Ziyamuhamedova

Аtsetilen ishlab chiqarish

Аtsetilen (CH≡CH) vinilxlorid, vinilatsetat (plastmassa olish uchun xomashyo), akrilonitril kislota (tola olish uchun xomashyo), xloropren kauchuklarini olishda ishlatiladi, uning 30% i avtogen svarkada sarflanadi.
Аtsetilen olishning bir nechta usullari mavjud:

1. 
   kalsiy karbididan;
   
2. 
   uglevodorod xomashyosidan:
   
   1. 
      metanni elektrokreking qilish usuli bilan;
      
   2. 
      regenerativ pechlarda metanni termokreking qilish usuli bilan;
      

v) metanni oksidlab piroliz qilish usuli bilan.

1. Kalsiy karbiddan atsetilen olish

XIX asrning oxiridan boshlab kalsiy karbiddan atsetilen olish usuli ishlab chiqilib, hozirgi vaqtgacha ham o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q.
Аtsetilen olishning ushbu usuli ikki bosqichdan iborat:

1. 
   elektropechlarda 2600–3000ºC da kalsiy oksidi va kokslarni ilk bor bir-birida eritish:
   

CaO+3C → CaC₂+CO

2. 
   kaltsiy karbidni suv bilan ishlab, atsetilen va ohak suti olish: CaО₂+2n₂О → C₂n₂+Ca(ОH)₂
   

Birinchi reaksiya endotermik (issiqlik yutilishi bilan boradi),
shu sababli 1 tonna atsetilen olish uchun elektr energiyasining sarfi 10000–11000 kVt-soat bo‘lib, ushbu usulning kamchiligi hisoblana- di.
Хomashyo manbalariga atsetilen ishlab chiqarishning bog‘liq emasligi (kalsiy karbidi transportda oson tashiladi) ushbu usulning afzalligidir.
Karbid usuli bilan olingan atsetilen yuqori tozalik darajasi (99% dan yuqori)ga ega.

2. Uglevodorod xomashyosidan atsetilen olish

Issiqlik olib kelish usuliga qarab ushbu usullar turlicha bo‘ladi:

1. Elektrokreking usuli

Elektrokreking – tabiiy gaz (metan)ni qayta ishlashda ishlatiladi. 2000–3000ºC haroratli elektr yoyi ta’sirida metan 1600ºC gacha
isishi natijasida atsetilen hosil bo‘ladi:
2CH₄ ¹⁶⁰⁰0^C CH  CH  3H₂
Elektr energiyaning sarfi xuddi karbid usulidagi singari bo‘ladi.
Аtsetilenni salmog‘i 50% bo‘ladi.

2.