va ular orqali ishlarni samarali bajarish jarayoni sifatida haqli ravishda ta'riflagan. Bu shuni anglatadiki, menejment ishdagi odamlarni boshqarishdan boshqa narsa emas.
– Menejmentning kadrlar funksiyasi HRM deb nomlanadi.
– HRM tashkilot maqsadlariga erishish uchun inson qobiliyatlaridan samarali va muvaffaqiyatli foydalanishni ta'minlash uchun tashkilotda rasmiy tizimlarni loyihalash bilan shug'ullanadi (Mathis va Jekson, 2005).
– Dessler (2003) HRMni xodimlarni sotib olish, o'qitish, baholash va ish haqini to'lash, shuningdek, ularning mehnat munosabatlari, sog'lig'i va xavfsizligi va adolatlilik masalalariga e'tibor berish jarayoni sifatida belgilaydi.
– Mashhur ta'riflardan biri Maykl Jucis (1984) tomonidan taklif qilingan. U inson resurslarini boshqarish yoki xodimlarni boshqarishni "boshqaruv sohasi ishchi kuchini sotib olish, rivojlantirish, saqlash va rag'batlantirish funktsiyalarini rejalashtirish, tashkil etish, boshqarish va nazorat qilishni o'z ichiga oladi" deb ta'riflagan.
– Gari Desslerning so'zlariga ko'ra, "Inson resurslarini boshqarish - bu xodimlarni sotib olish, o'qitish, baholash va tovon to'lash, shuningdek, ularning mehnat munosabatlari, sog'lig'i va xavfsizligi va adolatliligiga e'tibor berish jarayonidir.”3
Inson resurslarini boshqarish – kompensatsiya, ishga yollash, samaradorlikni boshqarish, tashkilotni rivojlantirish, xavfsizlik, salomatlik, imtiyozlar, xodimlarni rag'batlantirish, aloqa, ma'muriyat va o'qitish kabi odamlar bilan bog'liq masalalar bilan shug'ullanadigan tashkiliy funksiya. Qabul qilish funksiyasi inson resurslarini rejalashtirishdan boshlanadi. U ishni tahlil qilish, ishga qabul qilish, tanlash va xodimlarni ijtimoiylashtirishni o'z ichiga oladi. Rivojlanish funksiyasi xodimlarni o'qitish, boshqaruvni rivojlantirish va martaba oshirishni o'z ichiga oladi. Motivatsiya funksiyasi shaxslarning o'ziga xosligini tan olishdan boshlanadi va motivatsiya usullari (ishdan qoniqish, xodimlarning ish faoliyatini baholash va tovon puli) har bir shaxsning ehtiyojlarini aks ettirishi kerak. Ta'minot funksiyasi xodimlarning tashkilotga bo'lgan sadoqatini saqlab qolish uchun ushbu ish sharoitlarini ta'minlash bilan bog'liq. Agar tashkilot gullab-yashnasi va rivojlanishiga erishish maqsadi qo'yilsa, menejerlar va xodimlar o'rtasidagi munosabatlar samarali muloqot bo'lishi talab etiladi. Tashkilotdagi har bir shaxs kadrlar bo'yicha qarorlar qabul qilishda ishtirok etadi. Inson resurslarini boshqarish faoliyati uchun javobgarlik har bir menejerga yuklanadi.
Inson resurslarini boshqarish universal dasturga ega. U maktablar, kollejlar, kasalxonalar, diniy tashkilotlar va biznes korxona va tashkilotlar uchun keng miqyosda ishlatilishi mumkin. HRMni ishlab chiqish barcha darajadagi va barcha toifadagi personallarni, boshqaruv va operatsion xodimlarni qamrab oladi. U keng tarqalgan, chunki personalni boshqarish tashkilotning har bir bo'limida talab qilinadi. Har qanday o'z samarasini oshirishni istagan tashkilotlar HRMga rioya qilishlari kerak.
HRMning asosiy vazifalari 1-rasmda keltirilgan [4].
Do'stlaringiz bilan baham: |
