Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

295
: “Эй Расулуллоҳ, 
Ислом шариати (ҳукмлари) мен учун кўплик қилмоқда. Менга шундай нарсани айтинг, уни 
маҳкам ушлай”, деди. Шунда у зот: “Тилинг доим Аллоҳ зикри ила нам бўлиб турсин”, дедилар 
(Термизий, Ибн Можа, Ҳоким, Ибн Ҳиббон, Байҳақий ривоят қилган. Ривоят санади саҳиҳ). 
Бир аъробий Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига келиб, заифлиги сабаб нафл 
ибодатлар оғирлик қилаѐтганини айтди, бажариш осон, машаққати кам, ажри кўп амални 
ўргатишларини сўради. Шунда муаллим Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга доим 
Аллоҳни зикр қилишни тавсия этдилар
296
. 
ُللا ىَّلَص ُِّبَِّهلا َؿ َق :َؿ َق ُىْهَع ُىَّللا َيِضَر ىَسوُم ِبَِأ ْنَع
َّبَر ُرُكْذَي َل يِذَّلاَس ُىَّبَر ُرُكْذَي يِذَّلا ُلَثَم :َ َّلَسَس ِىْهَلَع 
ُى
ِتّْهَلماَس ّْيَلْا ُلَثَم
.ُّيِر َخُبْلا ُواَسَر .
Абу Мусо розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: 
“Парвардигорини эслайдиган банда билан У Зотни эсламайдиган кимса худди тирик билан 
ўликка ўхшайди” (Бухорий ривоят қилган). 
Инсон юраги дукиллаб уриб, нафаси тинимсиз кириб-чиқиб турса, тирик саналади. Қачон кўзи 
юмилиб, аъзолари ҳаракатланишдан тўхтаса, ўлган ҳисобланади. Лекин тирик одамлар ҳам икки хил 
бўлар экан: Аллоҳни эслайдиган, Парвардигорини унутиб қўймайдиган мўмин инсон ташқи кўриниши 
ҳаѐт, тоат-ибодат нури билан, ички олами имон, маърифат нури, зикр фазилати билан тирикдир. 
Аллоҳни зикр қилмайдиган, ибодат нималигини билмайдиган ғофил кимса ўликка ўхшайди. Шундай 
293
Табароний, Абу Нуайм ривоят қилган. 
294
Байҳақий, Саид ибн Мансур, Ибн Мунзир ривоят қилган. 
295
Ибн Можа келтирган ривоятда ўша киши аъробий экани айтилган. 
296
Манба: Мулла Али Қори, “Мирқотул мафотиҳ”. 

---

133 
экан, қалби ҳаѐт булоғидан сув ичиб туришини истаган банда Яратган Раббини зинҳор унутмайди, 
тили У Зот зикри ила мудом ҳўлланиб туради.