Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“Ўша куни одамлар амаллари кўрсатилиши учун гуруҳ-гуруҳ бўлиб чиқиб келадилар. 
Шундай экан, ким зарра миқдорича яхшилик қилса, уни кўради. Ким зарра миқдорича ёмонлик 
қилса, ўшани кўради” 
(“Залзала” сураси, 6-8-оятлар). 
Қиёмат куни бандалар ҳисоб қилиниш учун турли ҳолатда маҳшаргоҳ сари одимлайди. Мўминлар 
юз-қўлларидан нур таралган ҳолда хотиржамлик билан Аллоҳ ҳузурига келишади. Кофирлар эса қўрқув, 
саросима ичида бўлишади. Уларнинг юз-қўлларини зулмат қоплаб олади. Шунингдек, турли диндаги 
бошқа тоифалар ҳам ўз амалларини кўриш, оқибатларини билиш учун турфа ҳолатда қабрларидан чиқиб 
келади. 
Шундай экан, ким тириклик чоғида зарра миқдорича, инсонлар наздида жуда кичик бир яхшилик 
қилган бўлса ҳам, қиёмат куни уни номаи аъмолида кўриб, хурсанд бўлади. 
Ҳасан Басрий раҳматуллоҳ алайҳдан ривоят қилинади: “Қачон “Шундай экан, ким зарра миқдорича 
яхшилик қилса, уни кўради” ояти нозил бўлганида мусулмонлардан бири келиб, “Агар зарра миқдорича 
яхшилигим ёки ёмонлигим натижасини кўрадиган бўлсам, мана шу менга насиҳат ўрнида етарли”, деган 
экан” (Абдураззоқ ва Ибн Муборак ривояти). 
Яхшиликнинг ҳам, ёмонликнинг ҳам катта-кичиги бўлмайди, ҳаммаси қиёмат куни ҳисоб қилинади. 
Ким тариқча ёмонлик – гуноҳ қилган бўлса, охиратда уни кўриб, маҳзун бўлади. Балки Аллоҳ унинг ўша 
гуноҳини кечириб юборар. Лекин қиёмат куни нажот топишдан умиди бор одам ҳар қандай яхшиликни 
кичик санамайди, “Бу арзимас нарса”, деб гуноҳларга бепарво бўлмайди. 
Ибн Аббос розияллоҳу анҳу мазкур икки оят ҳақида шундай деган: “Хоҳ мўмин, хоҳ кофир бўлсин, 
қилган яхши, ёмон амаллари Аллоҳ тарафидан кўрсатилади. Аллоҳ мўминларга савоб беради, 
гуноҳларини кўрсатади, кейин кечиради, яхшиликлари учун мукофотлайди. Кофирларга ҳам қилган 
яхши, ёмон ишлари кўрсатилади. Улар қилган яхши амаллар рад этилиб, гуноҳлари учун азобланади” 
(Ибн Жарир, Байҳақий, Ибн Мунзир ривояти). 
Муқотил айтади: “Бу оятлар икки киши ҳақида нозил бўлган. Улардан бири олдига тиланчи келиб 
қолса, унга хурмо, нон ушоғи, бир дона ёнғоқ беришни кам деб биларди. Бошқаси эса ёлғон сўзлаш, 
ғийбат, номаҳрамларга қарашни енгил гуноҳ ҳисобларди, “Аллоҳ гуноҳи кабира соҳибларинигина 
жаҳаннамга киргизади”, деб ўйларди. Шунда ушбу оятлар нозил қилиниб, улар озгина яхшиликни ҳам 
қилишга чақирилдилар. Балки улар кичик санаётган амаллари савоби кўп бўлар. Шунингдек, улар кичик 
гуноҳлардан ҳам қайтарилдилар. Кўзга кўринмас хатолар бориб-бориб катта гуноҳларга айланиши 
мумкин
23
”. 
Қуръони каримда тарозидан уриб, бировнинг ҳақини ейдиганлар қаттиқ огоҳлантирилгач, шундай 
дейилган: 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“ 
“