Ziyamuhamedova

6.13. Yuqori aromatlashtirilgan distillatlar va alkilaromatik uglevodorodlarni dealkillash

Mazkur jarayon Germaniyada ikkinchi jahon urushi yillari keng joriy etilgan bo‘lib, yuqori oktanli benzinlar va aromatik uglevodo- rodlar olish uchun qo‘llanilgan. АQSHda jarayon benzol va naftalin olish maqsadlari uchun keng ko‘lamda olib boriladi. Хorijda benzol va naftalinni yetishmay qolganligi sababli ushbu jarayon tez rivojla- nadi. Dealkillash jarayonining 2 turi mavjud: termik va katalitik.
Reaksiya sxemasi:
Ch₃

+ h₂
toluol
benzol
+ Ch₄
metan

Termik dealkillash 750ºC da 40 atmosfera bosimi ostida bora- di. Jarayon haroratini pasaytirish va benzolning salmog‘ini oshirish maqsadlarida qo‘llanma adabiyotlarda molibden, kobalt, nikel oksid- lari (aluminiy oksidida) yoyuvchili katalizatorlarni ishlatish hamda katalitik deallash jarayonini 620ºC da amalga oshirish to‘g‘risida ko‘rsatmalar mavjud. Bunda xrom va aluminiy oksidlari asosidagi katalizatorlarga afzallik berilgan.

4. To‘g‘ridan-to‘g‘ri haydalgan va ikkilamchi distillatlar pirolizi

Piroliz smolalaridan aromatik uglevodorodlar ajratib olinadi. Smolaning salmog‘ini xomashyo turiga bog‘liqligi quyidagi jadval- dan ko‘rinib turibdi.

Piroliz xomashyosi	Smolaning salmog‘i (og‘irlik % da)
Yengil benzin (40–140ºC)	20–25
Оg‘ir benzin (100–180ºC)	25–30
Kerosin–gazoyl f.r. (145–345ºC)	30–35

Piroliz rejimiga o‘ta talabchan bo‘lish, ya’ni haroratni 720ºC dan 800ºC ga ko‘tarish aromatik uglevodorodlarning salmog‘ini 14,4% dan 81% gacha ortishiga olib keladi.
Piroliz smolasi 2 yo‘nalish bo‘yicha qayta ishlanadi:

1. 
   Faqat yoqilg‘i mahsulotlari olish uchun;
   
2. 
   Аsosan aromatik uglevodorodlar olish uchun.
   

4.