Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“Аршни кўтариб турадиган, унинг атрофидаги 
(фаришталар)
Парвардигорларига ҳамд билан 
тасбеҳ айтадилар, У Зотга имон келтирадилар, имон келтирганларга мағфират сўрайдилар...”
(“Ғофир” сураси, 7-оят).
Бу оятга кўра, маълум фаришталар Аллоҳнинг Аршини кўтариб туради, Аллоҳга ҳамду санолар 
айтади, имон келтиради, мўминлар гуноҳлари кечирилишини сўрайди. 
Курси Аршдан бошқа нарсадир. Ибн Аббос розияллоҳу анҳу 
“Унинг Курсиси осмонлару ерни 
қамраган”
ояти тафсирида: “Курси луғатда икки оёқнинг ўрнини билдиради. Арш ҳажмини Аллоҳ 
таолодан бошқа ҳеч ким билмайди”, деган. 
Абу Зар Ғифорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам: “Арш олдида Курси худди чўлга ташланган темир ҳалқага ўхшайди”, деганлар (Ибн Жарир 
Табарий ривояти. Ҳадис санади саҳиҳ). 
Устоз шайх Алоуддин Мансур шундай деганлар: “Саҳобаи киромлар, буюк муфассир уламолар 
Аллоҳнинг Курсиси ҳақида турли қавллар айтишган. Жумладан, Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу: 
“Курсидан мурод Аллоҳнинг илмидир. Аллоҳ таоло Ўзининг илми осмонлар ва ердан кенг эканига ишора 
қилмоқда”, деб тафсир қилган. 
Аксар уламолар: “Бу сўзнинг маъноси Ёлғиз Аллоҳ таолонинг Ўзига аён. Биз унинг ҳақлигига имон 
келтирамиз, мазмуни айнан нималигини Яратганнинг Ўзига ҳавола қиламиз”, дейишган. 
Демак, биз ўқувчилар ўрни энг пойгакда, улуғ устозларимиз китобларини варақлаб, Каломуллоҳни 
тафсир қилишдаги одобларига таҳсин айтиш, ҳақларига дуолар қилиш, сўзларига қулоқ солиш. Уларга 
биронта сўз қўшишга на ҳаддимиз, на илмимиз бор” (Иқтибос тугади). 
Аршни, Курсини яратган Аллоҳ таоло Аршга ҳам, Курсига ҳам муҳтож эмас. Аршни яратиши, унга 
истиво қилиши Аллоҳ таолонинг Аршга ҳожати борлигидан эмас, балки буни тақозо этган ҳикмат 
учундир. 
Аллоҳ ҳар бир нарсани Ўз илми билан қамраб олган, улардан юқоридадир. Аллоҳ Ўзининг барча 
сифатларида тенги, ўхшаши йўқдир. 
Демак, биз мўмин-мусулмонлар Аллоҳ Аршга истиво қилганига, Унинг Курсиси борлигига 
ишонамиз, уларнинг моҳияти қандайлигини ўз ақлимизга суяниб изоҳламаймиз, Аршни, Курсини 
одамлар тахтига, курсисига ўхшатмаймиз, Аллоҳ бандаларга хос ҳар қандай камчиликдан Поклигига, энг 
улуғ сифатлар Эгаси эканига имон келтирамиз.