Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

аксиришни яхши кўради, эснашни ѐқтирмайди. Агар биронтангиз аксириб, Аллоҳга ҳамд айтса, 
уни эшитган ҳар бир мусулмон учун: “Ярҳамукаллоҳ”, дейиш лозим бўлади. Эснаш эса 
шайтондандир. Агар биронтангиз эснаса, уни имкони борича қайтарсин. Зеро, орангиздан бир 
(киши) эснаса, шайтон унинг устидан кулади” (Бухорий, Абу Довуд, Термизий ривоят қилган). 
“Эснаш эса шайтондандир” жумласи қуйидагича тушунтирилган: 
1. Бу ҳадис “Эснашни шайтон вужудга келтиради”, деган маънода эмас, балки шайтон банда 
эснашини хоҳлайди, инсонни эснаган ҳолатда кўришни ѐқтиради. Чунки эснаган кишининг ташқи 
кўриниши хунуклашади. Шунда шайтон унинг устидан кулади. 
2. Ҳар қандай ѐмон иш шайтонга нисбат берилади. Чунки у ѐмонлик воситасидир. Ҳар қандай 
яхши иш фариштага нисбат берилади. Сабаби у эзгулик воситасидир. Эснаш ошқозон ҳаддан ташқари 
тўлиб кетишидан пайдо бўлади, дангасаликка олиб боради. Бу иш шайтон воситасида амалга ошади. 
Аксириш кам овқат ейишдан келиб чиқади. У ғайрат-шижоатни оширади. Бу иш фаришта воситасида 
амалга ошади
186
. 
Имом Нававий айтишича, шайтон шаҳватларга чақиради. Эснаш тана оғирлиги, бадан 
бўшашиши, қорин тўлишидан келиб чиқади
187
. 
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бежизга “Эснаш шайтондан”, демаганлар. Айниқса, 
намоз ўқиб турганда эснаш маъқул саналмайди. Кимда шундай ҳолат кузатилса, имкони борича 
эсноқни қайтаради ѐки кафти билан оғзини беркитади. Бўлар-бўлмасга эснайверган, эснаганда “Ҳо-о-
о” деб ѐқимсиз овоз чиқарадиган одам шайтоннинг кулгисига қолади. 
Уламолар намозда эснашни макруҳ санашган, ўзлари ҳам бу ишдан тийилишган. Қудурий 
айтади: “Кўп марта синадик, киши “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаргиз 
эснамаганлар
188
”, деб кўнглига келтирса, эсноқ қайтар экан”. Ибн Обидин ҳам шу гапни айтган
189
. 
36-САБАБ. НАМОЗДА ХОТИРЖАМ ТУРИШ 
Аллоҳ таоло инсонга фикр юритиш, хаѐл суриш неъматини берган. Оқил киши булардан ўз 
ўрнида фойдаланади, албатта. Шунингдек, намозга турганда хаѐлини бир ерга жамлаб, хотиржам 
ҳолда Яратганга юзланиш комил мўминга хос фазилатдир. Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам намозда ниҳоятда хотиржам турганлар, бошқаларни ҳам шунга буюрганлар. 
Хотиржамликнинг намоздаги ўрни катта. У хушуъ билан эгизак. Бирисиз бошқасининг бўлиши 
даргумон. 
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: 
“Агар намозга иқомат айтилса, ҳеч бирингиз унга шошилмасин, хотиржам ҳолда, виқор билан келсин. 
Етган жойингни ўқи, ўтиб кетганини қазо қил
190
”. 
186
Манба: Ибн Ҳажар, “Фатҳул борий”. 
187
Манба: Ибн Ҳажар, “Фатҳул борий”. 
188
Язид ибн Асомдан мурсал тарзда ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам зинҳор эснамаганлар” 
(Ибн Абу Шайба “Мусаннаф”да, Бухорий “Тарих”да келтирган). 
Маслама ибн Абдулмалик ибн Марвон айтади: “Бирон пайғамбар сира эснамаган” (Хаттобий ривоят қилган). 
189
Манба: Абдуғафур Искандар, “Намозда хушуъ”. 
190
Муслим, Аҳмад, Табароний ривоят қилган. 

---

90 
Абу Қатода розияллоҳу анҳу айтади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Одамлар ичида энг 
ѐмон ўғри намозидан ўғрилайдиганидир”, дедилар. Шунда: “Эй Расулуллоҳ, намозидан қандай 
ўғрилайди?” деб сўрашди. У зот: “Рукуъ билан саждасини мукаммал қилмайди ѐки рукуъда, саждада 
белини тўғри тутмайди”, деб жавоб бердилар
191
”. 
Ҳузайфа ибн Ямон розияллоҳу анҳу бир киши шошиб намоз ўқиѐтганини кўриб, ундан: 
“Қачондан бери намоз ўқийсан?” деб сўради. “Қирқ йилдан бери”, деди у. “Демак, қирқ йилдан бери 
намоз ўқимабсан. Агар шу ҳолда ўлсанг, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламникидан бошқа 
фитратда ўлган бўласан”, деди Ҳузайфа
192
. 
Хуллас, намозда қалби хотиржам бўлмаган кишининг хушуъ қилиши қийин. Намозни шошиб 
ўқиш, қуш дон чўқигандек тез-тез сажда қилиш кишини комил ибодатдан, савобни тўлиқ олишдан 
маҳрум этади.